�������� �������� ������ �����������
����� ��� ������ �������� �������� ��������� ���������� ��.
�������� ������� ��������� ������㳿 ������������ ������������
���������
������
12 ��������� � ����� ��������
�����������
������� ������� ���������� ij�
2003 ��� 83.3 (4���) 3
������ �.�. � 54 12 ��������� � �����
�������� �����������. -- �������: ������� ���������� ��, 2003. --
156 �.
ISBN 966-7804-49-6
�� ����� ����� ��������� ��������� ������ ����
������ � ����� �������� ����������� ����������� ��-�V��� ������.
������ ����� ��'����� ����� ��� ��������� ����� �������: "�������"
- ���������� ��� ����'������, �������� ������ �������, ����� ���
������ �� �������� ������. ������ ����� ����������� ���������
��������� ����������� ������������ ������ - ��������� ��������,
"����� ����", �������� �������� ������ �� ����������.
����� ���������� ��� ��������, ���������, ���, ��� ����������
���������� ������������� ������� �� ����������� ����������� �����.
��� 83.3 (4���) 3
The book by the famous Ukrainian researcher comprises
a series of articles on the history of ancient Ukrainian written
language of ��-�VIII c.
The first part comprises works on little known
ancient works: "Proglas" -- the main work of Slavdom,
Dmytro Tuptalo's diary, drama about poor and rich Lasar.
The second part is dedicated to the best works of the
Ukrainian literary baroque -- Cossack chronicle (annals), "Ruses's
history" and to the problems of intersection of baroque and
modernism. The book is intended for students, researchers, for all
who are interested in the problems of the old-century history of the
strengthening Ukrainian world.
������������ 50-���� �������
��������� ������㳿 ������������ ������������
����������: ������ ������������� ����, �������� �. �.
����� ������ ����������� ����, �������� �. �. ������
ISBN 966-7804-49-6 © ������ �. �., 2003 ©
�����, "������� ���������� ��", 2003
�̲��
���������
��������� �����
�������
"�������"
���������� Գ������ � �������� ������ ��������� ���������
���������
����� ��� ������ � �������� ������
������
������� �� ���� ��������
� �²Ҳ
��������� �������Ҳ�
����
�� ������������� �������� � �����
"³���
������" ������ ������������� � ��������� ��������
������������ � �������� ��������� �������㳿.
˳�����
������ ������� �� ����� ����������� ������������ ������
�����������
���������� "����� ����"
���
����� ��������� � ��������� ��������
������
�� ����� � ��������� ��������
���������������
������ �������� � ���������� ��������
��������
��������� ���� ������ � ������� �������.
������ �
������: �� ��������.
CONTENTS
PREFACE
Little known works
of old times
"Proglas"
by Kostiantyn the Philosopher in the context of the ancient
Ukrainian literature
Little
known drama about poor and rich Lasar
Dmytro
Tuptalo and his diary
In the world
of baroque contrasts
The
life long way to oneself
"The
social war" by S. Tvardovskiy and Ukrainian baroque
historiography in the context of history of psychology.
Chronicle
by Samiylo Velichko as a phenomenon of Ukrainian literary baroque
Research
perspectives of "Ruses' history"
Life
of Pavlo Polubotok in the Ukrainian annals
Church
and religion in Cossack's chronicles
Ethnopsychological
mosaic of Galichyna in Cossack's annals
Style
paradigm of baroque period and chronicles
Baroque
and modernim: axes of intersection.
���������
������ � ���������� ����� ������� �����������
���������������� ������ ����� ������� �������� �� ������� �
���������, ������������ �� ��������������, ������� � ��������,
�������� � ����������������. ���� ������������ �� ���������
�������� ��������� ����������, ������� �������� � ������������
��������. ������� ��������, ������ ���������� � ������ �������,
���� � ��� ������������ ���'�� �������� ������. �� �������
�������� ������� ���� ��������� �����, �� ������� ������� ���� �
����� ������������ ����� � ���. �������� ��������� -- ��
���������� ��������-�������� �� ��������-�������� ���������, �
������ ��� ���������� ������� ����� ������. ��'���� � ������������
��� ���� ���� � �������� ��������.
��� � ��� ������� � ������������� ����� �� ����� �
�����䳿 ������. � ������ ����, �������� ��������� �� ������
��������� ������������� �������������� �������� ������������
���������� � ����������� ������� �� ������ ��������� ����㳿
��������� ������� � ������� ��������, ������ ������������
������������� ������������� ������ � ����� �� ��������� �������� ��
���������� ������� �������. � ������ ����, �������� � ������������
����� ���������� ���������. ���� �� ��������� �������� ������
������������ � ������������� ���������� ��������� �������.
����������� ������������ �������� ���� �������� ��������
����������, ������������ �������� ���� ���������� ���
���������-����������� �������� - �� ����� � ���� ���������� �����
�����.
�������� � ����������������� ��� ���� ������ �����
� ����������. ������������� ����������� �������� �� ���� ����
�������� �������� ������������ ����������. � ����� �������
�������� ����� ������ ������ ��������������� ����������������
���������. ���������, ��� �������� ��������, ���������� �� ��������
�������� ������ ������, ����'������ ��� ����������� ���������. ����
�������� ��������� ����������� �� ��������, ���������� ����������
����������: ������ ������� ������� � ���������, ���� � ����.
����� �������� ������쳿 � ������������� ��������
� ���������. �� ���������� ������ ����� ������ � �����������
������, ��������� ������� ���� ����������� ������������ ���������
�������볿. ��� �������� ������ ������ �������� ��� ���������
�������� ��������� ����� ���������, ��� �������� ������������
����� ���������� ����� �����, �� � ����, ���������, � ��������
������.
�������� ������ ����� ���� � ����������� ������
����� ��������� ����� ���糿 ��������, �������� � ���������. ³�
���� � �� ���������� ���� � ������ ��� �������� ���� �������
������������ ��������� ���������� � �������� � ���������
�����������-����������� ��������. ��������� �������� ������
�������� ���� �� � ��������� �� �������� ������������� ������ ����
������, ������� � ���������, ���� � ������ �� ��������� �� �
����������� �����, ��� � ����������� ������� ���������-���������
�����. ���� ��������� ��������� - �� ���� �����. ���� ���������
�������� - �� ���� �������. ������ ��� �� �� �������� �� ��������,
� �������. � ������ �� �� ���� ������ � ������������ �����������
��������, ���� ������� ����������� �����. ���� ������� ��������� �
������������ ����������� ����. ��� ��� �� ����� �������� ����������
���������� � ������ �����-��������: ��������������� � �����������,
����������� � ������������, ��������� � ������������. �������
����� ���������� ���������� ��������� ����������� ��������.
������� ������� ������������� ����.
�� ���� ������������, �� ������ ������� �����������
���� ��������� �.������ "12 ��������� � ����� ��������
�����������" ������� ��� �� ��������. ����������� � ����: ����
��������� ����� ��� �������� ���� �� ������ �����������
����������� � differncia specifica ����������� ��������. ������
���� �������� ����������� � ���� , ���� �������� ��� �� �����
����� ��������. ���� ���� ��� ���� ��������� ��� ��������
������������� �����. ���� ����� ��� ������ ����������� ��������.
������, �� ����������� �������, ����� ����� �������
��������������� ��������� �����, � ������ ������� �����������������
� ����������� ��������, ��������� ���������� ����� ��
�����������. � ��'���� � ��� "12 ��������� � ����� ��������
�����������" ����� ���������� � �� ������ ��������� �������㳿
����������� ������, �� ������� ����� �� ��� ��������� �����, � ���
��������. ����� �����, ��������� �������� ���� �����������
����������� � ���������� �.������ ��������� � ���������������,
����������������, ���������������� ������, � �� ���� � �����������
�� ����������� �������, � ��������� ��������� �������� �� ����������
���� ��������� �����������. ����� ���������� �� ����� ���������
����������� ���������� ��������������, ��� � ������� ���� � �����
�������������� ����������. �� �� ����� ���� �� ����� ���������� ���
����������� ����������������� � ���� ������ ���������� ���
��������, ��� � �� ��������� ���������� ������� ����� � ���
�����������, ���������� ���������� �������� � ��������.
����� � ��� ������ ������ ������� � ������ �� �����
����������, ��� � ����������. ����� ���������� �� ��������
������������ ���� � ��������� ������ ������ � ���� ����, ��
���������� � ��� ������� ����������� ������������ �������� �
���������-��������� ������������� ������, ������������, �������.
���� ��� �������, ���� "���� ������" � ������ ����
�������� ������� ��� ����������� �� ����� ����� ����������
�������� � ������������������, � �������� ����� ����� ���������
��������� ��������� ��������� �������� � �������� ��
���������. ����� ��� ������� ������ ����� �������, � �������
��������� ������� ������.
���� �. ������, ��������,
�������� �������� ��볿 ������ ����������� ����� ��� ������
�������Ͳ
����� �������
"�������" ���������� Բ������ � �������Ҳ ���������ί
˲��������
�������� ����� � 12 ������ ��������� ������
��������� �������'������ ���'���� �� ��������� ����������� ������.
������������ � 2001-�� ������� "��������" ����������
Գ������ �������� ��������� ����� �� ������ � ������ ������� ��� ���
���������� ��� - ����� ����� ������ "��������� �������
���������". ����, ������ �� ����������� ������ "�������"
�������, ������� ��������� � 1914 ���� ����� �.������, ������ - �
���� ���������� �������� �������� ���������� �����, ����������
������� ���������.
"�������" - ���� �� ������ ������������
����� ����'������ �����. ����������� ����� ������ ������������
����� � ����������� ������ �� ��� �������� ��������
�������������������� ��������� �� ������������ ��������, �� ���� ��
��� � ���������� ������ �������� ��������. �� ��������� �����, �
����, �� �������� ��������� ����������� ����� [1], ����� � �����
"��������" � ����������, ������������� ����� "��������"
������, "��� �������" ���������, "��� �������"
���������, "��� �������" �� "��������" ���������.
Գ��������-������� ������ � ������ �������������� ��������� [2]
�����, ��������, �����, ��������, ��������.
����� �� ������ ������������ ����� �� ����'������
��� ���� "�������" ���������� Գ������, ��� � ����������
����������� �� ������� ������ -- ������ ����'������� ����� ���������
�� ��������. ������� ������� ����'�� ������� ���������, ��� �
"�������" �� ������� �������� �� �������� �����������
��䳿, �� ��� ����� ���������� ����'������� ������ �� ������������,
������� ������, � ���� � �� ���������. �������� 863 - 867 ����
��������� Գ����� �������� ����� �������� ���������� ��� ����'�� ��
�����, � ��� ���� ���������� ��� �������� ����������, ��� �
"���������". �������� ������ ��������� ������ "��������"
��������� ������ � 1858 ����, ������������ ���'���� �
������������ ������� "������� ������" �� �������
����������. "� ����, ������ �����, - ����� �.������, - ��
����� ���� ������� ��������� ��������� � �� � ��� ���������� ��
����� ������, ������� � ����������� ������볺, ������ ���������
������� ղ�� �. ��� ������� ������ �������� ���, �� ����� ��������
���������� � ��� ������������ "������ ���������� �������
������ ����������� ��������". �� "�����", �� ������
���� ����, �� ���������, ��� ���������� ����'�������� ����������� �
����'������ ������� ������ �� ����� �� ������ �����, ���������
��������. � ����� "�����" ������� ����'������� ��������
����� ���� �������� ������; ���� �������, ���� �������� ���������
� �����: "���������� ������� ������� �����". �� ������,
�� "�����" ������� ���� ������� � ������� �������� �����
���� ��������� �� ����, �� �� � �. 869 ������� ����� � ����� �� ���
��'� ������. �� ����������� ������� ���������� ����, ��, ����, ���
����� � ����� ������� �� ���᳿ � ���� ղ� ��� �� ������� �� �.,
�� ������ ������ � ���� ��� ��. ����, ������� ��������� ���� ��
������������� �������, ����������� �� ��������� ��������, ��
�������� � ��������� ��������� �� � ������. � ���� ���������
�������� �������� ������������ � �� ���� ��� �����, ���� �����
�� ��� � � ��� �������� ������ �������� ��������� �� ���, �� ���
��������� � ���᳿ �������� �� ���������� ��������� ��������"
[3].
��� ��������� ���'����, ��� ��������� �� ��������� �
������� ��������� �� ���������� ���� ������ ����� ������, ������
����� �� �� �������, �� "�������" ��������� �� ������, �
��������� ������. ��� � �������� �����, - �������� �� �����
�.��������, - �� ��� ���� �����, ���� ����� ���糿 ������� ��
���������, � ����������� ����������� [4], ����������� �� ����, �� �
���� ������� �����, �� ������� ����������� ����� �������, �� ����
� ��������� ����������� ��� ��������, ������� ���� �� ���������
�� ���� � �����, � ����. ������������� ��������� ��������������
�������� "��������", ������� ���'����, � ����� ��
����������� ����������, � �� - ��������� ³����� �������, �����
������� ����������� ��������, "������ ��� � ���� ��
������������ ����� �������� �������" - ������, ��������
��������� ����� ���, ���� ���� ����� ������ ������������ ������
�������� ������ ������, ��������� (�� ����� �.��������) "�����
�� �� �������� �� ������������ �������".
³��������� ������ "��������" ����������
�����, �������� �������� ������, ������� ���'���� � ��������
��������� ��������� �������, ����������� ���糿 �������. ��� � �
�� ����� ������ ��������, ��� ����� �� ���������� ������� �����
������, � �� ������ - ����� �.�������, �.�������������,
�.�������������, ��� ���'���� ���� � ���������������� �� �����
��������� ������� ���, � ��� ������� ����������� ������
������������� ��������, ������������� � ������� ������� ��� �
���������� �������� ������� (�������� - "����� ��� ����� �
���������" �������), �� ��� �� ����� �������� "�������".
���� ����� ����������� � ����� ����� ������� �������� �� ������
���� �������� �� ���������. ���� ����������, �� ��������� [5]
���������� �� ����� ����������: � ����������� ����������� ����
������� � ���������� ��'����, ���� ������� ����� ����������
��������� ������������ ����� - ������������, ������������,
�����������, ���������, ��� ����-���� �����. ��������, �� ��������
�.�������, � ������������� ����������� �������� � ����� ��'���� -
��'���� �� ��������� ������ ������ ����, � �� ��������� ���������
�� �����������.
� ����� ������� ��������� �� ������ ��� ��������
� ��������� ����������������� � ������������� �����������, �
������ ��� ��������� �� ������������, ��� �������� ����������,
���������� ����� � ������������� ����� ������� �������� ������
����������� �����, �� "�������" ���������� Գ������, �
�������� ��������������� ���������. ������� � ���� �������� -
��������� ���� � ���� ���'���� � �������� �����������������
�����������, �'�������, �������� ������� ��� ����� ����� ����������
Գ������ �� �������� �����������.
�������� ��������� ����������� � �������� �����
�������� ����'������� � ����� �����: �� ����� ���������, �����
��� ���������������� ���������� ��������� ���� �������� �� ������
���������� ����� ������ ��� [6]. ���������, �����, �� �� �� ����
��������� ������� ������� ��� ��������� � ���������� �����
��������� ���� "��������", � ���� � ��� ������������� ����
����� �� ��������� ������� ���, ��� ���������� �����, ��
������������ ��������� ���� � ����� ����� �� ���� �����,
����������� � ������� ���� �� ���������� ����������� ���'����, �
� ���������� ���������. �� ���������, ����, �� "�������"
��� ������ ��������� � �������� �������� ����� �������������
��������.
� �������� ��������������� ���������, ������� �
���� ���������� �������������, "�������" ����� ��������
����. ��� ����� ����, �� �� ��������� � ��������: �� �����
�.�������, � ���������� ������ ���������� "�����" ��
����������� �����, � ����� ������� �� ����� �����- � �������������
������. ������ ������ ��������, �� � ���������� ������� ���
��������� ����� ��� ���� �������: �������� � ������������� [7].
�� "�������" ���������� Գ������ �������� ���� ��������
�������-��������� ��������� ��������������� ���������, ��� � "�����
��� ����� � ���������" ������� ��������� �� ���������� �
��������� ���� ��������. ������ ������, ��������� ��� �������
��������� - ��������, ������, �� ���� �� ��� ����� ����
��������� ��������, �� "����� ��� ����� � ���������" �
��������� ������.
� ����� �������� "�������" � ������� �
������������, �� � ������� �� ���� ����� ������, �� �� ���� ��������
�� ������ ������. "�������" � �������� ������ ���
���������, ���������� �� �� ��� ����'������ ��������� �������
����'������� ������������, ���, ������������ � ��������� ����, ��
������������� ��� ������������� ������, �� ����� ����� ������
���������� ���������� � ����������� "���� ��� ����� �
���������". ��� � ��������� ���������, � ���������, �
��������������� ���������, � ���������, � ���� ���������� ������
(���, ���������, �� �������������, �������� �� ��������). ����� ��
���������� ������, �� ������ � � "���� ��� ����� �
���������", ���������� �� �������� ��������� ���������, � ����
�� ������ ��������� ���� ���������, � ���������� ��������� ����
������������ �, ������, ���������� �������� ���� ������, ��
������������ �� �����:
��� ��������� �� ������� ��������. �� �� ����
���������� ���������, ������� ������� ������ ����������, ����
�� �� � ����� ������ �����. �� � ������� ���������
�������. ����� ������, �� ������� �������, ������ - �� �����
����� ����� ������, �� � ����� ����� �������� �������. ���,
�� ����'���, ������ ����� ����, ��� ��������� � �����
���������, ��� ������, ������� � ��������������, ���
�����������, �� ���� �������� ��� �����, �� ���� �������� ��
���������.
��� � �������� � ���������� ������ ����� �������
������������ ����� �����, ������� ����� ���������-����������
��'����: "������� ������� ������ ����������, ���� �� �� �
����� ������ �����". �������� � ����� ����� �
�����������������. ���, ���������, �� ��������� �.������������ ��
�������� �������, ���, ������������, ���������������, �����,
���������, �����, �����, ����, ������, ����, �������, ��'�������,
�����������, �� ������, �������, ������� �����, �������������,
��������, ������� ������, ��������, �������; ������� ���������
������, ��������, ��������, ������, ������ ������, �������; ����,
���, ������ (������ ����); ���. ����� �����, ˳����, ������,
���������, �����, ����� [8]. ��� � ����� "��������"
��������� �������� "����� - �������" ��� ��������
������� ������� �����, ������� ������ ��������� �����
�������������, ������� �������� �� ������������ �� �����������
������� ����� - �����. ���� � ������ �������� ��������� �����
����� � ������볿 �� �����, �� ����� �������������� � ������:
"1. ��������� ���� �����, � ����� � ���� ����, � ��� ����
�����. 2. ���� � ���� ���� ���������. 3. ��� ����� ����� ��������, �
����, �� ��������, �� �������� ��� �����. 4. � ����� ���� � ͳ�, �
����� ���� ������ �����. 5. � ����� � ������ ������, � ������� ��
��������� ���� "[9].
dz�������, �� ������������ �� �������� � "�������".
��������� Գ����� ������ �� ������ �� ������, � ��� ��������
�����������, ���� ���������� ����� ����� ���� ��������� �������:
�����, �����, ����, ���� ���������� ��������
��� �����, ��� ��� ��������: ��, ��� ���� ������ ����
������ �����������, ��� ������ ���� � �������, �� ����
������� ���� ��������, �������� ����� ���� �� �������� �����
� ��� ��� ���� ����������� � ��� � ���������� ����� ��������,
������������� �� ������� ������! ������� � ��, ������ ��
����'������, ������� �����, ����� ��� ��������, �����, ��
����� �������� ��� �������, �����, �� ������ ����� �
������, �����, �� ��� �� ������ �������.
����� �������� ��������� ������ �������� ��
�������������� ����� ����� ���������'�������� �����������, ���
������� ����� ���� �� �.������������ � ��� �������� � ���� �����
��� "�������" - "�������� ������� ���������" -
���� ������.
22. ������� ��� ��� ������ ��� 23. ������� ���,
���� ����� ������, 24. ������� �����, ��� ���� �� ������, 25.
����� �� ����� ���� ������ ���� 26. ����� �� �� �� ������� (��) �
���, 27. ����� �� ��� ������ ���� ����� [10].
dz������� ����� ��������, �� ���������� �����
����������� ������� �� ������������ ������ �������������, ������
�������� �������� ��������� ������ ���������� �����������
������������ ������ �����. ������������� �������� "����� -
�������" ���������� ��� ����� ������. ���� �� ��������� ����
"����� - �������" ������� ������� ������� ������������.
���������� ����� ��������� ������ ��������� ����������� ���������:
���, �� ��� ����� �� ���� ������� ��� ���, ��
���� ��� ��������, �� � ��� ��������� � �������� ������, ���
� ����, �� ������ ����������, �� ��� ��� ���� ������ ������…
��� � - � �� � ������������ ���������� "��������"
- ��������� ���� ������ �� "������� �����" � "�������
�������, ������� ��������," � ����� ����� ��� ��� ��'���������".
��� ���������� ��� ������ ������ ������� �����
����� ��� ������� ������� ��������� ������������ ������ �
����'�������� �������� ����������. � "�������" ����������
������ ������� ��������� - ������, ���������-��������� ���������:
������ ������� � ������� �����������, ��� �� ��������� ������
����������, ����������� � ���������������� � ��� �����
�������������� ��� ���������� ������ ��������:
�� ����, ������ �� �� ����� �������, �������� �
������ ����� ��������? �� ���, ������ �� �� � �����
������, �������� ���� ����� ���� ������? ����, ���� ��
��������� ��������, ������ ������� ������� �������. �� ����
�� ������ ���'��� ����, ��� �� ��� ����������.
�� ���������� �������� ��� ���������� �����, ������
������, �� ����� ������ ������ ������ � �������� ������ ������
���� ������ � ����� "���� ��� ��������� ��������". ����
����� "��������" �������� ����� �� ������������� ����
��������� �������� �������, ��������, ������� ���������, �������
���������� � ����� ����� �������� ��� ����ﳺ���, ���� ������
����� ��������� ��������� ������������ ���� ��������� �� �������
������. ����, ���� ��������� ����� ������ ������ ����� ����� �������
���������, ��� ��� ����� ������ "��������"
�����������-�������� ������� � ���� ������� � ��������, �
���������� ��� ������ � ���� ��������� � �������� ��������� -
����� No35 -42 ���������� ������ ������������� ��� ���� � �����
�����������.
������������ ����������� ������� �������
������������� ���� �� ����� �������, �� �������� �������� ��
"���������, ���������� ���� ��������� ������������" [11]
-- ��� - ���� (���). ����� "��������" ���������� ��
���������� ��������� ����, �������� ��� ���� �� ��������� ���������
������������ � �� ��������, ������� ��������. ��� �����
������������ ���� ������������ ������, ������� ���� �����������
���������� �����. ���������, �� ���� ������� "��������" ��
��������� �� ����������, �� "����� ��� ����� � ���������"
������� ���������, ��� �������� �� � ����� �����������������, �� ��
���� ������� �� ��������� ���� ������. ������ ��������, �� ������
������� ����� ����� "���������� ����� �������� ���� �
�������������� ������������� � ���������� ������ ��������", ��
��� ������� ����� ����� �� �����, � ���� � ����� ����������� ����
�, �� ��������� � ������� ������ � ������ �������������������
�������, � ���� ���� � ������������ �������������� ����� [12].
���������� �� ����� ������������ ����������� ������ �� �����, �� �
�������� ������������� ���������� � ����������� ��������� (�� ����
������� ���, � � ������ ���� - ³���� �� ������) �������, �
��� ���� "��������" �������. �� ���� �, � ������������� �
���� ��������� �������� � ������ ����� (������� �.�����������,
�.��������), � ���� �������� �� ���� ����������������, ��� �
���������� �����������, ������������ ����������� �����������
�����. �������� � "��������", �� ��� �� ������� �����
������ - �������, ������� ���� �������� ����� - ����� ����� - �
������ ���������� ������ �������� ��������� � ���� ������ �������
����������� ����, �������� ���������� ��������� ������������,
������ � ������� ����. "�������" ����� ������ � �����
������ �����, � ���� ��� ����� ��� �� ����������������, ����������
�������������. �������� "����� - ����� - �����" ������
��� �� �������������� � ���������� ����� � "���������"
���� 1076-�� ("����� �, ������, ��������� ������, ���� �������
�����������"), � ����� ������� ���� � ������������ ��������
("� �� �������� ������, �� ����� �����������: � ���� ���� ���
������, � ��� ���� �����") �� ������� ��� ����� - ������� �
"����� ����'���� ��". �� ���� ����� ���� �
������������, ������� ����� ��������� �������� ��� ���������
("������������ ������ ���������� 1483 ����"), ����� ������
� ������ (������ ������ ����� ��� �����, � ������ �� ����� �����
���� ��������� �� ����, ��� ����������� ��, ���������� ��
������������ ������), ��������� ��������� (����������, ������
������� �� ���� ���������� ������� �������� �� �������� � �� ����
��������� �����������). �������� ������� - ������ ������� � "���
��. ������ � ��.����������-������" ����, �� ��������� "��
����� � ������ �������� � � ������ ��������� ��� ���������, � �
������������� ������� ���� ��������, � � �������� �������, ������� ��
����� ��������� ������� ����" [13]. � ���� �� ������ - "������
��� �� ������ ����� ����� ���������������� ������� � �������,
�������� ����������"- ������� ���������� �� ��, �� �� �����
"���������� � �������� ���", ���� �� � "����������",
"���������� ����� �������������" [14].
����� ����� �� ������� ����� ��� ����'����� ��
������ ���, ��� ����������� �� ���������������, �� �������
����������� ������������� ��� ���������� ����������, ������� ����
������ ���������� ������� "��������" �, �������, �����
�.������������: "������� ���� �� ������. �������� ����� ������
����". ���� � ���������� ����� ������������, �� �����������
����� �������� ���� �� ��������� �� ������� - "����� � �����
�������". ��� ��� �������� ���� ����� ���������� ��������,
���� ��������: "�����- ������- �����". � ���������� ��
������� "���� � ����� �������" ����� "������"
���������� 22 ����, ������� �� �������� �� ���� ������������
(������ ����� - 21 ���, ���������� ������� - 14 ����, ����������� -
1 ���, ������������ - 1) [15]. ��������, �� ������� �.�������, ����
� "���� � ����� �������" ������������� � ����������
����� ���'����� ������������ ��������� ������������ �������
"�����" �� �������� �� ����� ��� - 13. ��� ����, �� �
��������� Գ�����, ����� "����� � ����� �������" �� ������
������� ���������� �� ��������� ������쳿 "����� - �������",
��� �������� � �����, � ������� � "�������" ��
��������� ����� ��������� �������������� �����������, ������� ����
- � ���������� ���� ����, ������ �� ��� ���� ����'���� ������
������. � ��'���� � ��� ���������� ����� ��������� ����� ��
��������, ��, �� ����� ������, ����� ��������� �� "���� �����
�� ��������� ����� ���������� ���'����" � ����� ��
��������� ���� ������ "��������� ������� ���������":
"������, ����� �� ������� ���������, ��� ����� �� ����� ����".
����������� ������ "��������" �.�������
��������� �� � ��������. ���� �� ������� ���������� ���� �� ���
���������� ������������� �� �������� ����������.
��� ���� �������� �� ��������, �� ����������,
��, ���� �� ������, ����� �� �� ����, ��� ������. ��� ���� ��
�� �� ����, �� ��� ������, ������� ������ �� ���������
�����. ���� ���� ������� ����������, � ����� ������ �������
���� �������: ������ ��� ������ � ���� ������, �� ���� � ���
����, ��� ���� ������ � ����������� � ����� ��� ����������: ����
�� ���� ���� �� ��������.
������ �� "�������" ���� �� �� "�����"
���� ����������� ��� �������� ����� ��� ��, �� "�����������
"����������� ������" �� ��� �� �����", �� ������
����������� ���������, ��������� �����������-�������, ����
"��������� � ������ � � " [16].�� �, ��������, ��� �����
������, ��������� "�������" �� ������� �������: �����
����, �������, �� �� ��������� �������� ��������, ���, �������� ��
� �����������. �� ��������� �� ��� ��� �������� ���� �������
(�����, ��������, �����, ���������� �������) "�������" �
���� ������, ��� ��泺 �� ���������� �������, ������� �� ���
����'������� ������. �.������ (� ��, �� �����, ������� ����������
��������� ����� ����������, �������� ��������� ����� "�������
�������") �� ��� ��� ���������� ������� � ����, �� "�������"
� ������������� ������, ������� ������� � ���� ��������� Գ�����.
��������� Գ����� ���� ������ �� ������������ ��
�����������, �� ����������� - ����� �� ����������, �� ���� �������
�������� �� ����� �� ������� ������� ����������� ����, �� �����
������������ ��������� � �����. ����� "�� ���'�� �������, ���
�� ��������� ������ ���������� � ����� ������������ � �����
����������� � ���������������" [17]. ��� ����� �������� ������
���������, ����������� ���� �����. �� ������������ �������� ������,
���� ������ "����, �������, �����" [3, 38], "�����
����������" [3, 39], � "��� ������� ��������� ��������
���� �� ������ �� ��������� �������� �������� �� ����� �� ��- ����
����, ��������, ���� ��� �� ����� �������� �� �� ���� � �����"
[3, 45], �� "����� �� �����, � ������ �� ������, ������ ��������
����…������� ��� ���� ����� ����������" [3, 70].
������ �������� ��� ������� ����� �� ����������,
������������ �� �����������, �� ������� ������� -������, �������
���� ��� �����, - �� ������ ������� - �������� ��� ���. ����
����� ����� ������ ����������, ��������� ������������ ���������
�������� ������� (���������, ���������, �������, ����������, ������
������� �������), ����������� �� �������� ������������� ��������.
��� ����� ������, ��� ��-������ �������������� ������������ ��
���������� ������� ������ ����������� ����� �������, �� �����������
��������� ������������ ������. ���� ������� ������ �����������
���� ������ � ��������, ������� �����������������, ���� ��� ����
����� ������ ������: � ����� �������, � ������� ���� "�������
������ ������� ���������� �������������, ��������������� ���� � �� �
���� ������� � ����� �����" [18]. �������������� "��������",
��������� �� �.������� (����� "����� � ������ �����
���������������� ���������, �������� �� ����������"), - �� ����
���� �� ���������������� ����� �����, � - � ����������� ������ -
����������� � �� ��������� ������������� � �� ������� ������
���䳿, ���� ����� �� ����� ����'������ �����������. �� ���������� ��
��������� ������� ���� ���� ���������� ���� ����������: "�������
�� ���� ���� ��� �� ��" (�� "��������") ��
"���������, �� � ����������� �����, � ����� ��� �������…"
(�� "����� ������ ���������").
"� ��'���� � ��� ������������ �������
������������� "���������" ��� ���, ���� �����, ����
���������� ������ ����� �����, ����������� �������� �����������
Գ�������, ���� ������ �������� ��� �������������� �� ��������������,
������ ������ �� ����������� ���������� �� ���������� �����������
�� ������ ���� ������� ������� ����������� �����, �����������
�������:
�� ����, ���� � ����, � �� ��������, ����
�������� ����,- � ���� ������ ������ �� ������!…
"�������" ���� ����� ������� �� ������. �
����� �����������, �� �� ��������� ���� ������, ��� �� ���������
"������������ ������, ��� �� ���� �������� ���, �������� ���
��� � ���� ���� � � ���� ����, ���� �� ������� ���� ��� �����,
� �������� ��� ������ ������� �������� ����'�������� ��������
���������� �� ���� ���������� ��������".
����� ��������, �� � ������ ��������� ���� �����
�� ����������� ����� ���� ���� ��������. ���� �� �������� �������
��������� �������. "�������" - �� ���� �� ���������������
(�������� ���������� ������� ��������� � ������) ���'����, ���� �
���, �� ����������� ����������-����������� ���������� �������,
����� �� ���� ����������� (��� ���� ����������) �������
����������������� �����������. ���� ����� ����� �������� ��������:
���� ���� "�������" ������� �� ���������� ���������
������� ���, � ��� �� ���������� ���� �� ��������� ���
������������ ���� "����� � ����� �������", ��� (��
����������� �������� ������ ������) ����� ������ � ��������
�������� ���糿, ��� ��� �������, � �� ��� ������ ������, �� �����
�� ���������� ���'���� "������� ������".
"�������" ����� �� ������� ��������������
���������� ������ - "������ ��������� ��"- ���� ��
������ ������������ ����� ����'������. "�������" - ���,
���� ����� �� "������ ��������� ��" �� ����������
"������ ��� ����� � ���������" ������� � ������ ����
�������� ���� ����'������. ��� ����������� ����� ��������
������������ �����, �� ������������ ��������� � �������, ���� �
����� ���������������� ��� ������ ������������. ���� �� ����������
�������� - "�������� �� ����" ����� ���������, ���� ����
������������ �� ������ ������� ��������� �� �� ���� ��� ����.
���� �� ���������� ������ - ������� �������� �� ���� ��������� ���
��, �� "������������ ����������� ������������ - ������ �����",
��� �������� ����������, �� "����� ��������� - �������� ������
��� ����, ��� ���������� � ��������. �������� ����� ������ ����
�������� �� ���. ��� �� - �� ���� ���� ��������� ��������� - ����"
[19]. ��������� ����� ���������, ��������� ������� ����
��������� ������� �������� ���'������ �� ��� ������� (�������
������������ ��������� � �������) �������, ����������� �������
���������� ����������� ����� �� ����� - �� "��������" ��
����������� �� �������� � �������� ����������, ��������, ������� �
������� ��� ��������� ������ � ����������.
�����, "�������" �������� ����� �� ����
������ ���������: �� � ���� ����'������� ��� �������� ��������
������� ������� ������?
˲��������:
������� �. ��������� ����������� �����.- �.,
1999. - �.41.
������ �. ������ �������������� ���������. -
������, 1977.-�.176.
������ ����. �������� ������� ��������� //
�������� ������. �������.-�����-���������, 2001. - �. 35 - 36.
���, ������� ������� ������ �.������, ��������� ������� � ������.
�������� ������. �������. - �. 23.
������� �.�. ���������� ����� �������� ���� �
�������������� ������������� � ���������� ������ ��������// I�
������������ ����� ���������. ���������� ����������. - ������,
1983.-�. 48.
��� ��. - �. 47.
������ ���. ���� ���� ��������� ���������,
������� �����, � ղ-�II �������� // ��������� ���� ��
���������.-2000, ��������. - �.1.
KopaliDski W. SBownik symboli . -Warszawa, 1990.
- S. 415 -- 419.
����� �������� �� �����, 1, 1-15 //
�����.Ukrainian Bible, United Bible Societies. - �.112. � "���
���������� ������" � �����, �� ����������� � ����, �� ���� ��
�������� �� ����� ����� ����������� ��������� Գ����� �����
������. ���� ��������� �������� ����'������ ������, �� �� ��������
����� ������������ ������ �� ��������� �� ������������, � �����
������ �������������. � �� ������� ���, ��� �� "���
���������� ������" (��������, �������, ����� ���������� �����
��������� ���������) �������� ���: "��������� ���� ����
���� �'������ ���, ���� �� ������ ���� ��������, � ���������
������ ����� ��������, � ����� ������ ����� ��������: "��
������� ���� �����, � ����� ���� � ����, � ��� ��� �����".
������ �. ��������� ������� ��������� //
�������� ������. �������.- �. 53.
�������� �� ����� "��������" �
"������������� ���������䳿", ������� �� �������� (�� ��
������� � ������� �.������� � ����� "��������� �����������
�����") �������� �� ���������� �� ������, �� ������ ���
����������� �������� "�����������-���������� ����" � ���,
�� ����������� "����������������� ����������" �
���������� �� ���������, ���������� ���� ��������� ������������:
����� - ���, �����- ������, ��� (����) - ���, ���� --
�������.
���.:������� �. ���������� ����� �������� ���� �
�������������� ������������� � ���������� ������ ��������. - �. 50.
���������� ��������. ����� ����� ������ �� �����
����, ���������� � ������ �� ������������������ �� ������ �������
����������� �������������� �����, � ���� �� ��������� �� ����� ����
����� 1689 � 1711, ���������� � ����������� ������� ����� ������, �
����������� ����������, ��������� ���������, � ���� �� ����������
���� 7365, �� ��������� �� �� ����� ���� ����� 1856, ������� 15,
������ ��������. - �.158 ��.
����� �� ���.: �������� �. "����� � �����"
��. ������� � ��.�����������-������� � "������-������" ��.
�������� ����������� //Slavia orientalis . Rocznik XXXY11. - Nr2. -
S. 198.
�������� "�����- ������- �����"
���������� ������ ������� ����� : �������� �. ���������� ��������
���� � ������� ��������� // I� ������������� ����� ���������.
���������� ����������. - ������, 1983. - �. 3 - 25.
������� �. ���������� ����� �������� ���� �
�������������� ������������� � ���������� ������ ��������. - �. 40.
�������� �. "�������" ����������
Գ������. - �. 26.
������� �. ���������� ����� �������� ���� �
�������������� ������������� � ���������� ������ ��������. - �. 46.
������� �.-�. ������ � �����. - �., 2000. - �.2.
- �.37.
����²���� ����� ��� ������� � �������� ������
1
�����, ��� ��� ��� ���� � ����� �������, ����� �
��� �������, ��������� ��, �����������. ���������� ��� �VII
������� "������� ��� �� �������������� ���� �� ������������ �
��������� �� ������������� �������� � ����� ������������" - ��,
�� �.���������-������, ������������� ������, ��� ���� ���������� ��
����� ������������ ���� [1]. �������� ����� �.������ �������� ��
�� ������, �� ���� � ���� �������: �� ������� ������ �'���, ��
����� �������, ���������� �� ������, � "�� ���������� - �
��������" [2]. ��� ������, � ���� ������������ ���� �������
��� ���� ����������� ����������� � ������������ �� ����� �� ��
����������� - ��������� � �������.
³������� ����� � ������������ ������ �.������.
��� "����� �������� ������� ����� �V� � ��" ��������
�������� � ������, ��� ���� "������ �� ��������� 29.01.1882",
� ���� � ���� � ��� ��������� ������������� ������������ �
���������� �.������� ��� ��� ���� �����������. ϳ��� ����� �����
����� �� �������������� � ���������� �� �����������, � ��� ��� ��
���������� �� ��������� ����� � ����� ���������� �������
���������� ��� ���������� �� ������������ �����.
���������� �������� ����� ������ � ��������
�.������� ������� ����� ������� ����� "� ������� � ������
������" (����� ������ ��� ������� �������� ������), ��� ���
�'�� �� ��������. �� ��������� ������ ��������� ����� �� �����. ��
���� �.������ � ������ �� ��������� ����� [3] �� ����� (� ���� ��
�����, � �������� �����, � ������ ����� "�������������
������ ������������ �������������� ���� � �������"), ���
������� �������� �������� [4] �� ���� ����, ����, �������� �����
����� ���� ��������� �� �� ���� ������, �� "������� ��� ����
��������� � ������ � 1701 �. ������������ �����������������
����������, ��������� ������� - �����-��������� ��������" [5].
����� ���� �� �.��������-������ ������ ��� ��, �� ��
���� ���� ���� �������� ��� �������������� ������������ ������,
������ �����: "������� ������ ����������� �� ���� ����������
����������� ����������, �������� ���������� ������������ ����������,
�� ������������ �� ����� "����������������� ����", �.�. �
���������� �������-�����-��������� ��������. ����� ���, ������� �����
��������� ���������� �������� ���� � ���������� �� ��������������
�������������" [6] (���������� ���� - �.�.). ������������� � ��
�������� �� ����� ����� �������� ���������� ���������
�.��������������� ��� ��, �� ���� "��� �������� ��������
�������� ��������� � ������ ������� ��������, ������ ��������
�������� ������" [7]. � ������ ������, ����� "������� ���
�� �������������� ���� �� ����������� � ��������� �� �������������
�������� � ����� ������������" - �����-���� �� �'�� "����������
����������� ����������". T���� �������, �� �.������ �����������
����� ���������� ���������� ����� ��� ������ � �������� ������,
��� �� ������� ���� � ��������� ������ �� ������� �� �������, ��
���, �� ����, �� ������� ����� ������� � ���� ������ �������. ���
��������� ��� � ������: � ���������� ������������������ ������
����������� ���������, �� ����������� ����������� �.�.���������
�����������������, ���������������� �������. �� � ����� �����, ��
����������� �.�.������� [8], ���� ���� �� ������ ���糿, �����
�������� �������� ������� ����������� � �� ��������� �� �������.
�� ����������� ��������� ���� ��������, ���������
����� ��� ����������� �������, ��� �� � ���� ������, � � �����
�������������. ���, ��������� �������� �� �������� ����������
������㳿 "Dramaty staropolskie" �.���������� ����� ��
�������� �� ��������� ���������� ������� ��������� ����, ��������,
�� ��� �VI ������� �������� ������ ����������� "����������
�����" ������� ���������� ���� : ����� �� �������� ��������
����� �'������� ����� ����� �� �VI, �VII �� ������� �VIII ������
[9]. ��������, �� � ������ �������� ���������� ���� �� ��� ����䳿
[10]. �.���� �������, �� � � �������������� ������ ������
������������� ��� ���� ��������� (������� �����). �������� ���
����� ���� ����������������� �������-���������� �����, ������
�������, �� ��� ����� �� ������� ��������������� ���������� �����
��������� �� ������ ��������, �� �������, ������, �����, ����� �
��., � ���� ����� ��������� ����. �������� �� ��, �� ���� �� ����
������ ������� �� ��� ������ ������ ����� �������, ������ ���������
������ ��������, �� �������� �� " ����� �� ������� ���
������ ��������� � ������� ��������" [11]. ��� �����
�.��������� � ������� ��������� ����������-������� ������� �
1925-��, � � 1928-�� ���� �.��������-������ � ����� "����� �
������ ���������� � ������� �������� ������ �VII-�VIII ��." ���,
������, ������� ���� ��������. �� �� ��������, � �������� �������
������������ ������ ����� ��� ������ � �������� ������ � �������
������ "������� ������� ������� ������", �������� �������,
�������, ����������, �������, ���� �������� ��� ������� �� 1650 ��
1681 ����. ³������������ �� �������� ������ ��� ��, �� ������� ��
���������� ������� ����������� � ����, ��� �����, �������� �����,
��� ����, �.��������-������ ���'��� ���� ����� �������� ��
��������� �������� ������, �� �, �� ���� �����, �� ����� ������.
�������, � �VII ������ ������� ������ � ������ ��� ������ ��
������� ���������� ����, ��� ������� ����������� ���������
������ ������ � ������� � ������������ ����������-��������
��������. � ����� ��� ���������� �������� ��� ������, ��� �� � ���
���� ���.
�.��������-������, ������, � ���� ���������, �� ����
�� �� �������������� �����, �� � �������������, �� �������� ������
� ����� ���� ����� � ��� [12]. �������� ������� ����� ������ (�
�������� ���� ������� ��� ��������� �������� ����� "Palaestra
eloquentiae ligatae", ��� ����� ������� ������ ������
������� � ���������� �� ��� �������: 1) �������� �������; 2)
������� ��� ���� � �����; 3) ������� ��� �����) �.���������
������� �� ��� ��� ����� "����������� �����, ���
���������, �������, ��������, �������, �����, ������ � ��. �� �
����� �� � ������ ��� ������� �������������� � ������� �����쳿, �
� ������ ������ ���� �������� ��� � �����, �� ����� ������
�����, ��������� � ����� ����, � �� � � ���� ������ �����,
��������� ���� � ��������� �� � ���� ����� ������������������
���������, �� � ���� ����������� �����, ������" [13].
���� �������� ������ ��� ���������� ��������� �������
� �������� ������������� ���� ������� �������, �� ��������� ��������
����� "������ ������������ ������������ �������� � ������� ��
��������� ����� �������� ��� �������, �� ���������� ���-������
������� ���� �����, ����, ����� � ��.; �� ��������� ������, ��
������ ������� � ��������� ������, ��� ����������� �� � ����
������ �����, ��� �� �� ������� �� ���� ������� ������������� ��
�����…" [14] (���������� ����. - �.�.).
����, ������ ���� ����������: ������� � ���� �����
����� ��� ������ � �������� ������ �������� ������, ���� ������� �
������, ��� ������ �� ����������� �� ��� �����, �� �� �������� ���.
�������� �� ���������, �� � ��� ����� ���� ���������� ���� �������,
��, �� ���� �.����� [15], ���� ����������� ����������� �� �����
䳿: ������� �������, ��� ��������� ��� �������� ������� � ������
�������� �VI �������, ������� �������� � �������, �� ���� ����� ��
���� � ������ �� ���� �VI ������� � � �VII ������ (�� �����
������� �.�����), � � � ���, �� ��, �� ����� �.���������, "��
� ����� �� � ������ ��� ������� �������������� � ������� �����쳿,
� � ������ ������ ���� �������� ��� � �����…".
�� �������� ������������ ������������ ������,
����������� ��������� �� ���� �����, ��� ���� ��, � ��������� �
�������������, "����� ������� �������� �� ����� ������ ������ �
���� �� �� ����� �������� ���� �������� � ��������� ������,
��������� �� �� ����� ����� �������� ���� ����� ���������
�������, ���������� ���� �� ����� ����������� ��� ���� ����
��������" [16].
� ����� �������� ���� � ����� "�������
����������� ����������� �� �������㳿" �.����� ������ ��
��������� ������� ����� ���������, �������� � 1594 ����, � �����
������ ���� ���������� ��������� ��������� ����������� �������:
"motta zwanego epigrafem lub lemmatem, bedcego iakby "dusz"
calei kompozycji, a poza tym obrazu i poezji ("picturam et
poesin, artes germanes") sztuk bli|niczych, kt�re nawzajem si
obja[niaj i jedna drug interpretuie. Te trzy cz[ci zwano zazwyczaj
inskrypcj (epigraf), obrazem i subskypcj" [17]. ���������
���������� ����� ������ ���� ������� � carmina figurata �������
���������� ���� �������� �� ���� ��������, ������ �������� ��������
����������" [18].
����������, �� ������� ����������� �������� �
��������, ��������� �� ������ ���������� �������������� �����
��������� �����. �� �.�������, ������ ��������� ����������� ������
������� �� ���� 1531-��, ���� ���� ������ ��������� �������� ��
������� "Emblematum liber" ����������, ����� ���� ����
������ �������� "Ojciec i Wladca emblemat�w". ���
���������� ����� ����� ������ �� �������� �� ���� ����������
����������. �.����� [19] ��� ������ �� ���������� �����������,
���� �� � V ������ �.�. ��������� ����������� ��������� ��������.
�������� � ������� ��������� �V ������� ����� ����������� ����
����������� ��� � 1505 ����.
"���� �� �����, ����, ��������, ������� �����
�� ���" (�.�����) ��� ������� ����� �������������� � � ������
��������� ������� "���������� �������", �������������
� 1499 ����. �.������� ��� ������������ �������� ������� ������
������ (�� ���� ������� �� ������� ʳ����, �� ����� ���������
�������� ������� �����, ��������, ���������� �� ��). ��� �� ��
�������� �������� � ��������� � ����� ������� �������� ������ ��
� 1602 ���� "���������". �.���������� ������� �� ����� �
����� �� ��������� ��䳺�, ���� ����� ���� ����� ����� ���������
���������䳿 "Dii gentium" (1627) �.�����������: �� ������
�.����������� ����� ��������� ������������ ��������, ��� ����
�������㳺� ������ г�� "chciaB dopomaga wsp�Bczesnym mu
artystom w celowym (���������� �. ����������. - �.�.)
na[ladowaniu staro|ytnych wyobra|eD. Z tego te| powodu jego dzieBo,
kt�re iest zarazem rodzaiem encyklopedii motyw�w i przedstawieD
ikonograficznych, obudowane zostaBo tak bogatym, czsto
obezwBadniajcym (zwBaszcza dzisiejszego wydawc) aparatem
erudycyjnym" [20].
����������� ���������� ��������� � (�� ��������
���) ������� � ���� ������� �������������� ����� ��� ������ �
�������� ������ - ����� �������, ����������� �'�������. ���� ������
������������ �������� �����, �� ����� ����� ���� ����������
�.��������-������. �������������� ������� ������� �������, ����, ��
����������� �.���������, ������� �� ��������, �� "������� ��
����� ��� �������� ������ ����� ������ ����� �� ����� ��
������������ � ������������ �������� �� � �����������������,
������������, �����������������, �����������������, ��� � ������� �
��������-����������� ��������" [21].
2
����� ����������� ��������� ����� ��� ������ �
�������� ������ �� ����� ���������� �� �������� ��������.
���������� ��� ����� ������� ��� ������������ �������������
��������, ���� ��������� �������� ������������ ������ (�����)
������ � �������� �����.
����� "������� ��� �� �������������� ���� �
������������ � ���������" ���� ������ �������� � ����� � 1701
���� "������������ ����������������� ����������, ���������
�������-�����-��������� ���������". �� ������ ����� �����, ���
���� ������� � ����� �.�������� "������� ����������
�������-�����-��������� ��������" [22], ����� ������ ����������
�� ��������, �������� ��������� ������. ���, ������ ��������, ��
��������� ����� ��������� �� ����� ��������: ��������, ������ ���
�������� ����� �����, � ��� ���� � ����, �� �������� [23]. ����
��������� ������ � ������� ��������� ���� ����������: "���
����� ����������� ��� ����� ��������� ���������: ��������,
������������� ����� ����� ������� �������, � ��������, �������������
����� ����������� �������� �����" (����������
���� - �.�). ����� �����, ��� ������ ��������� ����� ������
������������ ������, �� ����������. � ��� ����������� ����������
(�� �.���������) � �������, � ��������� ���� � ����� �� �
��������������� ��� �'�������� ��������, ���� � �����������
��������� ������������� �������� [24].
������������ ������ - ������������. �� ����������
����������, ������������ ������ - ����� ������ ����������� ���
������ - ������������� � ����� ���������� ������������. �����
�������, �� ��� ���� ������� ������������ ������������� ����� �
����� �����, � ������ ���� ��������� �� ������������ ������: �� �����
�� 1504 ���� �� ������ ������� ������ ��������, ����������� �
�������� � 1555 ����.
���������� ����� (� ����� ������� ����) ����������
�����, ���� �������� � ������������ ������, � ����: ��������� ��
������������� ������ �������� ������� � ������� ����.
��� �� ������� ������� ������ ����� ��� ������ �
�������� ������, ���� �� ��� ��������� � ������. ��� � �.������� �
��������, �� ���� �'��� "������� ��� ��..." -
������������� ����� �� ������ ����� �������� ����� �� ���� �����
����� "����� �������� ���� ���� ������� ����������� ������
���������"[25]. ����������� � � �� ���������, ��� �� �����
�.������: ����� ��������� � ���� ����� "����������� ��������
�������� � ���������� ��������". �������� ����� �� � �� �����
����: ��� ������ "������� ��� ��..." ���� ����� ����� ��
��� ���� �� �� ��������. �������� �.�������� ����� ������ �� ����
�����������, ������� �� ������������ ������ ������� ���������
������ ��� ������ � ������������ �������� ������� ������� [26].
�.������, �������� ����� ����������� ��������
"������ ���� ���������� � ������� �������� ����� ���������
������� � ����� ���������� ��", ������ ������ �� ����������
������� ����� ����������� ����, �� �������� �������� � "�����
�������� ������ ����� ����, ����������� ����� ������" [27]. ���
���� ���� ���� �� ��������? �� ��������� ������������ ������ �
�������� ���������, �.������ ������� ���������� ����� ��������� �����
�� ���������. ������ �����������, �� ��������� ���������� �� ������
����� ������ �� � �������, "���� �� �� ������ ��� ���������
���������� ��� (�������� ������ - �.�.) ���� ���������� �� �����
��������� ���������, ����������� �� ����� ���� ������������ ��������"
[28].
³��������, ��������� �� ������� ���� - ��
������ ������� ���������� ���������� ����������� ������������
�.-�.���� ���������, �� � �VII ������ �������� ����� ��������
[29]. � ��'���� � ��� ������ ���������: �� ��� ����� �.������, ����
������ �����, �� ��� ������ � ����������� ���� ����䳿 ������,
������, � ��������? �� ������ ����� ������������ �� ��������
�.�������, ���� � ������� ��������� ����� �� ���������� ��������,
�� �������, �� ������� ������ ��� �������� ���� (��� ��� ����, �� �
������ ��� ������ � �������� ������, � ���������� ������������
������) ���������� �������, �� ���� ������������� �������� ����� ��
������ [30]. ����������� ����� �������� ��������� ��� � �.������:
"����� ������������, ��� ����������� ���� �������� ������������
��������" [31]. ������-����, � ������, � �� ������ (���.
i��������� No1 � ���� �����) �� ����� �'��������� "����������
�� ������������ ��� � ���� ��������, ��� �� ��� ������ ������,
������������ ����� ������ � ����� ������� ����������� ������
��������, ��� �� � ���� ������������� ��������� ����������"
[32]. �� ������������ �쳺� ��������ᳺ ���������� �� ���� �
������� �� ����䳿, ��� � � ������� �� ������, ��� �������� ���
������: "���������� �� 7-������� ��� ��������, �������: "���
� ��� ����� �������� �������...".
�� ������� ����� �� ����� �������� ���� ����
��������: ��������, �� ���� �����, ������������ "����� � ����
����� ������". ��� ���������� �������� ����� ������ ��
���������� ����� ������, �� ���� �����, ���������� ���� �����, ��
��� ��������� ������������� ����� ����䳿 ������� ���:
�����������
�� �� � ����� ���� � ����� (��������������) ������
��������
��� ���������� �� ���������� ���������. ��, �� ���
����������, ���������� ���������� ������ ����������� (�� ���������
�.������, ��������� ����� ��� � V ��. �.�.; ���� ���� [33] �������,
�� ���������� ��� � IV ��� � ��. �.�.). ����� ���������, ������� �
������ �����������, ���� �������� 7 (� ������ ���� �����) � 9 (�
����� ����) ��������� �쳿 ��� ��������� �쳺������� (������
���������� No2-3). ��� �� ������� ���������� �����������
������������� ����������� �쳿�. ����� ������, �� ������ ������
������������ ��� �� ������ �� ���������� � ������-������������
��������.
� �������� ��������� � ��� ����������� ��������
��������� ���������� ������� ����� ��� ������ � �������� ������ -
�.������� ��� ��, �� �������� ����������� ������ ����� ���� ���� ��
"������������� ����������� ������� ����" -- "������� �
���������" �.�����������-�������� (����� ������� - ���������,
1705). �� ������, ������ ���� ������ ������ ������, ���
�'������� ������. ��� ����, ����� 840 ���������,
������������� � ���� ��������� ������� � ������� �� ����������,
���������, �����������, �������� � ���������� ������ �����������
������ � ����������, � ����� �� ����� ��. ����� 1788 ���� �
������������� �������� �������� ���������� �������� ������������ -
��������� (���������� ���� - �.�.) ���� 14 ����� � ����� ����������
�쳿 ��� ���, � ������� ��� - �� ���������. � ���� ���� �����
(������ ���������� No4 � ���� �����) �� ���������� ��������������
���-�������. �� ������������-���������, �� No 694: "�������,
������� ������ � ��������� ������������" [34].
������ � � ����� ������� ���������� ������,
������������, �� �������� �.�����, ��� �����, ���������,
���������� [35], �� ��� ���� ����, ��� ������� ������, ��
����� ��������� ��������� �� ��������� ���� ������ ������
����������, ���� ������ ���� � ����䳿 . �� �����������
������������� Aakomstwa � ���� ����� �������� (������
���������� No5 � 6 � ���� ����� ��� ����. 93, 94 � ���� �.�),
Obfito[ci (������ ���������� No7 ��� ����. 116 � „�������㳿")
{arBoczno[ci �lbo Chciwo[ci (������ ���������� No8 ���
����. 216 � ���� �.�). �� ��������� ���� �� ����� ������
����������, ���� "�� ����������� ���� ��������", �����
������������ ����������� ���������� ������ �� ������ ����
(������ ���������� No9 ��� ����. 254 "�������㳿"). ������
�������� ����� �����, Grzech ������������� � ����� ��������, ���
������ �������, ��������� � �������: "Przepasany jest w|em,
bo grzech jest domen wBadzy DiabBa, naszego nieprzyjaciela. Robak
gryzcy serce to robak sumienia albo samo sumienie, kt�re, jak
twierdz Teologowie, d|ga i gryzie grzeszn dusz, i pracuje
niezmordowanie, dop�ki w grzechu nie dogryzie si ttna i krwi,
kt�rymi po|ywi si i skrzepi siBy" [36].
��������� �� ��������, �� � ����䳿 �������,
��-���������� ������� ��������� ���� ���������������� (�� ��
�������������, ���������� ����� ��������� �����������, ������
"�������㳿" ������ г�� �� ������ �������� � �VIII ��.
��������� ��������� �� ��������� �.�����������-��������) ������� ��
������������� �������� - � �������� ���������� �� ����, �
��������� �������� ��� �� ����� ��������. ����, � ���� ��� ������
� �������� ������ ������������ ����� ��� ���������� �������������,
��������ᳺ, ��� �� ���� �쳺� ������, ������, ��� �� ������,
���� ���������: "��� � ��� ����� �������� �������…".
����������� ��� 䳺 � � ����� ���� - ��������� ��������
�������������, ��� ��� �쳺� "�� ������� �����".
������� ������� ��������������� � � ���� �� ���
����� �� �����������: ����� ����������, �� ���������� ������ "�����
������ � ������, ������� ���� ����������, � ��� ���� ������� - "���
�� �����". � ����� ���� �����, ���� ��� ������ ���������
�������, ������������ ����������� ������� "������ � ��������":
������ ����� ������ "�� ������", ��� ���� ������� ������
"����� �� �����". � �.� �� �. 400-401 ���������
��������������� ������ � ���� ������� (���. i��������� No10 � ����
�����): "SkzrydBa u lewej dBoni oznaczaj pragnienie o|ywiajce
niekt�rych utalentowanych a ubogich ludzi, aby podj trudne brzemi
cnoty, ale pod naciskiem konieczno[ci |yciowych zmuszonych do
znoszenia okropnej ndzy i |ycia nikczemnego, jak gmin."
�� ������ � ����������� �� ��������� �� ����, ����
����� �������� ������ ������ "������ ��������", ����
��������� �� ���� "����� � ��������". ����������
��������, ���� �� ������ ��������� ����� ������� (Ub�stwo),
������� ������ ��, ������������� (��� ���������) �� �����
�.�����������-��������, � ����� ��� -- "���������������
�������� ��������������� �����������" - ������� ���������������
� ����� �����: "��������, ���� ������� � ���������� ��� ����
���������� � ���������, ������������ � ���� ��������� �������,
������� �� ����� ������, � ��������� ������ � �����������, ��������
����� ����� ��� �����… ��� � ���� ����, ������� �������� �
�������� ��������������, ���� ������ ���� ��������� � �������� �����,
� ����� ������� ������, ��� ���������, ��� � ������� �������, �����
������ ��������, ������������ ��� ���� ������ ���������" [37].
�� � ���� ������������ ������������ ���� � � ������
���������� ������������� ������ Obfito[ci (��������),
��������� �� ����� � "�������㳿" ������ г�� [38] ��
������������ ������ �������������� ���������� �������� �
"�������� � ��������" �.�����������-�������� [39].
������� ����� �� ���������, �� �� � ����������, ��
� �������� �� ����䳿 �� �� �������� ����� ������ ������ �����, ��
����� �����, � ��� ��� �� ��� ����� 䳺 � �������� ���� (���.
����� i���������No 1 � ���� �����), ����, ���� ���� ������� (���. �
���� ����. 7,8,9,10,13,16). ����� ����� ����� �, �����, ��������� ��
������� � �������㳿 ����� Pojednanie w miBo[ci [40]. �� ��
���� �� �� ��������� ������ �������� �� ������ ����� �����, �� ��
�� ���� ����� �������� �� �� ���������� � ���� �������� ����
����� ("Symbolem potgi wiecznej MiBo[ci, sBawionej ju| w
"Emblematach" Alciatusa, jest tu Amor dzwigajcy glob
ziemski i towarzyszce mu obok dwa Amorki unoszce si skzydBach,
trzymajce wience i sypice kwiaty na stojcych") �� �� �������
�V� ��. "Emblematy miBo[ne (Emblemata amatoria)" Jacoba
Catsa [41], ���. � ����� ������� No 30,37,40,41,43.
����� ������ ����, ������� � ������� �����
�� ����. 17 ("�� �������� ������ �������, ������� �������� �
����: �� ���� �������� � ���") ������ �������� ����������� �
������������ ����������� ������ ����� ���� (Aaska Boga) ��
����. 94 "�������㳿" �.г��. ���� ������ ����
��������������� (������������� ��-���������) ���� �����������
������� � ����䳿, ���� ������ ���� �� ���� ������� "������ �
��������" ��������� ����� - ����� "������ ��������".
��� �� ���� �� ��������� "������ ��������" ��� "����
������", ���� �� �������� � ����. �� �� ����, �� � � ����
�.� ����� MnczeDstwa [42] ���������������� ���� ���������.
��� ���� �� ����. 359-360 ������� ������� �������, � ��������� ����
���� ��������� ���� ������, ���� ���� ��������� ��������� "������
��������" � ���� ��� ������ � �������� ������.
����, �� ������� ����� ����������� � ���������
��������� �� "�������㳿" ������ г��, �������� ���� �
��������������� �� ��������� �� �������� �������� ������, ����
����� (�������� ����䳿 ��� ������ � �������� ������) �������
"������������ ������� ������� ����������� �������" (���
�.����� ������ ����� �.�����������-��������). "�� ��, ��� ����
������� ���������� �� ������� � � ���� �� ������ ������ ����� �������
����������, ���� �����, � �� ����� �������� ��������: ��� �����
���������� ������������ �������� ������������ ������, ������� �
������� ����� ������ ���� ��������� �����, ����� �����", - ����
�.����� � �������� �� ����������� ����� "������� �
�������"[43].
����� ���������: � �� ���� ��� ��������� ����������
� ������ ����������� �������� ������ �� �����, �� ����, �� ������
�.��������-������ [44], �� ���, � ��� �����? ��� ��������� �������
��� ����������� ����� ���� ��������, ���� ����, �� �� �����,
��������� �� ���������� ����������� ���������� �� ������������ ��
��������.
�.������ ��������, �� "����������� � �������
������������ ���� �� ����� ��� ���������, �������� � ���� ��� ���
������� �������� �������������" [45]. � �.������� ����
����������� ���� ������ ��� ���������� ���� �������������: "���������
������ ���� ��������� ��������, ��� ��� ������ ���������
�������������� ���-�� � ���� �������������� �������…"
[46]. ������, �� ���� �����, ���� ����������: �� ������� ����� ����
�������� �� ����� ������� (�� ��� ��� ����� �.������) ��
�������������� ������� �� ��� ������� ��������� ����� ��������
������, �� � ����������� ��������� �������. ���� ����, ��������, �
������ ����, � ���� �������� ������ ���������� � ����������
��������, ����� �������� ������������ ������ "��������"
������ ����� � �����������, ���� ���, ���� �������. ���
��������������� ����� ������ ��������� ����ﳺ��� ��������� �������
���� �� ������� ������� �� �񳺿 ����䳿.
���������, � "������� �" ����䳿 ���
������ � �������� ������ ������ ������� ��������:
"������ ������ ���� ���������� ��� ��
-����������
������ �������� � - � ���" . ϳ���
"������� �- �����������", �� "��������� � � �
- ����" (���������� ���� -�.�.).
����� �����, ������� �������� ��� ���������� �� ���,
�� ��������� ����� ����� ������� ���������� ������� �������������
��������������� ��������㳿, � ��� ����� �������� ������
���������� ���������, �� ��� �� ����������, �������, � ����� �� ��
������������ (���������, ���������� ������� �VI ��. ��������), ���
� ���������� ������, ��������� ��� ��, �� ����� �������, ��
�.�������������, "�������, ��������� � ���������" [47]. ��
����� ������� ���� ����� �.������, ��������� ������������ �������
���� � ������ ����. ��������� �������� �� �� ���'����������,
������ ����������� ����, �� ������� � ���� ���'����������� ���� �
�������� ������������ ����� ���� ����䳿 "������� ��� ��
�������������� ���� � ������������ � ���������" [48]. � �������
������� ���������� �� ������ ������������ ���������, ��������� ���
�� ���������� �������� ���������� ���� �����, � ��� �����������
���������� ��������� �� ���� ��� � ���� ������, ��� ������,
�������� ������ �� ������. ������� �� �� ������������ ���'��������, �
��������� �� �����������, ����������. � ������������ ����
���������� ������ �� �������㳿 ������ г�� ���������� � ������
�������� ����� �.����� ��� ��, �� "� �� � ���� ����� ��������
�������� �������, �� ���������� ������ � �������� ����. � �� �����
����" [49].
������ ��������� ������ ��� ������ � ��������
������ � ������ �'�������� ������ ����������� ��������� ��������
������� ����� ���������� ��������.
������ ��� ������ � �������� ������ ���� ��������
������ ������, ��� �������� �� �������� �.������. �������, �� ��
������� �VII ��., ���� � ������� �������� ����� ��������. � �VIII
��., ���� ����� ���� �������� � �����, ������ � ���� ��������
������� ���������, ��� ��������� ���������� �� ������ ����.
����� ������, ������ ����䳿 �� ���������� ���
��������� ������ �������, ������, ������������ ����� (�����������,
����������, ������, ������ �, ����� �����, �.�����������-��������)
����� �� �� ������� ���������� ������ �����, ��� � �� ��������
���� ���������� �� �������㳿 ������ г��. �������� - ��
������������� �� ������������ ������ ����䳿 - ������� �� ������,
������������� � ���� �.�����������-��������, � ���� � ��
����������� ������� �.������� ��� �� ����� �� ������� �������
����������� ��������� ����䳿.
· ����� ��� ���� ������� ��� ��� ����������
���������� ��������, ���������������, � ���� �������� ���������
��������� �������� ������, �������� ����������, ���� � ���� �����
����� ��������� �����.
����������� ��������� - ������������� � ��������
���� ���������� �������������� ������ - ���� ����� ������
��������� ������ ��� ������ [50].
����� �������� ��� ������������ ���������� �����,
������� ���� "������" � ������� ����, � ���� (��
�.����������) "������� ������������ � ����������� � �������
��� ��������� ������" [51]. � ������ ������, ���� ������ �
������ � ��� ����, ��� �������, �� �������� �.������, �� �����
��������� ��� �� ��������� ��������� � �������, � � ��������
����� ����� � ����������� ������ [52].
����������� ��������� ����������� ��������� � �����
�.���������� "� ��������� ��������� �����" ��� ��, ��
�������� �������� ��������� �� � "�����������" �
������������ ��������, ��������� ����������� ����������� ��������
����������� ������ ��������� � ������. ��������� - ��� ����������,
� ��������� ����� ��������� ����� �������.
˳��������:
1. ���������-������ �. ����� � ������ ���������� �
������� �������� ������ �VII-�VIII ��. // ��������� ��������� �
������. - ���������, 1928. - �. 30.
2. ������� �. "������� ��� �� ��������������
���i� � ������������ � ���������". ����� �������� ������� �����
��� ����. �����������. -- �����-���������., 1882.- �. XVIII.
3. �������� ��� ������� �������� ���������� �����,
�.������ ��������, �� ����� ��� ������ � �������� ������ ���
������� ������������� �� ����� � �VI ��. ������� �� ������ �� ������
� �� ��������, ��� �� ������� ������: �������������� �. "�����������
- ��������� � ��": ����� � ����� // Tradycja i inwencja. Wtki I
motyvy obegowe w dawnych literaturach sBowiaDskich. -- Aod|, 1999. -
S.21 - 27.
4. ������ ��������, �� "�� ������ ����� �����
�����������, ���� �� �������� ������������� ����� �����. ������
�����: ��� ���, ������, �� ����, ��� (������ ����), �������i�,
������, ��������, ������� � ��. ��. ����� ���������� ��������� = �
� ������, ��������, ���� - �� ��, ������� -�
��, �i�� - � �� � �.�." (������� �. �������
���������. - �.�III).
5. ��� ����.
6. ���������-������ �. ����� � ������ ���������� �
������� �������� ������ �VII-�VIII ��. // ��������� ��������� �
������. - ���������, 1928. - �. 30.
7. ������������� �. �VII ��� � ������� �������
����������. -- �����-���������, 1884. - �. 8.
8. �urtius Ernst Robert. Literatura europejska i
BaciDskie [redniowiecze. - Krak�w, 1997. - S.151.
9. LewaDski Julian. W teatrach staropolskich //
Dramaty staropolskie. Antologia. W 6 t. - Warszawa, 1959. - T.1. - �.
17.
10. ��� ����. - �.38.
11. ��������� ������. ������ ���������
����������-������� �������. - �., 1998. - �. 59.
12. ���������-������ �. ����� � ������ ���������� �
������� �������� ������ �VII-�VIII ��. // ��������� ��������� �
������. - ���������, 1928. - �. 15.
13. ��������� ������. ������ ���������
����������-������� �������. - �., 1998. - �. 56.
14. ��� ����. - �. 54.
15. Pelc Janusz. Kilka uwag w sprawie rozumienia
literacko[ci tekst�w pi[miennictwa polskiego �VI � �VII w/ Masz. 202/
- Warszawa, IBL, 1959. - �. 5.
16. ��������� ������. ������ ���������
����������-������� �������. - �., 1998. - �. 54.
17. Pelc Janusz. Barok- epoka preciwieDstw. -
Warszawa, 1993. - �. 181.
18.Balbus S. Graficzny inwariant tekstu literackiego
// O jzyku literatury. - Katowice, 1981. - �. 234.
19. ����� �. "������ ��������� ���".
����������� ��������������: ������� � ����� � � ����� // ������� �
�������. - ������, 1995. - �. 7.
20. Borowski Andrzej. Cezare Ripa czyli muzeum
wyobra|ni // Cesare Ripa. Ikonologia. Krak�w, 1998. - �. 6.
21. ��������� �. ������� �����. - �., 1999. - �. 312.
22.������� �. ������� ����������
�������-�����-��������� ��������. - ������, 1855. - �. 18.
23. ������� �. "������� ��� �� ��������������
���i� � ������������ � ���������". ����� �������� ������� �����
�V�� ����. �����������. -- �����-���������, 1882. - �. VII.
24. ������� �. ������ �������������� ��������
����������. - ������, 1979. - �. 205.
25. ����o� �. ������ �� ������� ���������� ����������
�VIII ����. �������� ������������� ����������, ���������������
�������������. - �., 1880. - �. 88.
26. ������� ���������� ����������. - ������, 1789. -
�. IX. - �. 462-465.
27. ������ �. ����������� ������� �� �������� ����� �
����� � ������ �VII � ������ ��� ����� // ��������� ��������� �
������. - ���������, 1928. - �. 94.
28. ��� ����. - �. 64.
29. ���� �.-�. ����������� ����������� � ������ �
��������. - ������, 1976. - �. 221.
30. ��� ����.
31. ������ �. ����������� ������� �� �������� ����� �
����� � ������ �VII ������� �V� ����� // ��������� ��������� �
������. - ���������, 1928. - �. 73.
32. ������� ��� �� �������������� ���� �
������������ � ���������. -- �����-���������, 1882. - �.1.
33. Praz Mario. Tradycja ikonologiczna // Ripa
Cezare. Ikonologia. - S. XXII.
34.������� � ������� (����������� �����: ���������
������� � ������� �� ����������, ���������, �����������, �������� �
���������� ������ �����������, ������ � ����� ������� ����� 1788
����, � ������������� �������� �������� ���������� ��������
������������-���������). - ������, 1995. - �. 7.
35. Pelc Janusz. Barok - epoka preciwieDstw. -
Warszawa, 1993. - �. 199.
36. Ripa Cezare. Ikonologia. - Krak�w, 1998. - �.
254-255.
37. ������� � ������� (����������� �����: ���������
������� � ������� �� ����������, ���������, �����������, �������� �
���������� ������ �����������, ������ � ����� ������� ����� 1788
����, � ������������� �������� �������� ���������� ��������
������������-���������). - ������, 1995. - �. 29.
38. Ripa Cezare. Ikonologia. - Krak�w, 1998. - �.
116.
39. ������� � ������� (����������� �����: ���������
������� � ������� �� ����������, ���������, �����������, �������� �
���������� ������ �����������, ������ � ����� ������� ����� 1788
����, � ������������� �������� �������� ���������� ��������
������������-���������). - ������, 1995. - �. 32.
40. Ripa Cezare. Ikonologia. -- Krak�w, 1998. - �.
323.
41. Emblematy milosne Jacoba Catsa w trzech r�znych
jzykach , a takze w ujciu polskim z XVII wieku przedstawione.
Opracowali Janusz i Paula Pelcowie. - Warszawa 1999.
42. Ripa Cezare. Ikonologia. - Krak�w, 1998. - �.274.
43.����� �. "������ ��������� ���".
����������� ��������������: ������� � ����� � � ����� // ������� �
�������. - ������, 1995. - �. 15-16.
44. �� ����� �.��������-������, ���� �����
������������� ��������� �'��, �� ����������� ���������� ��������,
� ������ �'������� �� ������� ��������� �����, ��� ������� �� �VI
������� ������������� ������������ �����. � ��������� ��������
�������� �������� ��������� ������� �� ��������, �� ��� ���������
������ ����� �������� �� ���-, � �������� �����, � � �����
��������� ������� ��� ��������� �������� ����� � ������
������������ ������. ������� ��� ����������� ����� � ���
�.��������-������ ��������, ������� ���� �� �������� "����������
��� ��������� ����������� ���������� � �����o������� � ������������
������� �� ��������" (���.: ���������-������ �. ����� � ������
���������� � ������� �������� ������ �VII-�VIII ��. - �.15-17).
45. ������ �. ����������� ������� �� �������� ����� �
����� � ������ �VII � ������ �VIII ����� // ��������� ��������� �
������. - ���������, 1928. - �.94.
46. ������� �. "������� ��� �� ��������������
���i� � ������������ � ���������". ����� �������� ������� �����
�VII ����. �����������. - ��������������, 1882. - �. V.
47. ������������� �.������� (��� ���������). - �.,
1993. - �. 41.
48. ������ �. �� ������� ��� ������ �������� �
����������� ������� (���� ������ � ������� ����) // ���������
�������. - �., 1993. - �. 254.
49. Praz Mario. Tradycja ikonologiczna // Ripa
Cezare. Ikonologia. - �. XXII.
50. Jerzy Faryno. ������� ���� // Studia Literatura
Polono-Slavica 3. SOW, Warszawa 1999. - �. 267 - 282.
51. ��������� �. ������� ������� ������� ������
����� // ��������� ��������� �VI-�VIII ��. �� ���� ����'�����
���������. - �., 1984. - �. 233.
52. ������ �. �� ������� ��� ������� ������
��������� ������ ����� �VII-�VIII ��. // ��������� �������.
�������� 1 �������� ̳�������� ��������� ��������� (���, 27
������ - 3 ������� 1990 �.) - �., 1993. - �. 105.
�������ֲ� �� ����Ҳ "���������
����� ��� ������� � �������� ������"

No1

No2

No3


������ ������� �� ���� ��������
1
� ������, � ���� ����� ������������, ���� ������
2001-��, ����������� 350 ���� �� ��� ���������� ������ ���������� -
��������� ����������� �����������-��������, �����, ����������,
�����������, ���������� �� ����������� ����, ���������� ����� �
���������� �������� �����. �� �� ���� ������, �� ������� ��
���� ����� ������� ������� ������ � ������, ���� ��������
������������ �� ������ �������� ���������. ��������, �������
�������� ��������: "������ �������� �� ��������� ������� ���
����� ������� ����, ���� � ������� ���� ���� ����� ��� ��� ����
�������, ����, ��� �������� ����� �� ���� ���������, �� ����� ��
���, 򳺿 ����, �� ������ ���� �������� ������� ���������� ������� ��
�����������" [1].
����� ����� 򳺿 ���� � ��, ������, ���������� ��?
³������ �� �� ��������� ��������� ��� �� �������� ������
��������� ���������, ���� ��������� ��� ����� ������� ����������.
�������, ��������� ���� - "ij���� ���������� �������,
����������� ������������ ��������� ���������" ��� "�����
������� ������� �������, ����������� ������������, �� �����������
������ ��� �����, �� �� ����-��������� ���������� ��������,
�������". ��� ������, ���� ����� �������, � �� �� �������
���������� � �������� �񳺿 ������ �������� �����������. ���
"ij����" ���������� ������� "����� ��������� �������
��������� �������� �����������" � "������� ���������"
�� 1884 �� ��������, ���� ��������� �� ����������� �.�-��. ��� ���
��� ��� �� ���� ����� �������� ���������, �� ������� ���� 򳺿
���� �� ��������, �� �� �� ���������. � ��� ��� �� ���� "ij����"
�� ���� ������� ����� �� ���������� ���� �.������� (1702 - 1709),
�� ���� ��������� � ���� ���, � � �������� ��������� ����������
���� ����� �����������. ����������, ������� ���� �����, ������
������ ����� - ������������ "���� ������". ��� ����,
"ij����" ����� ��������� ��������� ������ �������.
Գ�������� �����, �������� � �, �� �������� ���� � ����� ����
������������� ����� � ���������� �������, ��� ���� ����� ����� ����
��������� � �������� ��������� �������������, �� ����
������������, �� ������������ �.������� [2], ������ ����� �����
������. Գ��������� ��������� ����� ������� ����������, ��������� �
"ij�����", �������� � ����� ���� 1702-1709, ��-������
���������� ������ ������� ������ �����������, ���� ����� ���������
������� ���������.
ʳ���� �������� ������ ���� ������� ��������㳿
�������� ����������������� �����. ����� - �� ���������� ��������, -
������ ������� ���� ����� [3], ��������� ������� � �������
������� "����������", ��� ��������� �� ��������������
��� � ��������������� ���. ��������������� ���������� ��������
���� ������ ������������ ����������� ���������, � ���� ���
������������� �������� � ��������� ��������������� ���������,
����� ����� �������� �� ������ ��������� ��������, ��, �� ����, �
������ �������� ������ �������, ��� �� ���������� � ������
������������ �������� � ���������� ����������������.
������ ������, ��� �� ������� ����'�������
�������� ������ ��������������� ��������� ������� �����, �����
������� ��� ������� "�rubadurzy imperium. Literatura rosyjska i
kolonializm". ��������������� ���������� ��� ��������� �
������� � ������ ���������, ������������, ���������� ��� �
��������� �������� - ��� ��������, �� ������������ ��������
������� ������������. ���� � ����������� �������� ��������
��������� ���� � �� �������� ����������, �� �������� ��� �������
[4], �������� ��������, �� ��������������� ����������
��-����������� ��, ������, �� ���������� ������������ �� ��������
���������. ��������� ������������� ��������, �� � ��������
�������� �� ���������������� ��'���� �� ������ �� �����������
������� � ������ ������� �� ������������, ��� �� ���� ������� ��
������ ������. ³� ����� �� ���� � ��������� �� �������� ��������,
��� � � ������� ����������� �������� �� � ����, �� ���� ����������
� ���'�� ������ ������������ ������. ���������, ��� ������� ���
��������� ������������ ������ � ������ "³��� � ���", ��
��������� ����� �� ��� �� ���������, �� �� ���� � ���������������
������� �������� �� ���� ���� ������ � ���� ������� ������,
��������, ���������. ���� ��� �������� ����� ��� ��������
����������������� �������� ����������������� ������� �������� ��
���������� �� ��������� � ������� �������� ����������� �������
������ � ���������� ������ �������� ���� ��������� ����. �� � ��
���� ������� ����, � � ���� ��������� �� ��������� ���� � ���
�������� ��������� ������� �����.
��� ������� �������� ������ �������� ������� �����
��� ����, ���� �������� ����� � ����������� ��������� ������
(����������, � ������ ����. �.��������) ���� �������� �������������
�� �������������� �������� � ����������� ���. ��������� ������
��� � ���� ���������� ������� ��������� ����� ���� ������
������������ ��������������, ���������� ����� ���������� �� ��������
����, ����� �� ���� �����������. � ���� ���������������
��������㳿 ��������, �������� ���������, ������������� ��� ������
����������� �����������, ��� �� �� � ����� ����� - ������������
������ ����. ��������� ������ ������� ��� ������� ������������ -
����������� �������� � ������� ������� � ���� ��������. ��� �����
������������� ����� �.������� �������� ���� ��������. �� ��� ��������
������������� ���, ��������� ��������� �����, ������� � �����- ����
�����, �������� �.�㳺���, ��� �������� ��� � ����� ��������.
������� ��� ������ 7 ����� 1677 ���� � ��������- ѳ������� ������ ��
96 ������� - "���� �������� � ���������������� ij�� ���,
������ �� ������ �� ������������ � ��������� ��. �������� �������
�볿 �������������". � 1680 ���� �'��������� ����� ������
���������� "���� ���������", �� ��� (��� ����, �� � �� ����
����� �������) ����������� ������ �������, ����������, �� �������
� ��� ������� "����" "��������� �������� ������ ��
������ ���������� �� � ������� ��������� ���� � ���� �������
������� ������� �� ������".
������� ���������� ������ ������ ������� �����
"���� ������", ��� ����� �� �������� ��� ��� ������
�����. ������� � ���� ����� ���� ������ � ������ ���� ���������,
�� � ������������, �� �������� �.�㳺���, �� ����� ������������
��������� "����", ���������, "����" �����
����� ������. ������������ ������ ��� ���� ������� ������� ��������
� ������ 1684 ���� � ������ ��� �� ����� � ������ �� ��� ����
��������� ����: "���� �� � ���� ������, �� ����� �������, ���
����������, ������ "���� �������", �� � ��� ����. ��� ����
���������!"
������ ���������� ���������� ������ ���� -
���������� ������ �������������� �� ������� ����������, � ������ �
������� ���� ������. ��� ������� ������ ���� �������� ������
���������, �� ��������� � ���� ������������ ������� �����. ���������
� ������ ������ �������� � 򳺿 �������, �������� �.�㳺���, �� �����
���� �� ���� ���������� ������. ������������ ����������� ������
�㳺���� (���. ������� 337- 342 ���� �����) ������������� �������
��������� ������� ���� ����� ������������, ���� � ��� �����������
��������-�������������� ����������� � �����, ������, �� �� ������,
���������, � �������� ����� �.��������� ��� ��������� �������� �
������ "˳�������� ��������". ��������� ������� �������
�������, ������ ����� ������, ���� ����, ���������� �� ����� ��
�����������, �� ��� ��� ������������ ����, �� �� ����� �������
������� "˳�������� ��������". ��� ����� �.���������
��������: "������������ �������� ���������� ���������, ������,
�������� ��������� ������, ������� ����� ����
���������-����������� �������������" [5] (����������
����.-�.�.). �� ������, ��� �������� ������ ������ ���� �������,
��� ������ �������� �����. ��� �� ������ �����: ��������
���������� ������ ����� (����������, ������� � ��� ��� ������� ���
� �������� � ������) �� ������������ ��� �������� ���� ������, ����
���� ����� �������� ���� ������ ���� ����, � ���� ����� ����� ���
���� ���� ����� ���� ���������� � ��������� �� ��������? "��
� �� �� ��������� ������ � ����, �� ���� ����� ������������� �� ����
�������� � ������� �� �� ��������� ������� �������. � �� ���������
������ � ����, �� ����, ������� �����������, �������� ��������� ��
������ ���� �������� ������"[6], - ����� ���� �㳺���,
����������� �������� �� �������'�������� �������� ��������� �����
�������. ³����, �� ���� � ��������� "���� ������" ��
������ ����'�������� ����, ��� ���������� ������ ������ ���� ������.
�� ������ ������ "����� ���� ����", �� ����� � ����
������ �.��������������, ��������� "���� ������"
��������� ������� �������������� ������. "ij����" ������
������� ����� ����� ����������, � ���� ��������� ������ �������� ��
�������� �����. ��� ��� ��, � ����� ��� ������ ����� �������� ����
�� �� ����� ������, ��� � � ����� ������ �� ���� ��������
��������. ³� �������� � ��� ������� ������ ��������� �����������
� �������� - ����������� ���������� ���� ����������,
�������������� ����������. ������� ��� �������� ��������-�������
�������, ���� � �������� ���������� �� ���� � ������ ���������.
����� �������� ���������� ������� ���������� ��� �������
����������� ��������� � �������������� �������� ����� ������
��������� ��������� ��������� �� ���������� ���������, ��
�������������� ������� ��, �� �������� �� ���� ����������������� �
�������� ����������� �� ����.
����� ���������� ����, ������ �� ������������� �
��������������� ���������� ����������� ����㳿, ��� �� ����
����������� ����� �����, ��� �������� ���� (� �� �������� ���� ����
�㳺���) ���� ����������. "���� ����, �� ������� � ����",
- ��� ������� ������ ������� �������� ��������� ������� �����쳿
�.���������������, �������� ��� ����, �� ���������� ���������
"�������� �������� ����… ������ ��������� �������"
[7]. �����, �� �� ������� ���� ������ �����, � ����� ������� ������
������ ����� ���� ����, �� ���� ����������� ���������. ��� �����
������ ��������, ��������� ����������, �������� ������ [8].
2
����� �������� � ������� 36 ���� ���������������
�����, �� ������� ���, � ���� �������������� ������ �� �
�������������. � ������ �������, �� "����� ������" �����
���� �������� � �� (�� ��������� ����������) ���������� ��������
�� �������� ������, ������ � ��� �� ������, �������� ��������
�������, ����� ������ ������ "̳���", - ���� ���� ����
��������������� ���. �� ���� ��������, ��� ���� ���������� ����.
������� ���� ��������� ���'���� ���������� ����� ��������
��������� � ���� ������ ������ - ����������� ��������� ����
����� ��������� ��������� - �������� ������� �����������
������������ �������. �� �����, ��� ����������, �� �����������
����������� ���������, �� �������� ���������� � ������, ���������
���� �� ������, ��� � ����, � ������� ���������.
�������� ������ ������� �, � ������ ����, ��������� �
��� �������� �� ���� ������ ��� ����� ����������� �����������, �
������ -- ���� ����� ����� �����������, �� � ���� ��������, �� ������
����� ���, ������� ������� ��������� ������������ ����
������-������ �� ������������� ����������� �V�- �V� ������, ������
�������� ������� � �������� �������� ����� ������ �������� �� �����
������. ֳ���� ��������� �������� �.�������� ��� ��, �� „���
�� ����� ������� �����������, �� ��� �������� ������� ������ �� ����
��������", ��������� �� ������� �� 䳿, �������� �� ���������
������� �� ������ ����� ��������� ���'���� ����� �����, � �����
�������� �� ��������� �� ���������� ���������, ������������ ��
����������, ��� � ��� ��������㳿 ������ ������������ ������. ���
���������� �������� ����������� � ������ �������� ���� ���'����.
"ij����" ������ ������� ������ ��
������� �������: "����� �������", "˳��������
��������", "������� �������". ���� � ���������
"��'�������" �������� ������ ������� ���������� ���
������� "������� ���������� ���������� ��� �������� ����������
����������, �� ���������� �������, ��������� � ���������� ����������,
���������� ��������� �������� ���������", �� �����, ��, ���
����� ������� �� �������� ���'����, ����������� �� "…���������
������� � ����������� ��������� ��������" [9]. ����
��� ���������� �������, �� �������� ��� �� ���� ���� ��������
�������, ���� �� ������ � ����������� �� ��� ����� � ��� ��������,
�������� ����� "ij�����" ����� � ����� �������. ����, �
1774 ���� ���'���� ������ �������� ��� �� ����� ����������� ������:
"������� ������� ������� �������� ����������� ����������� ��
��������������� �������� ��� �����, �� ��������������
����������������� �������������, ���������". ��� ���� �������:
"������� �� ����� ���������� ��������, ����������� ������������
��������� ���������". ����� ����� ���� ������ ���� ����������
����� � ���� �.��������� � �������� ������� ��������� � 1784 ����:
"�������� �������� ��� ������� ������� ������� ����������
��������, ����������� �����������, �������� �� ���������������
�������� ��� �����, ����������� � �������������� ����������".
�������� ��� ������� �������� ������ �������
�������� �� ������, ��� ����� ������ ��� �� ��� �������
���������, ������� ��������� �� 112 �������, �������� 10 �� 15
����������, �� ��������� ���������� �� ����� � �� ��������
�������. ���� ������ (� �� ���� ����� ����� "ij�����"
������ -- �� ��� ��� �� � �����-���������, � ��� � ����� � 1781
����) �������, �������� �.��������� ����� �� ���� ���� �������,
���� �� �� ���������� �����: "������� ������� ������� ����������
��������, ����������� �����������, �������� �� ���������������
�������� ��� �����, ����������� �� �������������� ����������".
�������� ���� ���� ������� � �������� ������
��������������� ���'����. �� ������� ������� �� ������ "�������
������� ������� ����� ����������� ������ ��� ����"[10], � 1787
���� � ����������� ������� ������ ���� ������������ 252 ���������
������ "������� ���������� ����������" �� 1774 ��, �
����� ��� ������ ��� ������������ �������� ������ �������. ��������
� ���� � ���� 1787 ���� ���� ������������ ����� 1184 ���������
����� ����� �������, ����������� � 1784 ����. �� ���� ��� ����
����������� "ij�����", ���� ��� ������������ � �����
����� "�������� ��� �� ������ ���� ������ ��������…�
���������������� �������� �������� ���� �� ������� ����������…"
(� ���������� �.�������� � �����, ����� �.�������).
�� �������� ������� ����� ������ ������� ������� �
��������� ������� ���� ����� ������ ���������������, � ���� �����
���� ������������, ����������� �� �������� 296-297 �������� ����
�������-�������. � 1796 �. � �����-��������� ����� ����� �����
������ �������, ���� ������ � ��������, - ������ ������. � 1799 ��
1800 �. � ����� (� ��������������� ���������� � �������� � ������,
�� ����� �.��������� ("���������� �.���������") �.�������
"�� ���������� ���������� ������������������ ������ � ��
��������� ���������� �������" ����� "�������� ��� �� ������
���� ������ ��������, ����������� ����������� ����������, ���������
������ �� ������ ��������� �� ��������� ��������, ��������� ��
������������� �������, ��� ��������� ������������ � �������������
���������, ����������, �������, ��������, ��������� � ����, �
���������������� 1) ������������ ����� ���� ��������� 2) ��������
������� 3) �������� ������� 4) �������������� ��� �������� � 5)
������� ������������� � ��������������� �������� �������."
� ������ ��� ������ "ij�����" � ���
������ �� �����, ������� �� ����� ������� ������-����������, �
������� ������� ���������. ��������� ������ ������ �������, � ���,
��� ���������, ������ ���� �� � ���� �������, ��������� ��������,
���� ��������� �������� �.������- ���������� � 1774 ����. ��� � ����
�������� � "������� ���������� ����������" ����������
������ �������, ���� "�������� ���������� �������� ���
������������� ���������� ����������� ". �������� �������� �����
������ �������������� ��� ������� � ������ ������ �� ���� �������.
��� �� ������� ��������� ��� "���������� ��� ��������"
(�.163-164). ������� ��������, �� ������ ������ "�������
��������� ����������" �� ������� �� ����, ���� ������ ��������
�� "���������� ������������ ������� ��������� �� ����������
���������� ��� ������� ������� ������ �����", �� ��������� ����
�������� ������� ����� ������� "���������� � ����������
�������������".
� ������ 2000 ���� � ���� ����� ���� ������ ����
���� �������� ����� ������ ���������, �������� � ��� ������. �'���
�� ��� ����������� � ����� ������� �������, � ���� �������
���������, �� ��� ��������������, � ������, �� ������ ���������
�������� �������� 10 �� 15 �� � ����� 112 ������� (�� ������� ��
1781 ��). ���������, �� ���������� ������� "ij�����"-
�����, ��� ����� ���� � ����� "�������� ��������" ��
1781 �� - � ������������ ���� ����� �������. �������� ����
��������� ������� � ������������ ��� �������� � ����������
��������, �� ����������� �� ������� ����- ��������� �����.
����� �������� ���� �'��� ������, �� ����������� �
������������ ���� �����, ����� ����, ��������, ����������� � �����
"������� ���������� ����������", ���� ������ �������� �
����� ��'����� �������, �� ����� ���� ������ (�� ����������
���������) �����: "�������� ��� �� ������ ���� ������ ��������,
����������� �����������, ������������ ����������, ��������� �������
������ �� ������ ��������� �� ��������� ��������, ��������� ��
������������ �������, �� ��������� ����������� � ���������,
���������, ����������, �������, ��������, ��������� � ����; �
���������������� �������� �������� ���� �� ������� ����������".
���� ��� ������� ����� ����� �������, ������������� ��������� �
���������� ���������� �.�������� � 1784 ����). �������� ����� �� ��,
�� ������� ������������ �� ������ �������������. ���������, ��
������, ����������� �������� ���'���� ��������� � ������� "�������
���������� ���������"(1774) �� ������ ��'�����, ��������
�������� "�������� ��� �� ������…" � ����������
�������� (1784) ���� ������ ����, ��� ����, �� �� ������� � ���
������ -- � ������ ������ ������- �������� ��������� � 1781 ���� ��
�� ������ �������� � ����� � 1791 ���� � ����� "�������
���������� ����������". �������� ����� ����� ������ �����������
�� ������� ��������� ����������, ��� ��� ���� �� ��� ������� ��
���� ������ ����� �� ���'����:
1774 - "������� ���������� ����������"
(�����-���������.)
1781 - ������� ������� ������� ���������� ��������
����������� �����������, �������� �� ��������������� �������� ���
�����, ����������� � �������������� ����������. ������� ������ (��
����� , �� ��������������� ���������� � �.��������)
1784 -- "�������� ��� �� ������… �
���������������� �������� �������� ���� �� ������� ����������"
(����� �.�������, ������, ���������� �.��������)
1791 - "������� ���������� ����������,
���������� � ���� �������� ���������� ���������, �� ������,
��������� � ��������� �������� ����������", �������� ��������
���������, ������ �������� ���������� �������� ��� �������������
���������� ������������, ������, �� ���������� ��������
���������������
1796 - "�������� ��� �� ������…"
(����� � �������������� ������ ������ � ������� ������� ������)
1799 - "�������� ��� �� ������ ���� ������
�������� ����������� �����������, ����������, ��������� ������ ���
������ �������� �� ��������� ��������, ��������� �� �������������
�������, �� ��������� ����������� ���������, ����������, �������,
��������, ��������� � ����, �� ���������������� ������������ �����
���� ���������, �������� ��������, �������� ������� � ��������������
��� �������� " ������� � ������������ ���������, � ������,
���������� � ��������� �����������, �������� ����������� ���������
�����, �� ���������� ���������� ������������������ ������ � ��
��������� ���������� �������, ����� �.�������. ����� 1. ��
��������������� ���������� � �������� � �������. ����������
�.���������.
1800 - "�������� ��� �� ������ ���� ������
�������� ����������� ����������� ����������, ��������� ������ ��
������ �������� �� ��������� ��������, ��������� ��� �������������
�������, ��� ��������� ����������� � ������������� ���������,
����������, �������, ��������, ��������� � ����, �� ����������������
1)������������ ���� ���� ��������� 2) �������� ������� 3) ��������
�������� 4) �������������� ��� �������� � 5) ������� ������������� �
��������������� �������� �������. ����� ������. �� ����������
���������� ������������������ ������ � �� ��������� ����������
������� ����� ����. ���. �.��������. ������, �� ���������������
���������� � �������� � �������. ����������� �.���������".
�� ������������ ������� ��������� �������� �����
��� ������, � ����� ���� ���������� ����� � �������� �������. ���
������� ������� (���� �� ���� ���� -- �.������� � �����-���������
� ��� -- �.�������� � �����) ��������� �������� ������� ������, �
������� ����� (� ����� ���� ���������� ���������� �� �������) ����
�����������.
dz�������� ������� ������� ���������, ��������� ��
��������, �� �� ���� �� ������ ���������� ����������,
������������, ���������� �.��������� � 1774 ����. ���������
����������� ����� �������. � ����������� �������� �� 1796, 1799
�� 1800 ���� �������� ������� ���������� -- �� ��� �� "������"
(*), � ����� ����������� ���������� �������. �������, ����,
������ �� ��� ��� ���� ����, ���� ����, ���� ���� ��������� �� �����
� ��������� �����. ����������� �����, ���������� �� ����� ��������
������, �������� � ������� � ����������, �������� ������� �������
�������� ��� ��������� ���'���� �� ������ �����������
��������������, ����������� ������� � ������, ������������� ��
���������� � �������� �������� ��������, ���������, ����.
������, ��� ����� ������� �.�������� � ����������
������� ���'���� ������ ������ ���������: "����� �� ��
������ ������ �� ���� �� 1774 ���� ��������� ��������� ����������
(��� ��� �������������� �������� ��������), ������� ������ ����, �
��������� ������� � ������������� � ��, �������� ��������� ��
ʳ������������ �����, ��� ��� ������� ���� ���� �� �. ��������
�������� � ���� ���� �� ����� �� ������".
�������, �������� ��� ������� ������� �.���������,
�� ���� ������������ (���������� ������������� ��������� ������,
�� ���������� �� ������ �� � ��� �������� �V�-ղ� ��.)
�������������� �� ��� ��������� ������ ������ ���'����. ��, ����,
����������� ���������� �� ������� ��������� ���� ������� ��
������ ���������: � �� ��� �� ���� ������������ � ������ �������
���'����?
�� ������� �.�����������, ������� ��������� ������
�������, �� ���� ���������� "ij����" �������, ���
��������� �� � 1834 ���� [11]. � ³��� �������� � ������ �����
� ����� ����������� ��� ������ ���������, � ������� �������
������������, ��� ����� �������� - � ���������� ������� �� 1987
���� �.��������� �� �.�����, � ��� �� ������ "ij�����"
������� ��������� � �������. ������ ������ "ij�����" �
��������, ������ ����������� 1689 �����, � ��� ������ ���������
���������� � ������ ³���� ������ � ��������� ����� ��������
������� ��������� (����� ���) � ���������� �����: �������
��������� �������� ����������� ���. 1222. ������ ������ �������� ��
���� ��� �������. ������ ���������� ������ -- ������� 510- ��
������ ����������, � ���� ����� ������� ������ ������ ���������
������ �������. �� ���� �������, �� ������ �.��������� �� �.����
[12], ����� ��������� ���������� �� ������� �.��������. �� ����
������ ����� ��������� ����� ������ "ij�����".
�� - �����, �� ����������� ����� ������� ������� G.
1�. 186, ���� �� 23 ������, ������� ����� ������ ���������. ��
������� 10 ��.- 12, 16 ��.- 19 ������� �� ������� ��������
�������� ����� ������ ������� ���������, � ����� ����� �� �������
�� ���������. �� ������ � ���������� ������ ��������� ���������
������� �� ������ ���� �������� - ������� ���. �� "��������
�����, ���������� ��������� � �������� ��� �����������,
���������������� �������, ������������� ��� � ��� ��� � ���������,
������ ������ ������".
�� -- �����, ����, �� ����� ���������� ����� ������
"ij�����", �� ��������. �� ���� ���� ��������� ��
������� ����, Pro Patria � ������� �� �� ��������. ����������
������������ ����� ������ �� �������� ��� ��� ��������. �������� ��
����������� �������� ����� (����� �� "��������� � �������� ��
������ �������� � ������������ ������������ ���-�� ����"
�.�������� �� 1959 ���� �� Uchastkina Z. "A histori of Russian
hand papermills and thoir watermarks" �� 1962 ����),
�.��������� �� �.���� ��������, �� ����, �� ����� ����������
��������� �������, ��� ������������ �� ������ ���� 70-� ���� ���
�������. �� � ���� ����� �������� ������� ��������, �� ������� G.
1�.186 � ������� ������ (�-���� ������ ���) ������� "ij�����".
����������� ����� ���� ���� �� ����� ����� ������� �� ������
�������: "�����" �� "�� ���������� �������� �����
���������". �� ������ 23-�� ��������, ���� � �������� �
�������, ��� ������ ������� ��������, �������� �������: "����
���� (1681) �� ������ ������ ������ �� ����� ��� ����� ���������".
�������� ���� ��������� ����� ����� ������� �� �������� ������
�������� �� ������ ������� �������� ��� ������ ���'����: "�
�������, ����� ��� ����� ������ ������, ��� ������ � �������� ���� ��
����� ��������� ���������: 1681 ����, �� ������� ������ ������ ��
�����, �� ����� ���������". ���������� ��������� �����
�������� � ������ G.1�.186 � ������� �������� � �������� ��� �����
�������� ��������� �� �����, �� �� ��� �� �������������, - �����
����, �������, ������ � ��������. � �� ���� ������� ���������. �
������� �������� ��������� ����� ������� ������ �� 1687 �����, ���
�� ������� 35-� �������� � 1774 ���� "ij�����" ��� � ��
������� 377-� ���������, �������� � 1781-�� ����, ������ �������:
"���������� ����� �� �������: ���� �� ����������� �������
�������, ��� � ����� ��� ��������� ���� � ��������� ������ �����".
³������� � � ������� G.1�. 186 ����� �� 1687 �� ������
��������.
�������� ��������� ����� �������� ������ G.1�.186 ��
������, ������������� �.���������, ��������� � ����������� �� ����.
�� ��� �������� ����� �� ��, �� ����� ���'���� ������� �����
���������� ��������� �����, ����� ��� �������. � � ������ G.1�.186
��������� ���������� ������ ������ ��������� �� ���������� ������.
������� ����������, �� �� ��� ������� ����� ���� ��� �������� �
����������������� �������� �������� ������� -- �.������, ���
������ ������ ���������� ����� ������, ���������� ��������� ��
������� -- � ����� ����� ������������, ����������� �� ������ G.1�.
186: �� "�������"�������� ����� "��-
����������", �� �� ������� �.������ [13], � ��������� 75
�������. ���� �������� ������� ������ "ij�����"
�������� ��������� �� ������� -- ������ �����, �� ��������� ��
������ ��� ������������� � �����. ������ �������������� ���
������� ��� "ij����" - �.��������� �� �.���� ������ �
������ ������ ������ ���������, ���������� ������ ������� � �����
�.�������. ��� ��������� ���������� �������� � ����� �� �������� ��
������������ ��������, �� ������ G.1�.186 � ������ ������� ��
������������ �������� ��������� ������ ������� � � ��'���� � �������
�������� �� ������ �������� ������������[14]. ��������� ������
����������� �������� ����� � �� ��, �� �.������� ���������� ������
������ ��������, ������ ����, �� �������� ����������� �� ��
����, � �� ��� ���'����.
������ ��������� � ������ �������� ���'���� ������
���� ������� �������� �.������� � ���� ������, ������������ � ���:
� 1875-�� - "�������� ��������� ��������- ���������������� �����
��� �������� �������� ��������" �� � 1896-�� - "��������
���������� ��������, ����������� � ������ �����" [15]. ���,
�.������ ��������� ������ ����������� ������ ��������� ������
�������, ���� �, ���� �� ���� ����������� � ������� �� ������� 293
� ��������- ������������� ���� � ���, � ������ -- �� �������
162- � ����- ��������� ����. ��������, �� �������� �� �����������
������ ����������, ���� �� ���� ����� ���������� �� ���� �.�������,
��� � �.������. � ��� ��� ��������� �� ���� ������ ������� ������,
���'����� �� ������������� "ij�����". ������ � ����, �� (�
�� �� ������ � ����� "��. ������� ��������� � ��� �����")
�.������ ���������� ��������� ����� � �� ������, � �� ��'����
�����, ����� ��� ����� �������: ����� ��������� �� ���� � ������c�
�� ������� 162. ������� ������ �� ������� ����� ������������� ���
�������: "������ ��. ��������". ��������� ����� -- ����,
� �� ����� -- ������ ���������� �� ������� ������� �������:
������ ������ ��������� ������ ������ ������������� �������
������. ���� ������ � ���������� "��. ������� ��������� � ���
�����" [16] � ���������� ��'��, ��� ��� ����, ��������
������� �� ��� ����� ��� �����. ϳ������� �������
����������-�������� ����� ��� �������� "ij�����" ��
"ij���", ��������� �����������, �� "��������,
����������� ��������, ���������� � ����������� (1651- 1703), �
�� ������ ������������� ��������� ������ � ������� ����� ���������
�������� "ij�����", ��, �������, � ��������� �������
���������� �� "ij��� ��. �������"[17].
�� ������, ������ ������� �� �������� ������ �
���� ������ �� ������ ���'���� ������ �������, �� ��������,
����������� �� ������, ����������� �� ������ � ��� �� �����.
�������� ���� �� ������� ��������� ����, ��������� ���� �� ��������
"ij�����" � ����� ������� ����� ������� �� 1781 ����,
���� ���� ������ �� ��� ������, ������ ������ ������������ �
���������� �� ���� ������ �����������, � � �������� ��������
������������ ������, �� �� �� � ������� ����� ���������
�����������. � ����� ������� �.���������� ��������, �� ���������
������ �� ��� �񳺿 ������������� �����. ��� ���� ����������
����� (�� �� ����, "�������"), ������ ����� ��� �����
������� ����������, �� ������ ������� 1645 ����, �� "�����������
��� �������" ������ �����������--���������, ���� �������� 1745
�����, ��������� � ����� ����� 100-����� ������� �������. �� �����
� ����� �������� ��������, �� ������ ������������ ���������, �
���� � ����� 1681- �� �� 1720-��, ���� ��������� ����� ��� �� �����
�������� --������ ������� �� ������ ������.
"ij����" ������ ������� ���� �
����������� �� ������� - �� �'���������� "������������ ����"
������ ������, ������������ ����� ��������� �������������
���������� ������������� �����, �� �� ������, �� ��������
���������� , �� ����� ������ �� ������ �� ����� ������������. ��
���������� ���� ������ � �� ������.
� ������ �������, � ����� ����� - ��� �������
�������� �������� � ���� ����. ������� -- � ���������� (1709).
����� -- � ���������� (1742). �������������� ������ ��� ��������
������, � ���� ���������, ������� �������� ���� ��������� ���������
� ������������ ��������. ������� ��� ������ ������� � ������ ������
(����� �������� ��������) � �� � ��������� ����������� ��
������� � ����������� ������. "����� ��� �� �� �����
��� ��������,"[18] - �� �������������� �.�������� ������
������ � �������� �� ���� ����������� � ������ �������. ���������
��������� ��������� ���� ������� � ���� "ij����".
�������� ����㳺� �����, � ���� ��� ������� ����� �� ������
����� � ����, ������ ������ ������������, "ij����"
�������� ������� ����� � ����� ����������� �������������� ����
��������, � ����� ����� ��������-������� �����. �� �����
����������-������� ������� ���� �������� -- ����������-���������
��������� ������ "������� ��� ����, � ���� �����" �
����������� ����� ������������ "�������", ����������
������ ���������� ��������, ������� ���������, ������� ��������� �
"����� ������������" ������ ��������… � ����
���������� ��������� ����� ������, �� �������� �������������
������������� ��� ���������� ������ ������ ����, ����� � ���, �
������ ���� ����� � �� ������� �������, � ������ �����������
����������� �������.
˳��������:
1. ��������� �. ������ ���������� �VIII � ��. --
�����-���������., 1905. - �. 53.
2. ������ �. ������ - ������ � ���������� ��� //
������. - �., 1993. - �.159.
3. ����� �. ����� - �� ���������� �������� //
˳��������� ������, 25 ���� 2001 ����
4. Ewa Thompson- Trubadurzy imperium. Literatura
rosyjska i kolonializm.- Krak�w, 2000. - S. 239 - 310.
5. ��������� �. "��������� ��������" ��.
������� ����������� �� ��������� �.�.������ � ���������� ������
�������� ��������� � ������� // ������� � �������� ���������� �����.
- ������, 1995. - �. 28.
6. ���������� ������ (���� �㳺���). ������ �������
������� // ���������� ������ (���� �㳺���). �������� �������
��������. - �., 1999. - �. 342.
7. ������ �������� ����������, ��� ������e����. -
������, 1909. - �. 3-4.
8. ���� �㳺��� �������, �� �� ��������� ������
������� ���������� ����� 8, ��������� ����� ���������� ����� (���.:
���������� ������ (���� �㳺���). �������� �������
��������.-�.337.
9. ������� ��������� ��������� ��� ��������
����������, �� ��������� ������, ���������, ��������� ����������,
���������� ��������� �������� ���������. ����� V�. ����� ��������.-
�����- ���������, 1774.-�.163.
10. ������� ������� ������� ����� ����������� ������
��� ����. 1725-1800.-������, 1962.-�.1.-�.296-297.
11. ������� �������.-1887.-�.53.-�.662.
12. ��������� �.�., ���� �.�. "�������"
������� ��������� // ������������ ���������� ���������� �������� �
��������� � ������� ������ ��������� � ������ ����.-���������,
1987.-�.12.
13. ������� �. ��.������� ��������� � ��� �����.-
�����-���������, 1891.-�. 364.
14. ��������� �.�., ���� �.�. "�������"
������� �����������…�.13.
15. ������ �. �������� ��������� ��������-
���������������� ����� ��� �������� �������� ��������.-�.,
1875.-������ 1.- �.297; ������ �. �������� ���������� ��������,
����������� � ������ �����.-�., 1896.- ������ 2.-�.111.
16. ������� �. ��.������� ��������� � ���
�����.-�����-���������, 1891.-�������.-�.1-11.
17. ����������.�., ���� �.�. "������� �������
�����������…"�.11.
18. ������ ������. �������-��������� // �������
2000.- �.,1993.- �.72.
� �²Ҳ ��������� �������Ҳ�
���� �� ������������� �������� � �����
���� ������������, ����, �� ������������
�.�����������, ��� �� ������ �� ���� ��������������, ������ ������
�� ����� ���, �� "���� ����� �������������� ���'���������
�������� ������" [1]. ��� ���� ����� ������� �� ����� �������
������, ������ � ��'����� ���� �����, �� �������� ������ ��
������������� ����� � ��������� �������. ³� �������� �������
���'�������� ������ � �������� ������� ���������, �������� ��
�������� ����� ����� � ������. ���� � ���������� � �� �����������
��������� ����. ���������, � �������� �������� ����� ������,
�������, � ����� "Dymitr Tuptalo Metropolita Rostowa"
������� ������ ���� �������� ������ �������� ������� � ���������
�� ��������: "���� �������� ��� ������� �����������
������������, �� �����, �� � ���������� ����� ����������� ����
���������� �������, ���� ���� � �� ���������� � ���� ������
�����������. ϳ� ��� �������� ����� ��������� �� ���������
��������� ��� ���� ����������� �������� ���� �������� �������, ���
� ���� �������������� � ���������� �� ���� �����" [2].
�������������� �������� � ����������, �� ���
�����������, ������ � ����� ������� ���������. ���� ����� ��
�������� ���� ����� �������, ����������� �������������,
���������-�������� �� ������� ����� � ���������� �������. ���
��������� ���������� ������ � ��������� �������� ���� ���� ���� ��
��� ���������� �������, ����� ����� ���������'� �������� ��� �������
����� �� �������� �� ��������� ��� [3]. �������� ��������, �� ��
����� ���� � ������������ ����� ���� ������ ������� - � ��������,
����, ������, �������� �����, ������, �����, ���������� � ����
���� �� ���������, �� ����� �������� ���, �� ������ �������, ������
7 ���� � ������, ������ ����� � ���������� ���� �����, ��������
����� ��� ������ ������, ������� ��� ����� �����. ³���������
��������� ���������� ������� �� �������� � ���, ���� ���� ����,
�� ���� ����� ������� ������� ��������, "��� �� ������,
translatio studiorum" [4], �����������, �� ��������� ����
������������ �� ���� �����, � � ����� � ����������� �������� �
���. �������� �������, �� ������ �������, �� ���� ��
������������� ���������, ��������� ���� ����������, � ���� ��
������������� �������� ����� ���������� �� ���� �������� ��.
� � ������, � � ������, �� ������ �� �����,
������� ����������� �� ���� ������� ��������� ��������� �� �
������, ��� � � ���, � (� ���� � ���� ����� ���� �������� ��������
�������� ������) ������� �������� ��������� ��� ������ �������,
���� ������ ������ ��������� ���� ��������� ����� - � ������
����, � ������ - ������� ���� ������ ���. ���� �� ���� ����������
�� ������� ��� ��������, ��� � ������� ���� �����, ���� � ��� ����
��������� ��������� ������ �� ���� ����. ������� �����������
���� � ������������ ��������� ������, ��� ��� ���� ������ �������,
��� �� �����������, � ������ ���� ������������ ���� ���������.
���������� ������ � ����, ��� ���� ��������� �������� ����������
�������� ������, �� �� ������� � ������� ��������� ������������
���� ����. �������� � ij����� �������, �� ���, ��������, � �������
��������� �������� ����� ������, ��� (���� �� �����������
����������) ��������� ����������� ��������� ������ ����������
�������� �������, �� �������� �� ����� ������������ ��
������������ �� �������: "dz ����� ��������� �������, �� �
������ ���������� ������������� ��� �������� �� ������������ ��
�������. ��������� ����������� ��� �� � ����� ���������, ������
������ �� ������� ���������� �� �����������, ��� ������� �
��������� �������� ������������ �� �������� ������; �� ��� �� �
����� ��������� ���������� ����������� ��������, ������� ���
��������� ������ (�� "�����" ������), ������������ ��
�������� ��������� ������ ���������. ��������� ����������
���������� �� ������ � ������ �� �� ��������, �������� delectare z
docere, ������������ ������� �� ������ �� ���� ������� ������� ��
������������, �� �� ��������� (������ ��������). �� ���� �������
������� ���������� ����������� �� ���� ������ ���������
����������, �� � ��� ��������� ���������, �� �� ������ �����
�����, ��� ������������� � ��������㳺�, ����� �������� � � ����,
���� �� �����; ���� ���� ����, �����, � ������ �� �������
����������� � ����� �����" [5].
����� �����, �������� ����������� ���������
����������� � ������ �� ������� �������� ������糿 ������ �������,
��������� ���������� ��� �������� ����� � � ����� ���������
��������� �����������, �� �� ������ �� ��������. �������� �� ���
(��� ��� �� ����� ����� ����) ����� �� ���, ������, ����. ����
�������� ������������� ������� �������, ��� ������ � � �������
�������� ����� ����� �� ������ ������������� �� �����������
�������. ���, �������� ��� ��'������� ������������ �� ��������� �
����� "������ ��������㳿", г��� �������, ��
����'������� ����������� ���� � �������� ���� ��������, ��������
������������ ��������, ������������� � ���� ������, ������ ����
������� ������ ����. ����� ������� ����, �� ����� ���, ����
��� ��� �������� ������� [6]. ��� ������� ���������� ����������
������� ������� � �������� ���� ��� ��� �������, ��������� ������
��� �����. ����������� � ���c� ��������� � ��� ����� �����
������������ ��������� ����, ������, �� �������� ������� �������
����� (��� ��� ������� � ˳����� ������ �������), � ����� �������
���������� ����� ���������� ����-�����. �������� ��������
����������� ������ ������� (��� � �������� ��������� ������� ����
������� ��� ������, �����������) ����� � ��������� ���� ������ ��
����, �� ���������� ����������� ������� ���������, �������
���������� ��� � ���� ������ �������. ���-������ ���������
������� � �������� ������������. ���� �������� ������� �� �����,
�� ��������� � ������� �� ���������, ���� �� ������ ���� ����,
������ ������ ����, ����������� ������� ������ �������� �� ���,
- ��� �� ������������ � ������ ������� �� ���� ���������� ��
�������� �������. ����������� �� ������� ������������� ����� ����
������� �� �����, ��� � ����, �� �������� � ���� ��� ����
������� ���������� ������, ��� �� ��'������� �����������
������������� ����, �� ���� ������� ������ �� ���� ������ ��
�������� ������ ��������� "���� ������", ���� �� �� ���� �
���������� ������. ���, �� 1685 ����� ��������� ����� ������, �� �
��� �� 10 ������ �� ���� � �������, ���� ���� �������� �� ��������
���� ����� �������, ������ ����� �������� ����� �����, ���� � ���
�����.
"����� �� �������� ��� ������, ������ � ������,
� ��� �� �����������" [7], - ���� ������� ��������� �������
����������� ����������� ���������: "����� � ����������� �����,
������������ ������ ��� � ������� �������" [7,376]. � ���� ���
��� ����������� ������ ������, ���� �����-�� � �� ���, �� ����
�������� ����� ����������� ���, ��� � ����� ������, �� ��� ����� ���
��� ��� ����������� ���������� ����� ���������� ������ � ��� ������
������. ���������� ����� ��� ��䳿 ������ 1684 ���� ���� ���
������� ������ ��� ������, ��� ����� ������� ������ ����� ("…������,
�� ��泺� ��������, ��� ����������, ������ ���� ������, �� � ���
����. ��� ���� ���������!" (374). ����� �� ��������� - ����
������ ��� ��������� ������ - 1686 �� ��� ������� ��� ����� ����
� ���� �������: ������� �������� ����� ����������� �� ����� �������
���������� ���� ���������� �������� ������������� ���������.
������������ ���� � ����������, ���� �������� ���
���- ������ ������ � ���������������� �����, ��� �� ������� ���
������, ������ ������, ��� �������� ������ � ������� ����, ��
������� ������, � 1689 ����. ����� ������� ������ �������� �������
��� �� 1685 ����. ���� ����� ��� �� �������� ����������: ����
������� ��� �������� ������, ���� ��������� ���������� ���
������ ����, �������� ������� "���� ������" �� ��, ��
��� �� �� ���� �� ���������� ������� ��������, ������ ��� �������
������. ��� - ������ ����� �� ������� ����������� ���������.
����������� ��������� ����� ����� ��� �������� ������, � ������ �
����� ��������� �������� ����, ��� �� ������� ������� ��������
������� ��������� �����������. ���������������� (���� ����,
������, �������� ���), � ������ �� �������� ���� ���������, � ������
���� ������� ������ ����, �������� ���� ������, ���� ������
������������ � ����, �������� ����� ���������� � ��������
����������� ��������-����� "���� ������". �� �����������
���� ������ ������ ����� ����� �������������� ("…��
������� � ����������� � ������� ������� ��� �…"[,382]. �
����� ����� ����� ������ ������������ �� �� ������ �������
���������� ������������, ��������� ����� [8], ����� ��� ����
�������������� � �� ���, ��� � �� ���������, ��������� �����
����������� ���� ������ � ����� ������� �� �� ������������,
��������� �� �������� (������ ������, �������� ��������,
�������, ������ ��������, ������ ��� ���� � �����). � �������
������ ����� ����� ����� ���������� ������ ������, �� ��������
����� � �������� ������. �������� ��� �������� �� ������, ��� �
����� "���� ������", ����������� ���� �� �������������
��� ������ ��������, � ����������� �� ����� ��������� � ������
�����, ��� �������������� � ���������� ������. � �� ����� - ��'�
�����, ��� �� �.�����������, ������� ���������� ������� �������,
������, � ��� ��� � ��������� ����� �����, "���� �� �� ��� ��
��������, � ������, ���������� �����" [9]. � ������� ������
������� ������� ���� �������.
"����� ��� (��� ���� �����) �� ����: �� ��� ��
�� �������, �� ��� �� ��� ��� ��������, ����� ����� ij����� ��������,
� ������� �����������, ���� �� �������, � ������ � �� �� �� � ������
�� �������� ����������, � ����� � ��� � ���������; �� �� ������ ����
�� �������" [7,385].
�������� ��� ������� ������� ������. ������������ �
����������� ���������, ��������� ��������� � ����� � � ���
�����:"����� ���� � ����� �� ������ � ���, �������� ����������,
�� � �� ���� ������ ������ � �� ����� �����, ����� ���� �������������
����������, �������� ������� ����������: �� ��� �� �� �������, �
������, ��� ������ �������. ������ � �� �� ������� ������� �
�����������, � ������ ���� ����� �����" [7,385].
����� ��� ����������� ������� ����� �� ������
�������� �������, ����������, �� �������� �����������
�����-��������, ������������� ���������� ��� �������� ���������
�� ������� �� ����� ������� ����������� ������ � ��������
��������� ������ � ������ ��������� ����������� [10]. ��� �� ����
������� ��������������, ���� ���� ���������� �������� ������
����������� �������, ������������ ��������� �������� ���������
����� ������� �� ������� ����� �������. �� �� ������ ����� ���
�� ���������� � ������, �� ����� ��������� ������ - ��� ��
�������� ������ ���� �㳺��� � ����� "������ ������� �������"
[11]. ������������ �����, � ���� ���������� ���������� ��������� �
������, ����������� ������� ������� ���������, ��������� ��
�������������, �� ��� �� ����������� � ������, ���'������� �
������ �������� �����. � ����� ����� ������������ �������� ������
���������� � ��� ��������� ���������� � ���������
�������������. ������ � ������ ����� ��������� ���������
����������� ����� ���� ����� �������. �.�㳺��� �������� ��������
�� ������ "������" � "������", �������� �� �����
��������� �������� ���������� �� �������� ���������. ��������, �� �
� ��� ������ ������ ������� ����������� � ��������� ������, � ��
��������� � �������� ������� ������. ����� ������� �������, ���
���, �� �������� �.�㳺���, ������ ������ �� �� ������.
������ ��������� ������������� � ������. ������ �
�������� ��������� ������������ � ������, �������������
������������. � �������� ���������, ������� ��������, ������
�������, � "����� ����" ����� ����� ����������
��������� ���������'��, ����������� ���������-�������� ������,
���������� �������, ���������, ��������� �� �������������� ��
�������� ��������, ��� � ��������� ����� ����������� ����.
������ (���� ������, � �� �� ����������) � ������
�������, � ���� ���� � � ���������, � ���������� ������� �������
�������� �� �� �������, � �� �������� ���� �� ����������� �����,
�� ����� ������, �����������, �� ��� ��������� �������� ��
����������� ������� ������������. � "ij�����" ���
��������� ������ �������� ����������, ��������� �������, ��� ������
����������. �������� �� ��������� ����������� ��� ������ ���� ��
������ ���� ��� �� ���� ���� ������� �������������� ��������
��������� ������ �� ���������. ���� ��� ������ ������� ���������� �
����� �� 1690 �� ��������� ����� ������ ����������, �� �� �����
������� ����������� � ����� �� 1689 �� ������ ��� �������
������:
"������ ������ 3 ���, �� �������� ��������
��������, ����������� ��������� ������ ���� ������ ����������, ����
������ � �������, � � ����� ����� ���� �����������, ������ ����
����������������, ��� �������� ����. �������� ��� �� ����� ����, ��
����, �� ���������� �� ���� �������. � ���� ��� ������!"
[7,384].
�� ��� �����, ����� ������ ���� ������ �
�����������, ���� ������� ��� ������� ������. ��� ��� ������� ����
����: � ��������� ������ ��������� �� � ����������� ��� �� ������.
����� ���� �� ������ ������ ������� ��������� ���������� ���
�������� ����� �������� - ����� ���������� ������-����������.
����, ���������, �������� dz��⳿� �� �� �������� ����� ���� ���
������ ��� ������ ("� ������, ������, ���� �� ���� � �������?"),
�� ������ ������� �������� ��� �� ����������� � ����������, �
������� �� ������, ��� ���� �������� �����������. ����� �� 1689
���� ��� ������ ������ ����� � ������, ���� �������, �� ����� ���
������ ������ ��������� � �� ������ ���������, ��� �� �������� ���
���� �����������, ��������-��������� ���������: "����� 29 ���,
�� ������ ������ ������ ������������ �������, ���� ��� �����
����������, �������� ������� ���� ����� ���� ������������, ����������
�� ������� ���� ���, ����� �� ���� ����, ����� ��������� ���, ��
����� ����������, �� �������� ���� ���� ���� ���� ���� �� ���
�������. �� �� � �� ��� �������� ������ �����������; �� �������� �
������� �� ������� ������ ���������! ���������� �� ��������
��������������, ������� � � ���. � ���� � ���� ������� ���������
������� ������� ��������� �� ���������! � �������� ����������� ��
���� �������…" [7,383].
�������, ��������������� ���������� ������ �����
���������� �� ���� ���, ��� ����� ��� � ������ �� �������� �����
������� (���, �� � ���������� ������ ������������� ����� �������
���������, ���� ������� ����, ������ ���������� � ������).
"���������� �� ������, � ������ �� �������…" [7,
407] - �������� ������� � ���� �� �������������� �������,
����������� �����������, � �� �� �� ������ � ��������� ��������
������ �� ����������� ������� ����������, �� ��� ��������
�����������. ������, �� ������, ����� ������� ���� � ����������
���� �� �������: "���� ��������, � ����� � ������ �� ������"
[7, 410].
������ �������, ���� ������ � �� ��������������,
������������� ������������� ������ ����� ���������� ���������,-
�� ��������������� ������ ��� ���� �����, �������� �� ������ ���,
����� ��������. "�� �������� ���� �� ��������� �������� ,
������� ������ �������� ����� �� � ������� ����, ������ ��� ����, �
���� ������� � ����, ����� ����� � ����, ����� ���, � �� ������
���������." [7, 387]. �������� ������- ������ �� � ��������
��������� ������, �� (��������� �� "�����������")
������� ������ �������� � ������ ��� ������ �V�� �������,
�����������, �� " ������ ��� ���� ���� ��������� ������ �����
����-���� ������ ��� ��� (������.-�.�.) ����, � ����� - �� �� ����
������� - ���� � ����� ��������� �������� ������� ���������
������, ��� ���� �������� ��������� �� "���������" ��
����������� �� �� ������ ��������� ������ (�� ����, ������
��������, �� � ����������, �� �������� ������� ��������� ���
����� ���������� ����� - ���������� ��������, ������ ���������,
����� ̳�����������, ����� ����, ������� ������������� �� ��., �����
"���������", �� ����������� ���������, ����)" [12].
������� ��������� �.��������� �� �.����
�������������� ������� ��������� ������ ������� ����� �� ���������
������� �� ������ �� ������ �������� �������� ���������, ���� ��
���, ������, ��������� � ����� ���������. ��� �� ��������, ��
������� ������ �� ��� ������ ����������, � ��� ������ ����������
��������� �����, ���� �������� ������������� ������ �������, �� "��
������������ ����� ������ �� ����, �� ���� ����, �� ������
��������������� ����������. ������� ���� ��!" .
�������� ���� �� ����������, �������� �� ������
�������, � �������� ���������� ��������, ������� ����� �
���������� � "ij�����". ������, ���� ����� � ����� ����
����, �� � ������ ��������, �� ��������� �������� �������� �
��������. �.������ ���� ��� ��������� ������, �� ����������� ��
���������� ����� ����������� ���������� ������������. ������������
�� ���� ������ ��� ��, �� ����� ����� �� "��������� ��������
���������, �������� ��������� ������� �� ���������� � ������
��������� ��������, ����������, �����, ����� - ����������"
[13], ����������, �� � ������ ������� ���� ������ �� � ��������
�������, � �� ���������������� ��������� ��������, ������ �� ��
������ ��� (�� � ��������� ������������� ������� ��� ������
����������, ���� ������������ ���������, ��-����������
�������������, ������������ �� ��������, �� �������� ����� � �����)
���� �� ����� ��������� �������, �� �����, �������� �������
�.����������� "���� ������ �����".
� ���������� ������ "������ �������"
�������� ����� ����'���� ��� �������� ������ Memento mori, �����
�������� � ����������� ������� ��� ���� � �����������, ���
����������� ����, ���� ������ ��������� ����� �������. �����
������� ��������� ������ �������, �������� �������� ��� � ����
�����, ��������� ��������� ��������������, ��������� ������������,
������� ��� ��������� ����������� ���� �������� ���� ���������.
������� ������, �������, "������� ������",
�����������-������� ��������� �������� �� ������ ���� �
���������� ������� �� ��������, �� ���� ������ ���������� ����.
������� ��������� ��� ������ ������ �����������, ���������� �� ����
���� "�����" ���� ����� � �����, ��� � ����, ���� �
����, �� �� ��������� �� ��������, �� ���� ������� - �� ������…
����� ������� ��������� ����� ��� �� �����, ������ ����� �� ���
������� ������, �� ����� ��������� ����������� ����������� ����.
����� � ����� ����� ������� ��������� � �������
�������, ����������, ���� ����� ���� �� ����� ��������� ����������,
�������� ������ ���������, �������, ������ � ������� �� ������
���������. ���, � ������ �-������� ��� - � ���� ������� ��
�������� ������� � ������ �� 15 ������� 1688 ����, � �����
���������� ������ �� ������������ ������ ������, ���������� ������
��� ������, � ����� ���������� ���������, - ����� �����
�������������� ("…��������� ��� �� ���� ����� ����� �����
���� ��������� �����, �������� ����� ����������"), �� ����
�������� ������� ������� ������. ������ �����, � �� �������� �������
�������, ����� � � ������� � ������ ������� ����� �����. �� ����
���� ������ ����� �� ������� ��������� ��������, � ����� �����
�������� ��� ������ ����������� �������������� � �������� �������
"��� ��� ���� ����� ���� � ������ ����". ������ ������ ��
�������� �������������� ������� ���� � ������ ��� ������������
����, �� ���� ������� ������� �� ������ ����������, ������ ��������
���� ��������� �������, ��� ����� �� ������ ������� � �����
���������: "�� ����� ������ ��������, �� ����������� ����
������� ���� �� ������ ������������, ��, �� ����� �������, ����� ���
� �����: �������� �� �������� �����" [14].
³� 1702 ���� � ��������� ������������ ��� ��������
����� ������ �������: ������ �� ����� �� ������ ��������������
�������, ����������� ����������� - ��� ��� ���� �������� ���� ������
���������. ����� ������� ������ ������� ������������ ������� ����� �
������ ����� - ��� �������� ���� ������ �� �����, � ���� (�
������ �� ������ ������'� ����������� ����������) ��������� ������
��������. �������� ����� ������������ ������� ���, �� �������,
�������� �������������� �� �� � �����, �� ������� �������
������������ ���, �������� ���������, �� �� ������� ��������
����������. �������, ���������, ������� ����� ����� (� ��������
�� ���������� ������ �� ��� ��� � ������) - ��� �� �������
������������ �� ������� ������ ��� � �����������. ��������� �
���������� ���� ������ ������������ �����������, ������� ��
����: "��������� ������� ��������� ������� ��� �������,
�������� �� � �� ������� � �� ������, ����� ����� ���� �� ������
������, � ������ � �� ��, ��� �� �������, �� ���� ��������, �������
���� ���������. �� ���� � ���, ���������� �� ��. ���������� ��
������, � ������ �� �������: � ��� � ������� �������� ���������
������ � ����� �� ������������. ������� ������ �� ����� ���� �����"
[7, 407]. �������� �����, �� ���� ���������� ����� ����� ����� ������
���� ������� �������� ������������ - ����, ��������, ������� ��
����� �� ������������ ������� ���������������� ����� ���������,
�.��������� [15] �� ������� ��� �������� ������, ����� ����������
�� ���� ������������ ����, � ����� �������� ���� ���� �������, �
���� �������� ��������� ������� ��������� ����������� [16].
� ������������ ������� �� ������ �������� ���� �����
������������ ����� ������������ ������� ���� ��� �����.
������������ � ������ (� ������ �� ��� - �� 28 ������ 1707 ����
���������� �������� � ��������, ������, �������, ��������), ����
��������� ������� ����������� � ��������� �������, �� ����������
��� ����� ���������. ������� "�������� ����� ��� �� ������ ����
������ ��������� ��������, ����������� �����������, ����������,
������������ � 1759, 1760, 1762 � 1763 �����" ������ ��������
��� 150 ���������� ������� 66 ������� �� 84 ���� [17].
����� �����, ���������� ���� � ��� �����������,
�������� ��� �������, ��������� ��������� �� ����������� ����������
������������ ��� ����������� ������� � "ij�����".
�������������� ���������� � ������� ��������� �����������. ��������
��������� ����������� � ����� �� ��� ����, ������ �������� �
������, ����, ����������, ���� ����� ���� "���� ������"
� ����� ���� - ��䳿 ��������� ����� (���� ��� �� ������ ����� �
"������ ��������"). ������� ��������������� ���������������
������ ������� ������, �������� ������� � ������������ ����� �
���������� �������. ��������- ������������ ���������, ���
��������� ���� �������� ����� ��������� [18], � ��� ��� �����
�������� �������� ������ � �������� [19], ��� �������� �������� ��
����� �����, ����� ������, �� ���������� � ��������� �������������
���������� ��������� � ������� ���� �����, � �������-���������, ���
����������� ���������� ��������, ������ ��� ������� ���������
����. �������� ������ ����������, ������������� �������,
���������� ���������� ����������� ������ ����� �� ������������
��������, �� ��� � ������������� � ���� �� ����� �������
����������, ������ ��� ������ -"����� �� ��� ������": ��
��� �����, ������ ��� ������. ������� � ������, �� �� ������� ��� ��
�� ���� ���� ��������� � ��������� ���. ������ ����������,
������ �����, ������ ���� ������ ������� �� ����, � ����������� �� ��
� �������� ����! �� � ���� ���������. ���� �������� ��
�����. �� �� ������ �������� � ��, � ������� ���������� �������
�������� �� ������� [7, 416]; ���������� ����. - �.�.).
������� ��������� [20] ���� ���� ������������� ��
�������� ������� ������� ����, �� ��� ������������� ������� ��
�������, ��� �������� ������ ������������� ����������-�����������:
"��� ���� ������ ������� ����"[7, 405], "� �� ��, ��
���������������� ���� ���� ���� ����������, ���� �������������, ����
��������������"[7, 408], "����� �������� ��������, �����
����������� �����" [7, 410 - 411], "������ ���� ������
�������� � ������������ �� � �� �� ������� ���� �������, � ������ ���
��� ���� �� �����" [21].
����������� �������� "����������� �����䳿"
��� ��������������� � ��������� ��������-������, �����������
�������� ������������ ("� �����- ������� ���"): "���
��������� ����� �� � ������ �������� ���������� ����� � ��������
���������� ������� ��� �� �� ������" [7, 417].
� ���������� �� ����� �������� ���� ���� �����
���������, �� �������� ���������� ������� ����������� ��������,
������� ���� ������������ � �������� ���������, �� ���� ��������� �
���� ������� �������� �������, ��� ���� �� � � ��, ��, ������
��������� �����䳿 �� ������, ������� ��������� �� ������, �� ����
��'����� ���� �����. �������� ������� ������ ��������� �����
���������������, ������� ������� ��������� ������������ ������
�������������. ��� (����� ��������� ���� ������� ������ �������
�������) �������� ���������� ������� �� ���� � ���� ������, � � �
��������� ��� ���� ������ ��������. �� ��� ����� �����������
��������� ��������� ������� (����������� ���� �� ��������
��-��������, ������ ������� ��������� ��-��������� ��������
������, ������ ����� 8 ���������, ��������� ����� ����������
����� [22]).
"ij����" ��� "����� �������"
������ ������� � �������� ��������� �������� ������������
����������� �������� ���������, �-���� ���� ������ � ������������
������ ���� ��������� � ����� �� ������������.
˳��������:
1. ���������� �. ������ ���������
���������.���-����, 1956. - �.301.
2. Giovanna Brogi Bercoff, Kr�lestwo SBowian.
Historiografia Renesansu i Baroku w krajach sBowiaDskich. Izabelin,
1998.- �.192. ��� �������� ������ ������� ������ �����: Henryk Fros
SJ, Franciszek Sowa. Twoje imi.- Krak�w, 1995. - �.191.
3. ���� ����. ���� ������� ���������- ���������
������ � ������ ��������. // ��������� ������������ �������. ��
���. �.������. - �������, 1989.- �.1. - �.112
4. Ta� ��. - �.113.
5. Giowanna Brogi Bercof. �������� �����. - �.190.
��� ������������ ���������� ������� � ����� ���� ������ ������ �����:
�������� �.�������� � ���������� ����������� � ���������������
������� �������� //���������� �������� � ������� ������������
�������. ��������� ������������� ������� ����������� ������. - �����,
1985.- �. 270-272.
6. ���.: ��������� �. �������� ��������� � 6 ����� -
������, 1982. - �.2. - �. 162.
7. ������� ������. ij����� �� ����� ����������
��������, ����������� ������������ ʳ������� ���������.- ������,
1800, � ��������������� ���������� � �������� � ������. - �.357.
��� ���������� �� �� �������, ���������� ������� � ������.
8. „���� ������", �� ���� ���������
�������� �.���������, ���� "�������� ��� ������ �����
�������, �� ��� ������, ���� � ���� � ��, ���� ������ ��������⳺,
���� ������ ��'� �������" (������ ���������� ��� ����. -
��������������, 1905.- �.36).
9. ���������� �����. �����. ������� 2000. -
�.170-171, 175. ������ �����: Jerzy Faryno. Wstp do
literaturoznawstwa . Warszawa 1991. - �.125- 153; Henryk Fros SJ,
Franciszek Sowa, Twoje imi. Krak�w, 1995. - �. 441-445.
10. ��������� �., ���� �. ������� ������� �����������
//������������ ���������� ���������� �������� � ��������� � �������
������ ��������� � ������ ����. - ���������, 1987. - �.16.
11. ���������� ������ (���� �㳺���). ������
������� ������� // ���������� ������ (���� �㳺���). ��������
������� ��������. - ���, 1999. - �. 242-351.
12. �������� �. ������ ����� � ����: ������������
����� ��������� // �������� �. ����������� ���. ���������� �
����� ������� �� ���� � ������ �V1-�V�� ��. - �., 2002. - �. 220.
13. �.������, ����� ����� � ���糿 �����������
������, �: ���������������������� �������, ������� 1989, ����� 1,
�.99.
14. ������ �������, ����� �������… 369.
��������, �� ������������ ������ ���������� ����������� �� ���������
����. �������, ������ ������ "Dymitr z Rostowa" �������
�������� ����� � �������� "Twoje imi", ������������
������� ����������� ����������, ���������� � ���� ������� �������
�����, � ����������� �������� �������� �� �������� �����: "W
zalozonej przez siebie szkole kazaB uczy greki i Baciny, zreszt w
tej dziedzinie szerzyB idee Akademii Kijowskiej i uznal jej kierunek
teologiczny" (Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa. Twoje imi.
Krak�w, 1995, s.190-191).
15. ��������� �. Biblia sBowiaDka w spu[ciznie sw.
Dymitra Rostowskiego w: Biblia w literaturze i folklorze narod�w
wschodniosBowiaDskich.-Krak�w, 1998. - .�. 102: �������� ���������
��������� �������� ����������� � ������������ ��� �����, �����,
��������� �������� � ��������� ��������� ������������ ����������
������, ������ 2000, �. 541-559
16. ���.: �������� ��������� ��������� ��������
����������� � ������������ ��� �����, �����, ��������� �������� �
��������� ��������� ������������ ���������� ������.- ������, 2000. -
�.541-559.
17. �������� ��������� ��������� �������� �����������
� ������������ ��� �����, �����, ��������� �������� � ���������
��������� ������������ ���������� ������.- ������, 2000. - �.651-656.
18. ���������� ��� �� ������: �. ���������. ������
������ �.�.������� (��. �������, ����������� ������������) �
�������� ��������� ������� ��������. ����������� ���������� ��
�������� ��������� ������� ��������� ������������ ����, ��� 1996, �.
3-26.
19. �� �������� �������� ����� ������������ �����
�������� - �������� ������, �� ��� �� ���������� ���� ����������
������ (���� �㳺���) �: �������� ������� ��������, �. 304-306.
20. Գ������� ����, ��� �� ��������� �������� �
���������� ������� (�� ���������� �� �� ������� ���������)
���������� � ����� �����- ������������� ������� �����
³���������, �: ����������� �� ������� ���������--������, 1997.-
�.161- 173.
21. �������� ��� ����� ��������, ������� ���� � ���
���������, ������ ��������� ��� ��������� ����� ����������������
�������������� ���������� �������, ���������, � ������ ���������
������ ����� �� 28 ������ 1707 ���� �� �������������� ������� ��
�������� ³���������, ���� ������� ������ �� �������� ��������,
�������, ������, �������, �������, ��������, ������ (�. 410-412).
22. ���������� ��� �� ������:���������� ������ (����
�㳺���), S. 324-337.
"³��� ������" ������ ������������� � ��������� ��������
������������ � �������� ��������� �������㳿
��������� ��������-�������� ���������� �������,
�.�������� �������, �� ����������� ��������� �������� � ��������
�������� ������������ ������ ���� ���� � ��������, ��� � ��
�������� ��������, �� �� ��������� ������������ [1]. �������.
���� �� � ������ ��� ������������ ������������ �����������
�������������, ���������� ����������, �������� ����� "³���
������" ������� �������������, �������� �� �������������
��������� ���� ��������� ���� ������� �������������? ���
���������� ������� �� ����������� � ������ �����
���������-���������� ��'���� �� ����������� ���������. �� ������
�� ���� ������ ��������� ���� ���������� �������, ������� �� ����
����� �� ���� � ���� �� ��������� ���� ����� - "�������������
� ����������, ���������� � ���������������" [2]. ���������
������� � ����� ����, ������� ���� � ����� ����� ������������
��������� � ������ ���������� ������, ��� ���� "³��� ������"
� �������� �������� ��� ���� �� �������� ������� �������������.
��������� ���� ����� ���� �'�������� ������������
��������� ������������� ��������, �� ������� ���� ���������
���������� ������������� ��������� ������� XVII-XVIII ������.
������� ��� �������� �� ������� �������� ����� ³��� ������ �.
�������������, ��� �������� �� ������� ����� "����������
������" �� "������������ ������" [3] ��
�������������������� �� ��������� �������, ���� ��������� ����
������ ������ �����, - ������ ������ �������.
��� ����� ������ ������� ���������� ������� ���,
��� � �������� ������������� ���������� ����������, �� �� ���������
����� �.������������� �������� ��������� � ������� �������� �
"����������� ���������" [4], � ��� ��� �� ����������
�������� �� ���������, � �������� ���� ����� ������� ³��� ������,
� ������� ���� ����� �� ���������. ����� ������� - �� � ������� �
������ ������� � ���, � �� ��������� �������.
�. �������� �������� [5], �� ������ �������
����������� ���������� ����� �. �������������, ���� ������� �.
��������� � 1718 ����. �� ���� �����, ������� �������� ����� �.
������������� ���������, �� ������ ����� ����������. ������, ���� ���
� ���� �������� ���������� �������� �� �������, �� ����� ����
����� ���������� ����, �� ������ ������������ ����� ����� ������.
�������� ������������ � �������� ���������
�������㳿 - ����� ����������� ������ � ����� ����� ���������� ����
��������� �� �������� ���������� �������������, �������� � ����
� ���� ���� ��������� ��������� ������, ������. ���� ������ ����
���������� �� �� ���� �� �������, ������� ���� �� �����䳺�� �
������� �� ����������� ����������� ����� �� ������������ ���� �
����. � ����� �����������, ���������� �������� ������ ������������
���������-��������� ������� ������� �������: "�����, ���� -
�����", "��������� ������ ���, ���� - �����". ��
����� ���������� ����������� ���䳿 � ����� �������㳿,
�����������, �� ��� ������� "��� ����� ���� ����� ���������
��������, �� ���� ���� ������� �����������" [6].
��-�������� ��� � �������� ���� �����, � ��� ������� ���� ����
������ ����'����� ������. ����'������� ����볺�, ������ �����
�������� ����� �������� ������ ����� ³��� ������ ���� ��������� -
����������, ���������, ���������. �������� ���� ���� ������
���������, � ������ ��� ����� ����� � ������ ������ (��������� ��
�������� � �� ���������) � �������� �� ���������� ���������
�������� [7]. �. ���������� ��������� ������ ³��� ������ � ����,
�� � ���� ���� „bohatera wBa[ciwego w og�le brak, � w cigBem
przerzucaniu si na r�|ne tereny bojowe, przy zmianie czasu nawet
Czarniecki nie zdobywa sobie gB�wnej roli, a harmonia ukBadu pryska �
rozbija si coraz bardziej" [8].
� �� �� � �� ������� ������? ��� � ������� ����� ��
� ���� "Satyr� �� twarz Rzeczypospolitey", ��
������������, ��������� ��� ������������� („niby w sk�re
satyra si ubierajc"), ������ „n� bBdy publiczne �
prywatne. Pierwsze zBo, najog�lniejsze, jest, |e gwaBt si dzieje
prawdzie � dobrym radom".
„Za tem zasadniczem zBem idzie szereg innych.
Zrywanie sejm�w, swawola, prywata, wielkie spory � bBahostki,
przekupstwo urzdow, panowie rozdrapuj dobra stoBowe, nieufno[
wzgldem kr�la, dworskie pochlebstwo, przedajno[ sdow, nawet
trybunaBu, sofizmatyka palestrant�w � calej przez to procedury
sdowej: oto bardziej pobie|ne wady" [9].
„PrzytBoczony lawin fakt�w, bezcennych zar�wno
dla historyka tych czas�w, jak � dla pisarza, kt�ry by w nich szukaB
materiaBu dla powie[ci czy dramatu, kronikarz nie zdobyB si ani na
plastyczn wizje epoki, ani na sBuszn, ocen ideologii politycznych,
kt�re doprowadziBy do tragicznego konfliktu..." - �������
������ ���� ������������� [10].
���������� ������ ������ 3.˳����, �.�������������
�� �. ������ ���� � �������� �� ����������-������������ ����������
����� ("Zawieraj ogrom materiaBu, opisy wypraw wojennych,
sejm�w, poselstw, dworskich uroczysto[ci, ale brak im kompozycji,
jednolito[ci, ciglo[ci fabuBy" [11], ���� � �����������, ��
„fragmenty wielkiej pikno[ci... to tylko fragmenty", ���
� �� �������� �������������� ��� ���, �� ������� �� �.�������������
„bardzo typowego reprezentanta sensualistycznego nurtu sztuki
barokowej" [12]. �������� ����� �, �� ���� �����, ������������ �
���� ���������, �� ���� ������� ³��� ������ �.������������� �
�������� ��������� ��������� � ��� ����� �������
���������-��������� ������� ����������� �������� �������� ����,
�������� ������ ��������������� ������, �� �� ������� �������
��������������� ��� ������.
ӿ���� ����� ������������� �� ������ �� ������
������� � �. ������������� ������ �������� ������, ��� ����������
�������������� ���������� ������� ������������� ����� - �� ���� �
����������� �� ���� �������. ��������� ���� ������ �������������
���������� ����������� ��������� � ������� ����������, �� ���
���������� ����� ��������� [13]. ����� �������� ��� �������� �����
���� - ���� �������� �������������. � ����� ����� ��� ������ �����
�������� ���� ������. ³� ����� ��'����� ����������� �����, � ����
����������, �� � "³��� ������" ����� ���� „w
wikszym stopniu ni| sygnalizowanie ukBadu zdarzeD (zakBocenie
porzdku chronologicznego, przemilczenia � skr�ty) sBuzy zawieszaniu
opowie[ci � zdarzeniach � jest sygnaBem przerzucenia si do refleksji
� siBach sprawczych historii � moralnych ocen prezentowanej
spoBecznosci:
� m�j Boze, je[li|e[ zamierzaB koniecznie Ojczyzn
t ukara � przez gmin tak lekki Narodowi naszemu haDb te na
wieki, Sam bij raczej... A chlopom tej pociechy nie daj �
fortuny" [14]
��� ���� � ���� �. ������������� ������, ��������
����������� ������������ ����, "���� ��� ���� ���� ������� �
������������� ������ �� ������� ��� ������ ��������� ����� �������
�������� �����" [15], �� � ������ �. ������� ���� �� �������
�� �� ����������: ����� ���������� ��� ������ ���� �������
������ �������, �� � ���������� ���� �� ��� "��������-�������
�����" �� ���� ���������� �� ��������� �������, �������
"������� ������, ���������, ������� �� ���� ��� �
������������" [16].
������ ��� ������ � �.������������� - �������� ���
��������� (�� �. ����������), ���� � ��� ���� �.�������������
����������� "��������� ����������� ������� ����" (��
�.����������-�����). ����� �������� ������������ ���� �.�������
����� �� ����� ��������� ���������� ����������� � ����� ��
����������� ����, ��� �� ����������, ������������������, ������
[17].
��� � ������ �������� ���� ����� � �. ������������,
� �. ������� �������������� ��� ���������� ���������. � ���� ������
- "����� � �������� �����������" [18]. �������� �������
������ � ���� ������ �������������� � ��������� �������, �
������ - ����, ��������� ���������, ��������, ����������� ������
��� ������. ���� �������� ��� ���� "�� ��������� ��� ���������
����������� ��������, � �� �� ��������� ��������� ���������������"
[19], ��������� �� ���������� ���� � ������� �������������, ��
������� ���� ������ �� ���������� ������� ��������� ���.
����������� ��������� �������, ���� � ���� �. ������������� ��
����� ������ ��������� �����. �������� ��������� ��������
������������ XVII-XVIII ������ (������ ���� - ����������,
��������� - �������� � �������) �������� ������ ������� ����.
����������� �� ����� ������ �� ������ ��������� �����������
����������. �������� ��������� ������ ����� �������� � �����
����� ������ ����� ��������. �� ������� ��������� ������? ����
����� ��������� � ���� 򳺿 ������, �� � ������� ���� ���� ������,
��� ������ �� ��� �������? ������������ ��� ���� ���������, �.
����� ������� �� ���� ������������ �������: "W naukach
historycznych jest aksjomatem, |e pierwsze paDstwa w dziejach
powszechnych powstaBy na Staro|ytnym Wschodzie (Sumer, Egipt, Indie,
Chiny); przyjmuje si tak, cho niewiele wiadomo � planach tworzenia
tych paDstw czy te| politycznych koncepcjach - powiedzmy -
sumeryjskich wBadc�w czy egipskich faraon�w. Kiedy jednak rzecz
dotyczy paDstwa ukraiDskiego z poBowy XVII w., to historycy nierzadko
zaczynaj zda dokument�w, kt�rych nigdy nie wymagaliby od badaczy
Starozytnego Wschodu" [20].
�� �� ������ ���� �� ���� ���������� ����������
���������, ���� ������� ����������� �� ������� ������� �����? ��
���������� ������ ������� ��������� �������: �����, ������������ �
���������, ������� ���� �� "���������� ������", ��� ����
���� �������� ���������� � ��������� ���� �� ��� ����� ��������
"��������� �������". ������ ������� ������������ ������
����� ��� ���������, �� ������������ ������� ��� � ������ ��
���� �������, ���������������� � ����� ����� ����� � ��
��������� ������ � ���� ��� ���� �����, "��� �� � ���
������ ����, � � ��� �����������-�������� ����, ��������� �
������ ��������� �������-������������� � ����������
���������������� ��������" [21]. �� �� ������ �������� ��䳿 �.
�������, � �� ����������� - ��� ������ ����������� � ������ ���� ��
�.������������, � �������� ������� ������� ������.
Co Miasta spustoszone? � W[i kdy byBy Ledwie
znaki? Co pola? Ostrym si rozwily, Amarantem � Ostem? Ani zadne
stada, Ani trzody domowe; opr�cz ps�w gromada, Z wieku
sprzymierzonymi chodzc po nich wyi A dotd nie grzebionym trupem
ludskim tyj....[22] -
- ��� C.������������ ����� �� ����������� ����, ��
������� ������ � ������. ������� ����, ������� ��������� ��
����������. ��� ������� ������� ���� - ������ ������ ������ ��
�������������, ���� ��������� ����� �� ���������: "��������
�������� ���� � �����, ������� ����", "������� [...] ����
������ ���������, ���� ����� ���������� - ������������, ������
������, ���������, ��������� ���'���� � ����� ���� �����, �
�쳿�, � ������� �����, �� ��� ����������" [23].
�. ������������ ������ ��� �� �'�������, �� �
��������� �������� ������ ��������� ��������� � ������� ����� ��
�����������'�������� ������� - �� „honor�w � bezdennych
zbytk�w. Niekaranej swej woli, wntrznych nieufno[ci, Pychy �
rozbujanej a| nazbyt wolno[ci" [24].
He ����������� �� ������������� �� ������, ����� ����
������� ���� �� �� �����������, ��� ����� � ������ ���� - �����
��������� ����. �. ������������ �� ������ ����� ������������, ���
������� �� ����������� ��������� ����. ����������� ��������� ����
�������� ���� ����������� - ���������� ��������� � ��������
�����������.
���� ���������� ��������, ���� ����������
��������� ����� ������ ������ ��������� ������, � �� �������.
"�������� ����" ���������� �������� - �� �� �����������
��� ���, ���� ��������: "���� ������ - ������� �� ����� �
����� � ��" [25]. � "�������" ���� ��������,
��������� � 1625 ����, ���� � ����� ������ ������������ ����� ��� �
���� ������ � �����, �� �����
����� ���� �������� �����������, ̳��� ���� �
�������, ������, ��������, ��������� ����������, �������
�������, �����������, �������, ��������� ��������, �������
���������, ���������� �������� [26].
�������� ������ "�����������" �������
���������� �� ������, ���������� ���������:
�� �� ����� � ���� �, ������ � ���, ��� �����
�� ����, ������ ��� �� �� ���� �� �����: ���� ��
������ �������� ���� �� ���� �����" [27].
�� �������� ��� ������������ ���� ��������, ����
����� �������� �������� - "���� �� ���������". � ����
���������� ��'���� ������� - ������� - ������� ����� ��������� �����
��������: "�������� - ����������� - ������������".
�������, ����������� � "�������" (�������� �����-
���������) ��� ��������� ������ �� �������, �� � ������� ��
������� ��, ����� �������, ������������ ������ �� �����������, ��� �
���������-��������� (���� ��� ����� I); ���������� � ��� ����� �
������ ��� ���������.
���������� ��'���� ������������ - ������� ����������
��������� ������������ ���������, ���� ���� - � �����������
��������� �������� �� ����������� ����. ��������� � ������ �����
�������� ����� ��������� ���������� �� ������. ³� ���
������������ �� � �������� ��������� ����� �����, ��� � �
����������� ������������ ��� ��� ������ ����� ��� ������������.
��������, ����� � ��� �����, � ��������
���������� ������������� ��� ���������, ��������� ���� � �����
����� �������. ����� ����� � ����� -- ������� ������, �������� ��
����� ������ ���� �������, ���� ������ ����� �������� [28].
���������:
1. �. ��������, �� ����� ��������� ���������,
��� 1997, �. 141.
2. ��� ��, �. 314.
3. H.'G m � t � � � k, Wojny kozackie w tw�rczo[ci
Samuela Twardowskiego // ������� ������ XVII ������� � ����������
�������� ���������� �� ����������� ������. �������� �����
��������-��������� �������, ���-����� 1996, �. 107.
4. �.��������, �� �����.., �. 294.
5. M.Kaczmarek, Epicki ksztalt poemat�w historycznych
Samuela Twardowskiego, WrocBaw 1972, S. 16.
6. �.��������, ������ �������㳿 XVIII �������,
��� 1990, C. 89.
7. ����������� ������ ����� �� � "���������
�������� ������" (B.Chlebowski, Samuel ze Skrzypny Twardowski
- poeta XVII w., Warszawa 1912, t. III, s. 77).
8. S.Turowski, Samuel ze Skrzypny Twardowski i jego
poezija na tle wsp�lczesnym, Lw�w 1909, S. 86.
9 ��� ��, C. 91.
10. J.Krzy|anowski, Dzieje literatury polskiej,
Warszawa 1969, S. 124.
11. Z.Libera, J.Pietruszewiczowa, J Rytel, Literatura
polska od [redniowiecza do o[wiecenia, Warszawa 1988, S. 167.
12. ��� ��, S. 163.
13. �.������, ˳����� ������ ������� �� �����
����������� ������������ ������, ������� 1996, C. 26.
14. S.Twardowski, Wojna domowa z Kozaki � Tatary..,
Kalissii 1681, S. 182.
15. �.�������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ���. �������, ��� 1991, �. 1, C. 303.
16. Ibidem, �. 2, C. 7.
17. L.Szczerbicka-Slk, Narrator w heroicznej poezji
Renesansu � Baroku [w:] W krgu Klio � Kalliope. Staropolska epika
historyczna, Wroclaw-Warszawa-Krak�w-GdaDsk 1973.
18. �.��������, �� �����.., S. 302.
19. ��� ��, C. 296.
20. J.Mycyk, Czy Chmielnicki pragnB niezale|nej
Ukrainy? // „Mowi Wieki" 1995, nr 12, S. 10.
21. H.��������, ��������� ������, ��� 1993, C. 270.
22. S.Twardowski, Wojna.., S. 2.
23. �.�������, ˳�����.., C. 27.
24. S.Twardowski, Wojna.., S. 2.
25. ˳����� �������, ��� 1989, C. 457.
26. X.�������, �������... // ���'���� ��������� ���
�� ������, ��� 1988, C. 521.
27. ��� ��.
28.Lorenco Pompeo. Letopis Samijla Velycka i jego
polskie |r�dla// Barok w Polsce i w Ewropie Zrodkowo- Wschodniej.-
Warszawa, 2000, S. 343-353.
˲����� ��̲��� ������� �� ����� ������������ ˲����������� ������
˳����� ���������� ������������ ������ �����������
������� - ��������� �� ������� ���������� ��� ����� ����,
������������ � ��� 1848-1864 ��. ������������ �����
�������������������� ����� ��������-�������� ����� �X��-�V�II ��.
������ � ����, �� �� �� ����� ������ (��� ������ ������� ����
����� �������), � � ����������, ������������� � �������� ���. �����
� ˳������� ���������, ˳������� ������� ��������, "������
����" ������� ��� ������� � ������ �������� ������������,
�������� ��� � ��������-�����, ��������� ����-�����������
�����쳿, ������������ ����������� "����� ���������
������������", ����, �� ������� �.������������, ������� "��
���� �������� ������������ ������� ���������� ����� ��������
XVIII ��. �� ����������������� ����� �� ������� ����� ��������:
�� ��������� ����������� ��������� ���������� XIX �������"
[1, �.216].
�.����������� ����������� ����� ��������� ���'����
��������� ������������ �� �������� ���� ����� �������
����������� ��������� � �� ��� �����������, �� ������� �� ���������
������� - ������� �������� ����������� � �������� � ����� ���������
��� � �����, ����� ������� ��������� ���������� XIX ��. "���������
��������, ���������� ����������� �������� �� ����������, ��������
���������, ������������ ���������, ��������� ������������ �������
� ����� ��������� ���� - �� �� ���������������. ��� �� ����������
��� �� "��������� ������������" XVIII ��., � ���� ������,
����� ������� ���� ������� �� �����, ���� ����� ���� ���� ����������
� �������� �� ������� - � ����� �� ������ ������������, �� ������
���������� �� ����� ���� - � ����������� ��������, � � ���� ��
��� �� ��������" [1, �.223]. ��������� �.����������� �������� �
�������� �� �'������� �� ���� ��������� ������� �������, ��� � ����
˳������ ������ ������� - �����, ������ �������� � �������
��������� �� �������� �������� ������ "��������� ����
��������" [1, �.220].
���� �.����������� ������ ��������� ����������,
���������� �� � 30-� ����� ����� ��� ˳����� ������� �� ���
��������-������������, �������� �������, ����� �� ��� ������ ���
��������� ����������: "���������� ���� ������� ������
������� �����, ��������, �� ����� ����� ���� ������������ ������ �
������������� ���� � ���������� ��� ��������� �������� ������
������� �� �� ����, �� ����� ��� �� ��� ����������, �� �����
���������� ��������, ��������� ѳ� �� �������� ��������� ���������
��������, � �������, � ����� ���� ���������, ���������, �������
����� �����, �������, ���� �����������" [1, �.220].
˳����� ������ ������� ����� �� ��� �� ��������: �
� ����� ������� �� �������, � �������� (1649-1652 ��.) � � ����.
��������� (���������� ���� �����, �����, ������, �������� ��
�'��� ������ ������� ����) ������� ��������� ��������� �� �������
����� ������� - "�����������", ��� �� �����������, ���
��������� �� ���� ��. ���� ������� ����� � ������� ���, � �����
���, �� �������� ���������, ��������� ������������. ��� ˳�����
������� ���� �� 1700 �., ��� � ������� ���� ����� ����� � ������
���� (���������, 1723 �.), � �������� ��� ���������� ��䳿 1700-1720
��. ˳�������� ����� ����� ��������� � ��� ��䳿, �� ��������������
��������� ���� �� ������ � ����������� ��������. ��������� ������
�����, �� ������� �� ��������� 1708 �., ���� ��� ��������� �������.
��� ������� �.�������� ������ �� ������� ��������������: �� ����
�����, ������ ������� �������� � �������� ����� ������, ��
������������� ����� ��� �������. ����� �� �������� ������ �������
�� ��� ��������������� ���������, �� ��� � ��������� ������������
� ������ ��������� [2, �.74]. ��� ������������ ������� ��� ��
������� �������, ��������� � ������� ������� �������� ������. ϳ�
��� ����� ��� ��������� �� ����, ������� ������ - � ��������
�.�.��䳺���, ��������� �������� �� ������� �.��������, ���� �
����� ������ ����������� � ���� �������� ����� ����, ���� ��
��������� � ��������� ������. ����� ������ ���������� ���������
������� ����� ������� �������� �.�.���������� � ����� "˳�����
������ �������" (�������, 1926).
��� ������� ������ ��� ��� �� ��� ����, ����� ��
���� �� ������� ���������. �� ������� � ������� ���� ���������
����� ���������, �� ������ �������, �� ����� �.�����������,
������� "���� ������ ����� ����������� ��������� �� ��
��������� ��������㳿" [3, �.302]. �'�������� ���������
���������� �� ����������� ���� � ��������� ����������, �� ������
����� ����������� �����. ��������� �� ��� �������� � ����, ��
���������� ˳������ ������� ��������� ������� ���, �� ����� ���
���������-������. "� ������� ��� ���� ������ ����������
�������, ���� �, ���������: �� ����� ���� ���������, ��������,
��������. ��� ������ ���� �� ����� ������������ ��������, �� �� ��
���� ������, ���������� ����, ������� � �����, �� �� �������
��������� �� ����� �������. �� ���� ����, �� ������� ����� �����
������� �� ��������� ����������", - �������� �.������ [4,
�.67]. �� ������ �.��������� ����� ��������, �� �������, � ������
����, ���������-���������, � � ������� - ����� ������� �����,
����� ����� [5, �.1589]. �������-��������� ������ ������� ���
���������� ����-����������� �����쳿. ����, ������ ��� ���, ��
��������� ������������� �������� �����, ���������� � ����������,
��������� ��� ���� ���� "�������" �� "��������"
�.�����������.
��������� ��������, �.���������� �����������, ��
��������� ������� ������ ������� ����� ��������: ��������, ����������
(��� ���������) �� ������������ [6, �.339]. ������� ���������
������������� � ����� �����: �������, �� ������������ �� ��, ���
��������� "���� ������� � ��������, � �������� ������ ���
�������; ������ "��� ���������� �������", ��� ��� ������
������ �������: "�� ������ ���� ����� ������, � �� ��������
������ ������������� ����'�" [6, �.339]. ��� ������� ������
������ ���� �� 100 ���� ���� ����� ������, ���� ��� � ��
������������ �� ��, �� ��� ���� ���� �� ������ (� ��� ���
����������� ���� ���� ��������� ���������, �������� � ����� - ����
�����, ���� �� ����������), ��� ������� �� ����� ��������� �
���������� � � ������ ˳�����, ���� ��� ����� "����������",
����� ������� ���� � ���������� �� �������� �������� �����������
��������� ��������������� �������� �� � ����� ������� ������,
�������� ���������, ������ ��������������, ����� �������, ����
������� ���������� �����������. "������������� - �� �������
���� ����������� �������, ���� �����, ���� ����������, ���� ����. �
������� ������������� � �������� ������� �����, ��� � �����
��������� ���������. �� ����������, �� � �����, �� �� �����, ��
���� ������� �����" [7, �.59].
��������� ��� �������� ���������� ������ � ����
����������� �� ���������, ��� �� ������ ��������� �� �� ��������
�������. ���, �.���������� ������ ������������� ������� ��������:
"� ��'���� � ��� ������ ����� ��䳿, ������ ������� �
��������� � ����� ��������, ����������� � ��������� ����, ������ ��
������ ����������� � �������, �� ����������� ���������� ������ ��
"���������", ����� �������� ���������� ��� ���������. ����
���� �������� ��� ������ ������������, �� ��������� ��� ��������
�� ����������" [5, �,1591]. ����, ������ ������� ���� �
��������� ����� ����������� ����������-�������������� ��������, �
����� ����� �� ��������� ����������, ��������-����������� ��'����
����, ������� ����������� ���� ������������ �������� � ����
�������� (�� ���� � ��������� ��������� ����). � ������� ��
��������� ˳������, � ������� �������� ������, � �����
������������� ���� ��������� �������� ������� ������ - "����������,
��������� � ��������� ���������� �����", ������� ����� �
����������� ���� ������� ������� �.����������. � ���������� ����
�������� ��������� ��������� ��� ���������� ����������
����������� ��������� � ������������� ����������� �������, ��������
� ����������� ����, ������������ �����. ������� ������� �����
������� ������� ������ � �������� ������ - �� ��������, ��� �
���������������, �������� ���� ��������������� �������������,
������ �������� ����, ����������, ���������������. ����, �����
˳������ �.������� ��-���������� �������, ����������. ����� �����,
�� ����� ��������� [19, �.19], � ��� ��� �� ��������� �����. �����
�����, �� ��������� �.����������, "������ ������ ���������
������� �� �������� ���� �����������: ����� �������� ��� ���� ����
���� ����� - "�������" �����, �� ������ ����� ���������
�������� �������, ��������� � ��������, � ���������� �����
˳������; ���, �� ������� ��������� ������ �������, ����� ������
��������; �� ��������, ��� � ����������� ���, �� ������� ����
����� ����" [18, �.303].
����� ��������� ������������ ˳������ ������
������� �������� �� �����, �� ����� ���� - ���� ��� �����������
����������� ���������� �����, � ��� ������� ��������� ������ �����
� ��������������, � �����������, � ���������� � ����������
�������������, ���������� ����������� ��������� � ����� �� ���
����������, ��������� ������ � ������, ���������� ����������������.
� ������� ���������� ��������, �� ��������� �.�����������,
��������� ����� �������� ��������� ��������� ���� ����� ������� -
"������������ ���������" [3, �.220-221]. ���������
����������� ������������, "����������� ���� ����������, ����
���������" [17,�.331-332], �.������ �������������� �� �������
������� ����� ��������� ���������. �� �� � ����� ����� �� ���������
���������� ������ ������ ������� - ���� �������� � ���������
��������� �� �������� �.����������� ������� "���������� ����
��������� ������" [3, �.220]. �.����������, ����� �����������
�������, ��������, �� ������� ��� ������ ����, ���, ���������,
������ ������� ��������, �������� �� ����� ������������
����������� �����������, ��� ���� ����������� � ������ �� ����
������ [18, �.304]. ������� �����, ������� ���������, ������ �
˳����� ������� � �.������ [2, �.348], � ������ ������ ��������, ��
��������� ����� ������������ ������ ����������� �� ������� ���
�������� ������������� ����������� ��������� [19, �.320]. ������
������ � ���������� ��������� �������� � ����������� ����
��������� �.������� � ������� �������� ��������� ���� ���'���� ��
���� ������� �������� [14, �.320]. ��� ������� ��������� �� ����
�� ������ ����������� ˳������ �������� �.����� [4, �.198-223] ��
��������� [11, �110-111], ���� �������� ����� ���������� ������
�������� �� �� ����������, � ��� ��� �� ���� ���� �����������. ����
"� �������� ���� ���� ������� ���������� �� ������
��������� ���������� "������ ������", �� ��� ��������
��������� �����, �� � XIX ��. ���� �� �������� ��������
��������������� ������� ���������� ������, � ����� ��� - ��������
������ [4, �.163].
����� ����� ��������� �������������� �����, ��
�������� ��������� ������ ������, ��������� ���� ��������� ��������
����� ������� ������� �������� - ���������� ���� ���'����
���������� ���������� �� ���� ������ �.�������. �� ��� ����������
����� ������� �� ����� ����������� ������������ ������, ���, �����
�� ��� �'�������� ������� ��������� ����� ����������� �����,
��������� (��� ���������� ����) ���������� ���� �������. ��������
��������� ����������� � ���:
������� ˳������ ������ �������;
����������� ��������� ����� �����;
�������� ���������� ˳������;
������ ������ � ˳����� ������ �������.
���������� ������� ����� ����������� ������� �
������������. ����� �������� ��������� ������� ���������������
��������: ��������� �������� ����� ������ �������� � ���������
�����, ����, ����������, ������������ �����, �������, ������. ���
������ ������� ���������, �� ����� [9, �.420], � �������� ������:
������� ������ ������ ����������� ��� �������, ��� ������� ��������.
��������� ��� ������ ��������� � ���������� ����� ����� ����� �
������, ��������� ������������, ������� ��������. ������ ������ �
������������ �������������, ����������� � ��������� ������ [11,
�.110]. ���, ������� ����������� ����� "����� ������":
���������� (������ �������������), ���������� (������ ����������),
����������� (������ �����), �������� ������� ��������, �������,
����, ����, ��������, ������'�. ��������� ����� ������������ ����,
�� ���������� ���� �� ���������� ��������� �������� �.������� [10,
�.83].
��������� ����� ���������� �������� � �����
�.������������� "³��� ������������" ����� � ���� �������
����� �� �������� ����������� ������, �� �����, �� ����� �.�����,
��������� ���������� ��� ���� ��������� � ���������� �����������
���������� ���� [4, �.203]. � ���������� ����� ����������, �������
������� ��� ������� - ����� ���� � ��������, ���� ������� �������
���������� �� �� ����� �.�������������, ��� � �� ����� �.����������
"����� �� ����������� �����", ������ ��������� ����� �
��������� 1718 �. ������ ������� ��������� �� ��������� ������
�������� ����, ��, �� �� ��� ������� � �������� ����
������������-�������������, "����� ���� � ������"
������� "��������" �� ������ ����������� �������� ���
��������� �������������� ����� � ����� ������. "��������
���� ��� ��� � �����", �� ��� ���� ������ �������,
���������� ��'������� ��������� ������� ����, ��������, ������
����, ���������� ������� ���� ���� ����� � ����� � ������� �� ����
������������. ���������� �� ��, �� �������, �� ���������, ��� �
����������, ������ ������ ������������� (����� �.������,
�.�����������, �.����������� �� ��.), � ��� �� �� ���� �'��������
���������� ������� ��� �������� ������ - ������ �����, �������
�����, ��� �����, ��� ��������� ���� �� ���� � �������� ������
�����. � �������� ���������, ��������, � ������ ���������, ���������
�� ��������� �����������, � ������ �.����������� ��'� ����� ��
�����������. ��������� �� ������� ����� ����������� � ��� �����,
�� �.�����������, �.������, �.����'������, �.���������,
�.�����������. �������� �����: "...������� ������ ����� �
������� ������������ ����� ������� ����� ���� ��� � �������� �����
��� ����������, ������� ������� �������������, ��� � �������
���������� ��������� �.������������� - ������ �����, ��䳺 (��
�����) �������� ������" [15, �.83].
���䳿 �.������������ � ����� ������� �.����� ������
���������������, �������� �� ���� ������ ����������, ��� ���
�������� ������������: "��������, ����� �.dz��� - ������� ��
������ �������, � ������ �� ���� ��������� �� �����������" [4,
�.205]. ����� ��������� ���������� ������ ������� ������� � ����
�������, ���� ��������� ������������� ������� ����� - ��
�.����������, �.����������, �.���������, �.���������, �.������������,
�.������, �.���������� �� ��. ���������� ������� ����� ������� ���
��������� ��������� ������ �.����������� �������� ����� ������
�.�����, ����� �������� � ����� ������ ������� ��� �������, ����,
�� ���� �����, ������� ������� �����. ����������� ���������� ����
����� ���������� �.���������: "...���� ������� ������������
������, �� ��� ��������� ���� �� ������� ����������� �������
("���������"), �� ������� ������� � ���� �������� ����
�����" [8, �.596]. �.��������� ��������, �� ���� ������
������� �������� �� ����������, ��� � �����������) �����������
�������������, ����� �.������ ���� ��������� �������� ������ [1,
�.59] � �������� ���������� ����������. �������� �����������, ��
���� �����, �������� ����� �����, ��� �������� �����������,
����������.
��� ������� ����� ������� �������� ������
����������� ����� ����� ������ - ��������� � ����������. ���, �
������� ��� ��������� ������ �������� ������ � "���������"
�.������������� - ��� ��������� ������ � ������ ����������. dz
"���������" ������� ��������� � ������ ��� ���� �
��������� ��������, ���� ���� ���� �������� �� �������, ��
��������� ��� ����, �����. �.������ ������� ����� �� ��, ��
������� �� ������ ����� �� ������, � ����� �� �� ������ ��������:
�������� �� ������ ����� �������� ����� ���� [1, �.59]. ����� ����
���������� �������� ��� ������ �������� ������� ������ �������
���� � ����� ���� ������ � �����, ������ ��������� �����. ������
���������� ������� ������� (������� �� ����� �������������,
������� ���������� �� ������ ����������� ����������-������������),
������ (����., ��������� ���� ����� �����������), ���������
(�������� �.���������� � ���� ����� "������ ��������" ��
��). ���������� ��������� � ������������� �� ���������� ����
������� ������ � ������ ����� ����� �������� ����� "���������
��������". �� ����� �������� ���� ����� ������� ������� ���
��������� ��� ������ � �����, � ����� ������������ ���������
������������ ������ 1677-1678 ����. ���� ������ ������� �
���������� ����� ��������� ������, �� ���� ��������� �� �����
������ (����� ������ �������), �� ����� ���� ��� �������� �
�������� �������� ��������, �� �� �������� ����� �.������ [2, �.348]
� �.���������� [18, �.303], � �.����� �������, �� �������, "��
˳��, �����, �����, � ���� ���������� ��� ������ ����� ������
������" [4, �.203]. ����� �����, � �������� �� �������� ����
���������� �.������: "������� ��� ������� ��� �����������
������� - �� ������� ������� ���� ����� ˳������" [1, �.57].
��� ����������� ��������� ����� ˳������ ������
������� �� �� ������ ����� �.����������, ���� 1870 �. � �����糿 ��
����� �.������� "���������� (����� ����) � ������� �� ����������
� XI �� XVIII ���" ���������, �� ������� ��������� ������ �
������� ���������������� "��� ������-�������, �� ������ �
������� ����" [7, �.17]. ����� ��������� �� �������� ������ ��
���������, ������ ��������� �� � ���� ���������. ���, �.������,
����������, �� ������� ���� ���� �������� �������� ������ � �����
����, � ���� ��� ���������, �� �� �������� �� ������� � ���
��������, ������� �� ������������, �����: "³� ������� ��
��������� ������, ����� ��� ������� �� �����������. �� ������ ���
������ �������� �������� �������, - ��� ��� ��������� �� �����
��������� �� ����� ������" [1, �.55]. ������ ����� ������������
� ������ "��������� - �����" ������� �.�������: "�����
���������� ������������ ������, ������� �������� �� ����, ���
������ �������� �� "������ ������" �, �������, ������
���� �����, �� ����������� � ����� �� ����� ���� � ��������"
[9, �.418]. ̳�������� ��� ������� ���������� ˳������, ���� ����
���� ����� ��������� ���� � �.�����������, ���� ��������, �� ��
�������������� ����� "������ ���� �������� �������. ���
����, �� ���� �������� ������� � ������� �������, �������������
����� (������� ���� ��������) ���������, ��� ���� � � � �������:
�� ���� ��� �������� ���� �.�������������� �� �������� �����,
���������� ��������� �� ��������, �� �������� ��������� ��
��������� ������ (������� ) ����" [18, �.303]. ����������
������ ����������, �� ���� �����, ��������� �� ���� ����� �����.
���������� ����� �.������ ��� ��, �� "������� �������"
����� ������ �������� � ������������ ��������� �� ����� [6],
�������� ��������� ���� ���������. �������� ���� � ��������
����-���� ��� ������ ������� �� ������� � ������������ ��������
����� �������, ������� �������� � �������������� ��������� ����
���� ������ ������ � �������, � ����� �������� ��������� �
��������������. ����� ���� - �������������� ��� ���������
�������� ������������, ���� �� ����� ����� ��������� ���������
������. ���������� �������� ������� ����� ������� ���������
���������� ���� �� ����� �����, ���� �� ���� - ������ ����������.
˳����� ������� ��������� ������������, ����������� � ��������
��������, ������'��� �� ���������� �������� ����������, ��������
���� � ����� �� ���� �������� �����. � ���� �� ���������
�������������� ������������ ������� ��� ������, ���� ���� ��������
��, ������� ��� ���� � �����, ������ �� ���� �����, ��� ��������,
����� � �������, ���������� ���� �� ��. ������� ������� ���������
����������� ���� ��������� ��������� ������� ��� ����
������������ ������, �� ��������� ���������� �������� ��
��������� ������� �����. � ���� ������� �������, �� ���������
�.��������� [5, �.92], ������ ��������� �������� ����� ��������
�� �������, ����������� ����� ����� ����� �������� �������
������������ ������: "...����, ���� ������� ��������� �������
����������, ��� ������� ���� ��������, ����� ������" [12, �.8].
�� � � ��� ��������� ��������, � ���� ������
������� ����������� �������� � ������ ������������. ����� �������
���� �� ���� � ����������� ������������, ������������ ���������,
��������� ������������, � � � ������� ������: "����� ��� ���
������ ������, ����� ������ �� �������� ��� ������� ��� ��������
������ ����������� ������ ����������, � �� ����������� ����
��������� �������" [12, �.31].
�.������ ������� ��������� ��������� �� ������
��������� ���, �� ����� ���� "��� ��������, �� � ������� �
����� ������������ �����������" [19, �.15], ������� ��� ������
����� ������������. ����� ������������� ��� ��������� ��������
�.������: �������� ������ �� �������, � "���������� �
�����������, �� ����� �� ����� ����������� ������������
�����������, ���, �� �� ����, ��������-�������������� ������; ���
�������� ��� ��� ���� ����������, ��� ���� �� ���������� �����"
[1, �.55].
������� ������ ��������� ����������, ������������,
����������� ������ �����, �������� ���������� ��������� ����� �
�������� ������. ������� ���������� (����� �� ��������������
���������, ����� ���������) �� ������� ������� ��� �'��������
��������� �������� ������� ˳������ ������ �������, ����
��������� �������� ��� �� ���.
���������:
1 ������ �. ����� ��������� ������������.
�.,1925, ���. 2.
2. ������ �. ������ ����������� �����������. ����,
1922.
3. ����������� �.�. �� ���������� ������������� XVIII
���� // �������� �� ����: ��������� ������������ ����. ������, 1934.
N3.
4. ����� �.�. ������ ������� �� ���� ������ //
�������������� ���������� � ��������� ���. �., 1971.
5. ��������� �. ����� ����� ������: � 2 �. �.,
1991 , �. 2.
6. ������� �. ˳����� �.�������� � ������ �����������
��������� // ���. �����������������. 1988. N 8.
7. ���������� �. �������. �., 1991.
8. ��������� �.�. ���� ������� �������������. �.,
1908. �.2. ��.2.
9. ������ ��������� ���������: � 8 �. �., 1967,
�.1.
10.������� �. ��������� ������� �����������:
��������� ����� �� ���� �����. ����, 1938.
11. ��������� �. �������� ��� ���� ������� �� ����
����� // ���. 986. N 10.
12. �������� ������� �������. �., 1851. �.2.
13. �������� �.�. ��������� ������������ (� ������
���� �� �������� XIX ���). �., 1959.
14. ������� �.�. ��������� ��������� �����
�������� XVIII ��. � ���� ������� ���������. �., 1980.
15. ����������� �.�. ������ � ����� ������. �.,
1940.
�6. ���������� �. Գ�������� �����: � 3 �. �., 1979.
�.1. 17.������ �. dz������ �����: � 50 �.
�8. ���������� �. ������ ��������� ���������.
���-����, 1956.
19. ������ �. ������ ������� �� ���� ˳����� //
������� ������. ˳�����. �., 1991, �.1.
����������� ���������� "����� ����"
�������� ��� "������ Pyci�" ��������, ���
�������� �� ����� ���������� �� � �������� ���� "���������
�����". ���� ���'����� �� � ����� ���������, ��� ���� � ���
������������ ���������, � � ������ ������ ������ ��������� ��
������� �����. 170 ���� ����, � 1829-1830 ��., �� �������� �.
����������, "������ ����" ���� � ������ � ��������
������� [1].
�� 110-� ������ �� ���� ������� ������� (1846)
�'������� ��������� ��������� ����� ������ ���������� ��������,
���� ������ � ���-����� � 1956 ����. � 1991-�, ����� �� 145 ������,
�������� � ��������� ����� "����� Pyci�" ���� ���� -
������� ���������� ����, ����������, ������������. "�� �����
��� ����, ��� �� ������������" [2], - ��������� � �������� ��
��������� ������� ����� ���������. ����� ����, ������� ������, �� �
������ 2000-�� ����������� ���� 275 ����, �� ��� ��������� �
�������������� ������� ����� ���������.
�, ������, ������� ����: 160 ���� ����, � 1839-�,
�������� ��������� ����� � ���������� ����� ��������� ����� Pyci�
�������� ������� ��������� ������������ (��� 1, ���������-˳����
1839). �������� ����� �� ��, �� ������� �� ���� �� ����� 7 ����
������ �� ������������ ���'���� ����������� ���������� � 1846 ���� �
�����.
��, ������, ����� �� ����� 155-���� �� ����
������� ������� �������, ��� ������ �� ��� ���������
������-����䳿������� ��������.
��������� �����, ������� ����� ���������� �������,
��������, �'������ �� ���� ������ ���� ��� � ������� ������
���'����, ��� � ����� �������� ���������� � � ����, ���� ��������
��������� �� ���������� � ��������� ��� ���, �� ����
"�������������� ���������" [3] ������� �.��������; ���,
���� ������� �������� ��� �� �������� ������� �.�����,
�.�����������, �.������, �.������, �.���������,
�.�������-�����������, �.������������, �.����������� �� ���� �����
���������. ������� ��� ������ �� � 1978 �. ���������� ������� ������
"U zr�deB romantyzmu i nowo|ytnej my[li sp�Becznej na Ukrainie",
� ��� "������ Pyci�" ���������� �� ���� �� �������
��������� �� �������������� ���������, � � �� ������볺 ���������
���� ��������. ����������� ������������ �������� �����, � ���
���������� ��� ������� �� ��������� ������, ��������, �.�����
��������, �� „podstawowa struktura wypowiedzi jest tu dyskurs
historiozoficzny, mimo |e w niekt�rych partiach utworu ma on
zdecydowanie charakter polityczny, moralistyczny i
religijno-filozoficzny. Natomiast historiograflczny wykBad nie
odgrywa w niej wikszej roli, bowiem speBnia tylko funkcje sBu|ebn
uprawdopodobniajc i wzmacniajc zasadniczy dyskurs" [4].
�������� �� �����, ���� ��������, �� ��������
����������� "����� ����" ��������� ��� ����������
�������������������� ������������� ���������. ����������, ����� ����
�������������� ����� �������� �.������������, �.�����������, �.
������, ����� �������� �������� ����� ��������, �������'�,
��������, �������, �����, ����, �������.
����������� ���������� ��� - „zBo, kt�re
niszczy innych, musi albo nagi si do og�lnego porzdku, albo
zniszczy samo siebie" [5] - ������� ����������� �� ����������
������� "����� ����" ������������ ����, ����������� ����
������� ���������� �����������.
���� ������� �������������� ��������� ������������
�������� ������� � ��� ������� ³��, �����, �������'�. � �� �
"���������� ����������� � ����� � ����������� ���������������
���������" [6], - �������� �.�����.
��� �� � ����� �� ���, �� �������� ��������, �����
"����� ����" �������� ��������� �� ���������� ��
����������� (�� � �������, ����, ³��) �� ��� ����� ��������?
����������� �� ���� ������, � ������� ���� � ��������� ѳ� -
"�������� ���������" - �������� ������������� ��������
��� ����� ��������.
�� ��� � ������������ - ���� �������������� ��������
���� �� ������ ���� � ��������� ������ ������, ���� ���������
sacrum, ����� ��������, �� ������ "�� �������� �����" [7],
�� �� ����� �� �����? � ��� ���� � ����������� ���������� ������
������� ��������� �����: ���������� ������ ��������, � ���
������, ��� "� ���� ������� ������� � �� �������� ���
��������, �� ���� � ��� ����� �������� � ����� ���������� ��
�������� ������ ����� �� ���� �������� �������� �����, ���
��������, ������������ � ����������� ��������� ����� ������, ��
���������� ������� ������� ��������"? [8]. �� ��������� � �� �
������ �������� ������, �� "�������� �� ������� �����, ������
����", ������ ���� ����������� �������� ����������, ����
������������� �� �������������, "�� �� ������ ������ � ��
�� ���� ����������...".
��� ���볿, �������� ����, ��������� ������, �����
��������� ��, �������������� �������� ������ �������� �����
������ ��������� �������, � ��� ���� �� � ��� ���� ���� "������
����". ��������� ���������� ��� ������ ����� ���� "������
����" �� �������������������� �� ��� - �������� ������
�������, �� ������ ������������ - �� ������, ����� ��� ��� "�����
� �����, ���� ������ �� ������� �� ��� ������� ��� �������� ������
����������� ����� ����������, � � ���������� ���� ������� �������"
[9]. � ��� ��������� �� ������� - �� ��������-��������� ������������
(�� � ���� �� "���������") � �� ������������-������������
������������, � ��������������� �� ������� ��������� ��� -
����������������� (�� ���� ���� "De Libertate"):
���� ������ ����, � ���� ��������, ���������
����, ����� �������!
������ "����� ���" � ����� � "�����
����" ������ ������������, � ���������� �� �� - ������, �����
��������, ����� ���������. ��� �� � ����� ����? ���������� ������,
�� �������� ������ �����, �����������, �� ���������� ����������
��������������� ������� ������ � "����� ��� ������������
������� ������, ����� ������� � ������������ ������� �������"
[10]? �� ��������� ������� ������, �� ������� ���� ������? ���,
�������, - ��������� ��������� ��������. �������, ��� � ���� �����
�� ������ ������ - ��������������� � ���������. �� ������ ������
("������� ��������") - �� ���������� �������� ��������
��������� ��������� ������ � ��������� �����, �� ��������
�������� ("������� ��������") - �� �������
�����������-�������� ��������� ����������� ������, �� ���������
��������� - �� ���� �������� �������������� ������������"
[11].
�� ����, ������ �. ��������� - ������������� "������
����" �� �������� ����� ��������� �����������-��������
�����, �� �������� ��������� ����������� ��������� � �� ��������
��������� �����������-��������� �������� [12] �� ������ � ��
������� ���� ������ � ������, � ��� ���, �� ������ ����� ���������
�� �� ������ ����������� �������, �� "�������� ��� ���������"
�����, "����� ��� ��������� �����" �������, "г�
��������" �������, "����'������������� ������" ����
ճ������������.
��-������ �������� �������� �������������� �������,
� ����, � ������� �������� ��������� "����� ����" �
���� ����� ����� ����'������ ������������ XVII-XVIII ��. �� ��
�������� �� ��������� ������� �������, ���� ��������. ������
������� ����� „Teatralno[ dziejopisarstwa Renesansu i Baroku"
[13] �� ���� ������, ������� � ���� "Kr�lestwo SBowian.
Historiografia Renesansu i Baroku w krajach sBowiaDskich"
�.����� ������ [14], "�������� �������� � �����������
���������" ������� ����� [15], "������ �� ��������"
�.����������-������� [16], ,,Latinitas" w historii i w pamici
historycznej Europy Zriodkowo-Wschodniej" ��� ������ [17].
��� "����������� ҳ�� ˳��", ��������,
���� � �������� �� ���� ��������� ����� "���������� �������",
"������������� ���", �� ��� ���������� ���������.
�������, �� ��� ������� ������ �.��������� ��������� "������
����" "������� ����������" [18] �� ���� ���
���������� ������ ����������� ������� ���������� ����, ����
��������� ���� ����������� ���� ����������� [19]. �� ������ ����
���������� ���������� �������������� �������, ���� ���������
������: ��, ����, ���, �� ���� ���� ���� �������� ���'����, �� �� ��
������ � ���������� ����� ������ ������� [20].
� ������ �������� ����� ������ ���� ���������� ��
������������ �����������, �� ������� �������� [21]. ������� ����
��: ������ ������ ��������, ��������� �������� ����������� �����,
���������� ����� �� ������, � ����� ���������� ����������� (���� ��
���������� ����������) "������������ ����� ������������ �
������������, �� ���������� �������� ����������� "[22],
���������� �������.
��������� ������� ������� � ��������������
�������. ��������� ����� � ������� � "����� ����"
���������� � ��� ������������� �����, ��� ����� ������ ��������
��������� �������, ���������� �������������� � ����� �� ����������
����'������ ������������ XVII-XVIII ������, ���� ������, ��
�������� �.����� �������, „w przedBu|eniu retorycznej
tradycji cyceronskiej, a tak|e w dydaktyzmie i moralizmie,
realizowanym przez dostosowanie pewnych wzor�w, figur i [rodk�w
wyrazenia nale|cych m.in. do zespolu "znakow teatralnych""
[23].
��� "������������" � "������������",
��� ������������� ������� � ����������� ���, �������� - ��� "������
������", �������� �������� � ������ - ��� �� ����������� ��
���������� ��������� ��������, �� "����� ����".
����������, �� �� ��� ���, ���� ������ �� ���� �����
�������, ������������� ������ ��������� � ���� �����, �� ��
����� ���������� ��������, ��� � �������� �� ������ ��������. ���,
��������� �������� �.��������������, �����������, �� "�����
����������� �������� � ���������� ����������� � XVII ���� ����
���-�������� ����", ��������� �� ��������, �� ���� "���-��������
���������� � �������������� ��������� ������� ������ ������-���������
����" [24].
� �������� ������ ��� ��� ��� ����������� �����
������, ��� � ������ ���������� �� ���� XVIII ��. � ������������
- ����� �������� ����������� ��������������� ����� �
��������������. "��������������, - ������� ����� ������, - ��
�� ����������, �� "�����������" ��� ������ ���������"
[25].
��������� ������������ ����'������ ������������
XVI-XVIII ��.��. - �����, ������ �������� ������� �� �������
����������, ������, ��������, �������� ��������, �� ��������, ��
„estetyczny autorytet Cycerona zaci|yB na jzykowych i
stylistycznych ambicjach humanistow, staB si nie tylko najlepszym,
lecz z czasem i jedynym postuBowanym modelem imitacyjnym" [26].
�� ������� �.����������, �������������� �����
���������������, jako rozwlekBy (fusus), obszerny (amplus), powa|ny
(gravis), przyjemny (suavis), uczony (eruditus), budzcy podziw
(admirabilis), wygBadzony (politus), szBachetny (libera-lis); cechuj
go uczucia i pasja, jak [wiatBa bByszcz w nim sBowa i mysli,
ozdabiaj figury, przydaje wzniosBo[ci amplifikacja; ma wielk sil
wzruszania" [27].
� �. ���������� ������ �� ���������� ����������:
„[...] styl oratorski, periodyczny, peBny, logicznie
konsekwentny, jasny, chocia| nieprosty, o budowie gBownie
hipotetycznej, zdobny w figury zdaniowe, brzemienne harmonijny,
nadajacy si gB�wnie do audialnej percepcji, perswazyjny i
emocjonalny - to model Cycerona" [28].
����, � ���������� ��������� ��� ����������
������� ��������� ������������ ����'������ ������������, � ����
���� � ���������, �������� ������� ��� � �� ���� ������ �� ������
���� ��������� ������� ������� ���������, ������� ��������,
������ �������, � � ����� ������, � �� � ����� ��������� �����,
�� ����� ��� ����� ��'����� �������� ������. "������ ����"
��� �� ������� ��������, ������� ���� � ��������
��������������� ������������, ������� �������� �����������,
������������� ��������� �� ���� ������� ����� �� �������.
����������� � �������������� "����� ����"
������ � ����, �� ������ �������� ��������� � ������� ����, ��
�������������� �� ����������� ����� �������� "������
���������� ��". "����� ��������", ��� �������
��������� ����� �� ���������� ������������, ��������� � ���������
�������� ������������� ���������� ������ �� ������, ���������
�������������, ���������� �� ����� ��������� �������, ����������
��������� ���������, ����������, ������������� �����, �����������
��������� ����, ���������� �������������. � "����� ����"
���� ���� ����������� ����� �� ������� ������������� �������.
������������ ������� � ����� ������� ������������� ������� ��
���������� "�������� ����", �� ������ �� ��� �����������.
������������� �������� ����������� � � ������� ���� �����,
����������� �� ���� ������������-��������������� � ������
„kuasi-monologicznych rol imagiha-cyjnych aktor�w" [29].
��� �������� ������ �����������-����������� ���������: ������ 䳿
��������� �� "����� ����" ��� "����� �����".

� "����� Pyci�" - �� ��������� �����,
������������� �� ��������� ������������ ������� ����� ��������� ��
- � ������������ �� ����������� � ������, ��������,
��������-���������� ��������� �� ������, � ��������� ������, �����
�������� �� ��������� ������, �������, ���������� �����. � "�����
����" �� ����������� ��������� �������� �, �� � ������
������� ��������, �� �� ��泺 �� �����, ��������������, �������,
��������, �� � ������ �������. ��� "����� ����"
����������� ������� ����� "������������ �����" - �����,
�������� ��� �����, � ������������ �� � �����: "³��� � �
�����⳺�� ���� �������� � ���������� ��� ��� ������, ��, ��
��������� �� ��, �� ���� ������� ������ �-�� ����� ��������� �����
����� ��������� ��������, ���� � ���� � �������, �� ���������, �� �
��� �� �������� � ����� ����� ����������� � ����������� ���������
� �������� ������� ���������� ���������, � ������ ������������
�������, �� ���������, ����, �� ���������� � ����������, ���
�������� �� ������������ �� ��� ������� �� �������, �� �� ����
���� ��������� � ��������� ����� � ���� � ������� �� ��������,
���������� � ���������� � ���� ���� � ������ ���������, �� �� � ��
����� ���� ������������� ��������� � ������������, ��������� � ������
���� � ������� ���� �� �� ���� � �� �� ����� �������" [30], -
��� ��� � ���� �� ������� �������������.
"[...] �������� ���, �� �� ���� ����� ���㳿
� ������ ������, ��� � �������� ������� ���� �� ����, � ������ ����
[������� - �. �.] ������������� ���� ���������, �� ���� ����
�������" [31], - ������� �������, �� � �����, �� ������
����� � ����� �� ����� ������������ ������ ��������, ��� ���
"������������� ���� �� ������� ������������� �������"
[32] �� ������, ��� ����� ����� ����������.
����������� ���� ���������� ������������-���������
�� ������ ��������, ��������� �� ��������� ������������ ����� -
����������� � "����� ����" ���� ������, � ��������� ��
�� 䳿 ��������� �����, �� �� 䳿 ������� � ���������������
������������������ ��� ���������� ������� [33], � ���� ���
��������� ������ ����� ������� ��������� ��䳿, �� ������������
������������� �������.
� �������� ������ ��� ����������� ����� �� ����
"���������� - �������", ����� ��� ��������������, ��
���������� ��������������� ���������� �������� ����������� ��������
�򳺿 ������ �������� - ����, �� ���������� �� ������������� ��
�������������, ����� ����������� ��������, "������� �����
������������ ����� ������� ������" [34]. ���, ����� ������
��������, ���� � ���� �������, �� �� �������� "���������� ��
����������", ��� ����� ���������� ������������ �������, ��� �
"�������� ������� ��� � ����� �������". ���� ���? -
��� ������'������ �������� ��������� ������������� ������� ������,
���������� �������� �������� � ���������� ����, ��� ����� ��������� �
� ������ ����, �� �� ������ ������������ (�� 1765 �.), �� "[...]
������ � ��������, �� ���� �� �������� � �� �������� �� ����",
� ����������� �� ������ ��������� �����, �� ����� "����
���������", �� ��� � ���������� "�� �������� �������
�������� ������� ��������..." [35].
� ������� ������� (������ �� �
����������-������������ �������� ���� �������� �� ����
³���������) ������� �����, ����������� ����� ���'����� � ���������
"�����������" (������� - �� ֳ�������), ����, � �����������
� ���������������. ����� � ��������� �������� �� � "�����
����" ������� ������ ������ ������糿 - ������������, ����
��������� �������������� ������� ������� - ��������� ������.
�������������, ������������� ���� ������ �����, ���� ����� � ������,
���� ������� ��� ���������, ����� �, ���� �� �������� ������.
"������ ������� ������� ����� � ���������,
������� ������� ����� ������������ � ������� �������� ����� ��
ϳ���� �� ϳ����. �� ����� �� ���������� ����� ���� ��� ����������"
[36], - ��� ������� ��� ����� ���������� ��������� ����� �� ������
���������� �����.
������� �� � ����� ����� ������ ����� ��������
���������� ����, ��� ������������, �� ���� ����� � �������� �� �����
��������� ���� ����, ������� "����������� �������� ������
������ ������" [37]. ����������, ���� ���������� � ����
�������� ��������, ����� ���� ���� ������� � ���������, �� �
��������� ������ ����� �������� �� ������ ������� ����� ��
����������� �������, ������� ���� ��� ������������ ��������.
��������� ����� � ������� � ����'������ ������������ XVII-XVIII
������:
„Uznanie historii, pojmowanej jako magistra
vitae, za zbior egzempl�w byBo jeszcze jedn przyczyn, deformacji
prawdy oraz jednostronnej interpretacji fakt�w, kt�re czsto
swiadomie adaptowano do wBasnych cel�w ideologicznych i politycznych
lub, po prostu i zwyczajnie, do osobistych zainteresowaD autora"
[38], - ������� �.����� ������.
������ � �������� (��� �������), ���������
���������, ������ ���� ��������� ���������� ������, - �������
������� �������� ���������� ����� � "����� ����". �����
������ ������ ���������� �� ������� ����������, �� �� ������ �
������� ��� �������㳿 ���� [39], � ���������� ����� �����
������, ��������� ѳ��, � ������������ ������ "������
��������" ��� ��, �� �����-�� ����������, ��������� �� ��
������� ��������� ������ ���� ������, � "������ �� ��� ��
������" [40], � ������� �� ������ ������� ������, � �������
�������� ������������� �������, ������, ���� ���� ������, ����
�������� ��������� ������ � ������ �� ��������� ������ �������
"����� ������� �������� ��� ������� � �����" [41].
������� �� ����� ��������� ������, ��������, �������� loci communes
- ��� �� ��� "����� � ������� ������糿" [42] �
����������� �������. �������������� ��� � ��������������� � ��
�������: �� ������ ��� ���� �� ��������� ����������������, ������
- ����� �������� �� ������, ����� �������� ���� ������ � ��������
�������� - �� ���� ��������� ����������, �� ���� � �����, �������,
���������:
"�������� ��� ��������� ���� ���� ������� ��
���������", - �������� ������. ���� "������� �������
������� ������� ���� �����", - ���������� ���������� �������
�� 7 ������� 1649 �. � ����� No 7. � ���� �������� ���� �����, "��
������ �� ���� � ������� � � ��������, �� ���� �� ������ � ������
��� ����� ������������� �����, ����� �� ����������" [43], -
��� ���� ��������� ������, ����� ������� ������, �������� ������
������������. � ���� ��, ���� ������� � "�������� �����
������ ��������" ������� �� �������� �������� "������������
������ ����� ������� ����" [44]. ��� � ����� ����, ����
"�������� ���� �������� ���� � ������� � ��� �������
�����������, �� ������� �������� ������, �������� ������..."
[45].
��� ��� � "����� ����" ����������
������ �������, �����������, �������������� �� �. ���������� [46].
��������� ������ � �����, �� ���, ��������� � "�����������
��� ������� ������������� �����, ������ �������� � ������
���������" [47], �� ����������� �.����, � �.��������� �������
����������: "���������� ������� ��������� ������ ������
������ ��� ��������� ��� ������ ����� �������� �������" [48].
� ������������������ ������ �� ���� ����� ������, ��� ���� ��
������ ������� �������������. � ���� ����, �� �����������
�������, �� ��������� ������ �. �������, �� ���������� ��������
[49].
����� "����� ����" ������ ��
����������� �������������, ��� � �� ����������� � ��������� �� ��
������� � ����� ����� ��������������. ���� � �������� ���������, �
�������� � � ������������ �� ����������� ������ ����� ���������
�������, �� � "����� Pyci�" ������� �������� ���� �
������ �������, �� �������� � �������� �� ��� ��������� �����,
������, �� � "�����" �.��������������, ����� �� ���
����. ����� �� ��������-�������� ��������� � "����� ����"
�� ���� � �������-�������������, � ����������, �
���������������. ��������, �������, ������� ������� ������
��������� ������. ����� ��� ������ �����������, ��������������
����� ������ ������������ ������ �� ���������� ������� �����.
"������ ����" - ��� ���������
���������, ��� �� ����� ����������� �� ����� ���������� ��������.
�� ������ �������, ����� ��� �� ������� ������ � �������, ��
��������� �� ����������� � ����-����������� �����쳿. ��� ������
�������� ���������� ����������� ���� �������, ���� ��������, ��
��������� �������, �������� ������� � ��������� �������� �
��������� [50], �� ��� �������� �� ������. �� �������� �������
���� ������ �����, ��� ���� �� � ���������� ������� [51] � �����
��������� ������������ XVII-XVIII ������. ����, ����, ��
�������� � ������ ������� �� ��� �������� "����� ����",
���������� �� �������� ���������� �� ������������ ��������
�������������� ��������, ��� � ����� ��. � ������ �������� ��
������� ���������� �� "��������������", "���������",
"���������", "���������" [52].
�� ���������� ������ �������������� ������������ -
�������� ��������. ���������, � ���������� �������� ����������
���� ���� ����� (��� ������). ������ ��� ���������� ���� ��������,
�� ���������� �� ����� ������������ �������, � � ������� ��������,
� �������, ������� �� ���������� ������������ �������. �� �����������
������ ������� ���������� �������� �����������, �� ���� ������ ��
���������, �������� � ����������� ��������, �� �������. ��������
�������� � ������� ���� ���������� ��������������. ³� ��������
���������� ����� "����� ����" ��� �������� ���������
����, �� � ������ ������, �� ���� ����, ��� �������� ���� ������
��������, ������� �������� ������ � �������, �������� � ����������
�����. ������� �� ����������� ����������� �� ����������� ���������
(� �� �'��������, �������� ������� ��� ��� ���� �� ���� ����� �
�����) - � ��������, � ���������� ���� ���������� ����������
"����� ����".
���������:
1. "������" 1887, No l, C. 177.
2. �.����, ʳ���� ��� ����������� // ������ ����,
��� 1991, �. 29.
3. �������������� ��������� ������� �������� ������
"������ ����" �. ���������� � ����� "�� ������
��������� �������� ������ "����� ����".
4. S.Kozak, U zr�del romantyzmu i nowo|ytnej my[li
spoBecznej na Ukrainie, Wroclaw-Warszawa--Krak�w-GdaDsk 1978, S. 132.
5 H.J. Gottfried, Mysli o filozofii dziejow, Krakow
1962, S. 269.
6. S.Kozak, U zr�del romantyzmu .., op.cit., S. 112.
7. �. ������, ������ �������� ���������, ������ 1935,
�. VIII, �. 118.
8. ������ Pyci�. �������� �. �����, ��� 1991, C.
37.
9. �.�������, ��������, ��� 1848, �. 1, C. 31.
10. S.Kozak, U zr�del romantyzmu .., op.cit., S. 108.
11. �.��������, ������� ������ // ������ ����.
�������� �. ���������, ���-���� 1956, �. XVII.
12. ���. �.��������, �������.., op.cit., S. V.
13. G.Brogi Bercoff, „Teatralnosc"
dziejopisarstwa renesansu i baroku // Publiczno[ literacka i
teatralna w dawnej Polsce, Warszawa 1985, S. 187-203.
14. G.Brogi Bercoff, Kr�lestwo SBowian.
Historiografia Renesansu i Baroku w krajach sBowiaDskich, Izabelin
1998, 310 s.
15. H.White, The Content ofthe Form, London 1990, 237
s.
16. T.Chynczewska-Hennel, Lacina na Zapororzu //
Lacina w Polsce 1995, Nr 1-2, s. 61-72. " J. Axer, ,,Latinitas"
w historii i pamici historycznej Europy Zrodkowo-Wschodniej.
Paradoksy cigBo[ci i niecigBo[ci [w:] Lacina w Polsce 1995, Nr 1-2,
S. 81-89.
18. �.��������, ������� ������, op.cit., C. VII.
19. �.�������, ��������� ��������� ����� ��������
XVIII ��. � ���� ������� ���������, ��� 1980, C. 296-299.
20. �.������, ����������� ������� "�����
����" // ������ ����, ��� 1991, C. 5-28.
21. G.Brogi Berco ff, Krolestwo Slowian, op.cit., S.
156.
22. G.Brogi Bercoff, „Teatralnosc"
dziejopisarstwa.., op.cit., S. 187-188.
23. Ibidem, s. 203. �.������ ��� ������� ����� �� ��,
�� � ������� ������� XIX ��. � �������������������� ������� �����
����� �������� ����: "�������������� ����� � �����.
������������� ����� ����������� ������ � ����������� �������� �
��������� ���� �����" (�.������, ����� u ������������� �
�������� XIX ���� // Semiotyka � struktura tekstu. Studia po[wicone
VII Miedzynarodowemu Kongresowi SBawist�w, Warszawa 1973, S. 343.
24. �.�������������, XVII ��� � ������� �������
���������� (������������� ������ � ���� ������� ������� ����������
XVII ����), �����-���������. 1884, C. 16.
25. G.Brogi Bercoff, Kr�lestwo SBowian, op.cit., S.
108.
26. B.Otwinowska, Ciceronianizm polski // Literatura
staropolska i jej zwizki europejskie, Wroclaw-Warszawa-Krak�w-GdaDsk
Jc 1973, S. 102.
27. E.UIcinaite, Teoria retoryczna w Polsce i na
Litwie w XVII wieku. Proba rekonstrukcji schematu retorycznego,
Wrodaw-Warszawa-Krak�w-GdaDsk 1973, S. 102.
28. B.Otwinowska, Ciceronianizm polski, op.cit., S.
103.
29. G.Brogi Bercoff, „Teatralnosc"
dziejopisarstwa.., op.cit., S. 203.
30. ������ ����, op.cit., S. 182-183.
31. Ibidem, S. 183.
32. ���� ��� �. �������� �������� �����������
"����� ����", �����������: "� ����� �����������
"����� ����" ������ ���� ������ � �������������, ����
- ���� � �������� - �������" (���. �. ��������, �������
������, op.cit., C. XVII.
33. ���� ���������� ������� ������� ������
������������ � XVI ��. �������� ����� ����������� �� - ���� XV �
XVI ��., � �������� "������ ��������������� � XVII-XVIII ��.
������ ����������� �� ���� ��� � XVII ��. � ��'���� �� ���������
�������������� ������������, �������� ����������� ������ � ����
����������, ����� ����������� ������ ������� ������, ������� ����
���������� �� �����������" (J. A. Drob, Trzyzegary. Obraz
czasu i przestrzeni w polskich kazaniach barokowych, Lublin 1998, S.
104-105).
34. ���. �. M. ����������, ����������� ��������� �
������� ����������: ��������� ��� �������������� �. ������� u
��������������� ����������, ������ 1919, C. 25. �������� ��������,
�� � ��� ���� ������ ���������� ��������� ����������������
��������� �� �����������-����������� �������, �� ����������� ��
����������� �������� �� ����� - ���� � ����������� �� �����������
������ ��-������������� ������� ���������� � ������ ���������
������� � ����� "����� ����", op.cit., C. 33-46.
35. ������ ����, op.cit., C. 316.
36. Ibidem, C. 313.
37. �.����, ʳ���� ��� �����������, op.cit., C. 29.
38. G.Brogi Bercoff, Krolestwo Slowian.., op.cit., C.
99.
39 ����� ������ ������ ��������� �� ��������� ����
����� ��������� ��'� - ����, ��� �� �������� ������ �� ���� ��
����� ������� ��� � �� �������� ����. �������� ����� "������"
� �������������� ������ ����, ����� ���� �������� ����� ������������
������ ��������� �������. ������ ��������������� ���� �� ������
�� ������ ��������� �� ��������� VI ������� �������� (���.: �.
������, ����, ������ ��?, ³������ 1964).
40. ������ ����, op.cit., C. 35.
41. Ibidem, C. 81.
42. ����� „broD i [rodek perswazji"
���������� � ����� �.����� ������� �� �����, �� ������� �������
����������� ������� loci communes � ������ ������������ // G. Brogi
Bercoff, Kr�lestwo SBowian.., op.cit., S. 101.
43. ������ ����, C. 187.
44. Ibidem, C. 34.
45. Ibidem, C. 35.
46. "���� ���, ����� ����, �� �����������
�������� ������ � ���, �������, ��������� �������� � �������
����� �������� ���� ��� ��� � �������, � ����� � ��� �����
�������", - ����������� 9 ������ 1846 �., �������� ������
���������� �������� ����� ���� (���.: ������ ����, ���-����
1956, C. 1).
41. �.����, ʳ���� ��� �����������, op.cit., c. 29.
48. �.���������, ��������� ��������� ������, ���
1992, C. 17.
49. �.�������, ������������, ������ 1991, C. 93.
50. ���.: E. Ulcinaite, Teoria.., op.cit.; M.
Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.
51. �������� �������� ��������� ���� ���������
���������� � �����: T. Chynczewska-Hennel, Lacina na Zapororzu,
op.cit., S. 61-72.
52. B.Otwinowska, Ciceronianizm polski, op.cit., S.
111.
��Ҳ� ����� ��������� � ����������� ˲�������
���� ���� ������ �������� ����������� � �VIII
������. �� ���� �������� �������� ��������� �������������
�������� �.��������� [1, 144]. ����� �� ����� ������� ��� ���������
��������� ����� ����. � ����� ����������� ����������� �V��-�V�
��. �� �� �������� ����� ��'����� �����, �����, ���������, �
�������� �������� � �������� �.��������� � 1742 ���� "���
����� ������ ������" ��� � ��������, ����� �� 800 �������
"��� ����� ��������" �.�������. �������� � ������
��������� �������� ���� �� ��'������ �����, �� � ������ ����
����������� ������ �� ���� ���������� ��������� �������� �����,
���������� ������� ������� �������, � ������ - ���� ������������ ��
����������� ��������-������������ �����, �� ����� ����� ����
������. ������� ��� ������ ���������� ����������, � �����
������������ ����������� ������� ������ ������������ ����������.
�� �����, � ���� ��� ������� ���� ���� ����� ������, ���������
�������������� �� ����� �������� ������� ��������� � ����
��������� �������. ��� ��� �������� ����������� �����
��������� ��������.
��������� ���� ����� � �������������� ���� �����
���������, ������-�� � ������������ ��� �� �������
���������������� ������� �� "����� ����". ��������
����� ������, ��� ����� ������� �� ��� "��� ����, ��� ��
������������" (�� �������� ����������� "����� ����"
���� ����), ������� ������� ������ ����� ������ �� �������������
����� ��������� ����� - ������ ����������.
� ������ 1999 ���� ����������� 275 ���� �� ���
������� ����� ����� ��������� � ��������� ��������������
������. �� ������������ ������ ���� ����������, �� ������
������������� ������, ����������� �������. � �������� ������
������������� ���������� ����� ����� �� ���� �� ������� ����
������������ "����", ��� �������� ������� �����������
����� ���������� ���� �� �����������, ��� � ������ ���������
�������. ׳���� ���� ����� �������� ��������, ����������,
�.���������.
��������� �� �� ������ ������ ����� ��������� (29
������ 1724 ����) ��������� ���� ���� ��� ��������, � ���������
����� ��������� �� �����������, � ������ ������� ����� ��� ��, ��
������� ���� �� ������� � ���������� ��������, �� "������������
��� �� � � ������ �� �������� ������� 18 (�� ������ ������. - �.�.)
�����, ������� ������ �� ������� ��������� 1724 ����" [2, 202].
����� ����������� ��� ������ �������������
���������� ����� ���� �� �� �� ���������, �� ������ �������� ���
������� ���� ����� ���������� �� ����������. ��� �� ���� ���
��������, � ������ �� �������� �������� ����� �������� ( � �� �
������� �����������) ��� ��������� �� ���� ���������. �������
�������� ������� ��� ������ � ���������� �������� ���������. ��
����� �� ����� ��������� ����� ����� ������ I ������� ������,
������� ����������. �� �� ����� �� �� ������, ��� �������� ������
����� ������, - ����� ���������� ������ � ������� ����������. � � "�
�������� ��� ��������� � ����� �����…" �.�������
��������� ����� ���������� ����������-��: �����������, ��� ����� I
������ ��������� �������� ���� ������ �� ������������, �����, ��
����� "���� ����� ������ ������" [3, 50]. ������ ����, ���
����� I ������ ����������� ����� ���������, �������, ��� ���� �� ����
������ ��������� �� ��� ������� ������ �������� 7 ��������� 1708
����.
�� ����� � ���� ���� ���������� ���� ����������
��� ��������? �������� �� 8 ������ 1725 ���� ������ ��������
������������ ��������� �������� � ����, �� ���� ������ �����
������ �������� ������� ���������, ��������, ��������� � �����,
���������, ���������� ������ � ����������, ���������� ��������
������ � �.�. �������, ��� ������ ����� ��������, � ����
����������� ������������ ������. ��������, �� ��������� ��������
���� ������������, ���� ������ ���������� �������� ������������
����㳿 �� ��������� ������ �� ������������ ���� �� ���� ���, �� �
����� �����, �� ����������� ��������, "����� � ��� ���� ������
������ �� �����, � ���� �� ������ ������ �� ���� ������ ���������"
[4, 6]. � ��'���� � ��� ���������, ������� �� ������ ���� ���������
�� ���������� � ������������. ����� ���� �������� ����������� �
�������� �� 8 ������ 1725 ���� ��� ������ ����� ��������� ��
��������� ��������. ��������� �������� ������� ������ �������,
��������, ����� ��������� ��������� ������� ����� ���������,
����������� �������� ��������� �� ���� �����.
����������, �� �� � 1861-�� ���� � ������ �����
�.������������� "������� �� ��������� ����� �������� ����,
���������� ���������?" ����������� ������� ������� 򳺿
���������� �������� � ����������� ��� ����� ���������, ��� �� ���
��� ��� ������������ � ��������� ������������ .
��������� ��������, �������������� �������� �������
�.�������������, � ������ ������������ � ���� � ����������, ���
�'������� � "������� ������" �� 1880 ��, - ��������
�������������� � ����� �.���������.
�������� �������� ������ �������� � ��������� ����
�������� �� 8 /19 ������ 1725 ����, ��� � ������������ ��
��������������� �� 1861 ����� (����� ����� ����� �.�������������).
̳�������� �� ��������� ������������� ������� �.�������� (�VIII ���
"������ ����� �� ����� ����� �������"), � ��������� (��
���������� �����������) �.������, �.�������������. �� �����
�������� ����������� � ���� ����� �.���������. ��������
���������������� ������� ��� ������������ ������ �������.
��� �� ���������� �����, ����������� ��������, ����
�� ������ ������ ������. ���������, ��� � "������� ��������
���������" ������ ������ ����������� �������� 1723 ����� ���
��, �� ��������� �������� ������� ������� � ���� ������ "��
������� �������, ����������� � ���������", �������� � ����
������� �������� "� �������� �������� �������� �������" [5,
308]. �� ����, ��� ������� ������ ��������� ������� ���� ��������,
�������: "������������� ��������� ���������� ���� ������
��������� �� �������� �� �����-���������� ����� ����" [5,
308-309] ���� � ���� ��� �� �� ������������. ��������� ������
��������� �������� �������� ����� ������������ ������ [6,
32-33].
����� ������������ �� �� ������ �������� � ������
��������� ����� ��� ��, �� ��������� �������� ����������� �����
����� ��, �� ������ ��������� ��� �� ����������: "������
������ ��������� " [7, 140]. ����� ������������ ���� ��� ����
��������� ��� ��, �� ������������� ����㳺� ���� ��������� ��
���������� ����� ����� �������, ��������� �� ���� ������
���������. � ��'���� � ��� ���������� �������� ��������� �������
������� �� ���� ��������. ���� � ����� ����� ���� ��������, ��
���������� ������ ���������, ������ �� ����� �� ���� � �����
��������� ������������ ������ ������� �������������, � � ���������
����� �� ������� ��������.
�������� ����� �������� ������������ ���������
������� ��������� �����: �����������, "����� ������ ���� ��� �
�������� ������� �� ���������, ������ �� ���������" [7, 141].
���� ������� �������� �� ���� �� �������� ������ ������������
����������� ����� - ����������� �� ����� �������������. ��� �
������ ������� ��� ����� ���������� ������������: � ��� ���� ��� ��
���� ���� ��������, � � ���� ��������� �� ����������� �����������
���������� ���� �������. �������� �� �� �����, �� �, ���������, �
"� ��������� ��� �������� � ����� �����" �.�������
�������� �������� ������ �������� ��������: �������� ���������
������� ���� ��� ������������ ������ ������������� �� ��� �������
��������, ��� "�� �� ���� � ��������� ��� ����� ���������������"
[3, 118] ������ ���������� �� �������� �����. ���� ���������� ������
�� ���� ������������ ���������� ��������, ��� � �������� �������
�� ������������ �������� �������, �� ���� "���� ���� �����"
� ��� �����.
�� �� ����� ��������������� ���'����, ��� �������� �
������������, � ��������� ����������� �������� �� ���������
������, �������� ��� ������ ��������� �� �� � ���� ������� ����
"���". �� "������ ����", ����� � ��������� �
� ���� ����, �� � ��� ������� ������ ���������� �� ��������� ��
���������� ����� ��������. ���� � �������� ��������� ��������
���������, ������������� � ������������� ����, ���� ���
������������ ����� ������ ������ �� "����� ����".
������� ��� ��������� "������� ������������ �������� � �����
����� �� 1765 ����", � ��� ����� ��������� ������������
��������, � ������� ������ ���� �������� ������ ������ �� ���������
������� ������������ �������� ��������� ��������.
����� ���'���� � ������ ������ ��������� "����",
���� � ���� ����� ���������, �������� ��� ����������, ����������
��������� ������ ������� �� ������������, ��� � �������������.
�������� �������� �������� ��� �� ���� �� ������������, �,
�������, ���������������. ���, �.��������� � ����� "�����
���������" ��������: "�������� ���� � �������� ��������� �
����� ������, ����� ���� ����� ������ �� �� ���� ��������, � ��
��� ��� � ����� ���������� ���� � �������, ���� ����� �������� ��
���� � ��������� � ������ ���� ����� ������� ��������, ��� ����
������� ��������� � ������ ��������" [4, 89]. "������
����" ���� ���'��� ������ ����� ��������� �� ���������
�������� ���� ���� ������. ���� ���������� �� ����� � ������,
�������� ��������� ����㳿 ��������� ������ ������� ������� �
��������� �� ��� �������� �� ������ "��� ����� �� ����� ����
�� ������ � �������� ����� ��������� �������, �� ���������
�������� ������������ ���������" [9, 285].
��������� � ���������� ������ ������� �� ������ ���
������� ������� �� ���������, � ����� ������� �� ����㳿 ����,
���� ������� ��� ��� ������ � ������� �� �������, "��������
�� ���� ������, ���� ������ � � �������� �������� ����������, ��
������� ����� �����, �� � �������" [9,285]. �����,
������������ �� ������, ��� ����� ����� � ������� �������, "��
��������� ������ � �� �������� �� �� ��, � ������� ����������� �
���������, �� ���������� � ���������, ��������� �� ������� ��
���������� ����� ���������� ���'���" [9, 285].
��� � ���������� ������� ������������� �����
��������� ������� ������ ����������� �������� �������������� ����,
� ������ ��� - ���� ������, ������ ���� �������. ���, �� ������,
�� � � ����������, �� ����� �� ������� ���������� ������� ����
����, ������� �������: "ϳ��� ���� � ������ ����� ���� 1723
-�� ���� �� ����㳿 ����������: ���������� ���������, �����
������������ �������, ������ ������������ ������ ������ � ����������
���������: ����� ���������� � ���������, ������� � ����������,
������� � ������ �� � ���� ������������ ³��������:
���������������, ������� � ����������". �� ���� �����, ���
������� ���� ������ �� ����� ������� ������, ������ �������-�������
������ �� ����: �������� ������ ����� ����� ������ ���������,
���������� � ������ ������� ������� ��������� ����� �� ��� ������
�����, ��-��� �� ��� ���������� ����� "���� ����� ������ �"
- ������-������� ���������� ������� �������� "����������
������� ����, ���������� ����� ��������� � ������� ���� �������� ��
��������� ���������� �� ���� ��������� ��������, � ������� ��
�������� ����� ���� � ������, ���������� �������� �� ��������
��������� ��������� �����������, � ��� ����� � ���� ��������� ��
������� ��� �������� ������� ��������" [ 9, 285-286].
��������� � �������� ��� ��������� ��������� �����
����������: ����� ������ ������ ����� ������� ���� �������������
�������� � ������ ��������
����� 10 ��������� 1723 ���� ���������� ������
������: �������� ���� ��������� �� ���� ��'������� � ������������
������ ������� �����. ���� � ��� ��������� ����� ���� ���������,
����� ��������� ��������� �� ���� � ������ �������: "����,
��������, � ������, � ����� ������� ��������� �� ����� ���, �� ��
�������� ����� ����� � �� ��������� ���������� ���������� ������.
������� � ���������, ��� � ������ ���� ����� ����� ��� ��������
���� �����, � ������, �� �������� ��� ������ �������� � ����������
���� �� ������� ����, � ����� ������� ����� � ��������� �� ����
��������� � ��������, � ���� ����� ��������� �� �������� �� ����
�������. ������ � ��������, �� ��, � ��������, �������� ���� �����
������, ������ ��� ������ ������ ���� � ����� � ���� ��'�������,
���������� �� ��������� ������ ����� ����? �������, �� ��� ���������,
� ���� ���������� ����, � ���������� �����, � ��� ������� ���
��������, � ������ ����� �� ��������������� � �� ����� �� �������. ��
������� � ������� ������ ������ ����� ��� ������ �� ������� ����,
���������� ����� � ��� ���� �����������, ������� �������� �����
���� � ������, ���������� ���������� �����������, �� �� � ��,
��������, ������� ���� ������������. ����� ��� ����� ������������
� ��������� ����� �������, ������� � �������� ������� ���
����������� ������ ���� � ����� ���, ���� �� � ����� ��� ���� �
����� ��������� � �������� � ����� ���������� ���� � ����� ����.
� � ���� �������� � ���� �������� � ��� ���� ����; ��� �� �
������� ���� �� �����������, ���� ����, ������ ���������� ��� ���
� ���� ��������� �������� � ��������� �����, �, �� ������ ���
���������� �� ������, ���� �������� ���� �������� ������������
�������� ���� �� ���� � ���. �� ��� �����, �� �� ��� ����
�������� ��쳿 �������� �������� �� ���� ���� � � ������ �����, ��
��������� ��� ���� �� �� �� ����� �� ������� � ����� ��� ��������
���������� ��������� �������� � ���������� ��������� �����; ��� ��
�� �������� �� ���� ���� ������� �� ������ �, ������ ������ ��
��������, ������ � �������� ������� � ������� ������� ������ �������
� ��������, ���� ���� �� ������ � ��������� ���������� �������,
�������� ��� �� ����� ����� ������, �� ����� ������ �������� ��
�����, ������ �� ������. �� � �������� � �������� ���� ���������,
������, ������� �������� ����. �������� ���������, �� ������� ���
���� � �� ������ ���� �� ������ ����� � ����� �����������, ������
����� ��, �� �� ����� ������ ���, �� �������� ���� ���� ����. ����,
����� �� ������� ������� ��������������� � ���������, �� ����
������ ��������� ���� � �������� ����, �� �� �� ����, ����������
�������? �� ������� ��� � ����������� �� ����� ����. ��� �����
��������� �����, �������������� ������ ������ � �������, ���������
���� � ��� ������ � ��������� ��������� ���. ������������ ������ �
������� ������ �� ����������� � ������ ���������� ������, � ��
�������������� �������, ���� ������ ��������� � �������� ����
��������� ������� ������. ����, �� �� ��� ������� ������� � �����
�'������, �� �������� ��� ������� � �������� �� ������ �����������,
���, ���� �� ����, ���� ��� ������, � ��������, �� ����������
�������� ��� ��� �������� ����� ����� ��� ����, �����������
�����, �� �������� ���� � ������ ������" [9, 287-288].
�� ������ ������, ����� ���� - ���� ���������� ���
������������ ��������� ���������� �� ����� �������������, ����,
���������, � ������ ������-��������� ����� ���������� �
����������� "��������� ���������� � �����, � ��������� �� �����
����� �������" [10, 111] . ����� �������� ����� ������ ����� �
��������� ������� ������� ����� ������ ���������� ��������: �� �
������� ������ �� ����� ���� ����� ����������, ������; �� �
������������ �������� ������ �� ����. �������� ����� ������� ����
���� �����, ������ ������� �� �����. ���������� �� ����, ��������
�������� �� ����, ��䳺� �� ���� ��������� ��� ������� ���������
���� ������� �� ����, ��� ������� ���� ��� �� �� ����� ����������
������, � �� ���� ����� ������. �������� ������� �� �� ��������� �
���� ������ [11].
����, ����������� �� ����� ������������� ��������
����� ����������� �������� �� ����, ����� ����� ����� � ������ �����
������� � �� ���, � ���, ���� ����� �������. �� � �����������
����, ��������� � ������� ��� ����� ����� ��������� ������� ��
��������. ���� ��� ����� ������ ���� ����� ������, ���������
������, �� �� ������ �� ����� ���������, ��� �������, �� ����
������������ � ��� �� ������� ������ ����� �����.
�� � ����� �� ���, ����� ��������� ����� ������ ��
���� ���, �� ������������, ��� ��������� ��������� �����������
�������� �������. ��� ������ �� ���� - �� ��������� ������
������� ��������, ����� ����� �����. ��������� ��������� ��������� -
������������ ������. ����������� ����� �� ������ �������� ��������.
������� ������������� ������ ����� ���������� �����
��� ��������� [12, 50]. �� ������� ��� ��������� ���� ���� ��
������ ������ � ����� ���������. ���� ����� ���� ���������
����������� ������� ���� �� �����. ���������� ������� ���������
䳿 �� ����� ��'��������, ��� �� ������ ���������, � ������ �� ����
����� �� �� ���� ������, ���, �� ����� �� ������������ ��������,
�� ��������. ���� ��������� ������ - ����������� � ���� ���������,
� ����, � �������� ���� ������.
�� ������, ��������� �������� ������������� �������
����� � ����� �������� ���� (� ������ � ������� �VIII ������� ��
"������ ����") �������������� ����������
��������������.
� ������������ �������� ������������, �� ���
����������� ����������� [13, 188], ������������� �������� �����
���������. ��������� ���� ��������� "��� ������������
������� �����������", � ����� ������������, �� ������ �
������ ����, ���������� �� �������� ����� � ������ �� ���������,
����� ��������� ����, �������� � ��� ����� � ��������.
����� ��������� ��� �������� �������, ��������. � �
����, � � ������ ��� ����� ����������. ������ ����, �����
�����������, ������ ���� �������� ������� ���������� ������� ��� �
��� ���� ������������ ��� ������� ����� I, �� �����������
�������������. ���, �������� ������ �.�������������, � ��� �����
��������, �� ������� ��� ����� ����� ����� ����� "�����
����", �������� ������� "������" ������ ������� [4,
86]. �� ����� ��������, �������� ����, � ���� �.������������
��������� ���������, �� ����� ����������� ���� ������ ���������
����� ���� ����� ��� ����� ��������� ������ ����, ���� �� �����
���� � ��� ������� �������� . �������, ���������� "������",
�� ��������� ���������� � ��� ������ � ���� "�������������
���������", �� ��������� � ������, �� ����� ����� "�����
����" "�� ���������� �������� ����������". �������,
������, �� ��������� �� ������ ��������� ����� � ����� � �������
����� �������, ��� �� ������ ��. "������ ������, - ���������� �
�������, - ��� ����� "������ �������", ��������� ���
��� �������, ���'���� ��� ��� ��䳿, �� ��'������� ��������� �
���� ��������, ������� ���� �������, ��� �� �� ���� �� ����
���������" [4, 86].
������� ��������� - ����'���� �������� ����
����������� �� ������������, ��� � ������������ ����. ���� ����
���������� ��������� ����� �� ������ ���������� ������������
�.�������-����������� �� �.���������, ������� ��������� ���� � ����
�����, ������� ����������� ����� 1787 ���� � �����, - ���-�����
�����. ��������� ��� ��������� ����������� �, �� ��� �������,
����� �����. ������� ����� ���������, �������� �������, � ����
������� �� 򳺿, ��� ������� �� ��� "������ ����". ��
����� �.�����������, � ������ ���� "��������������"[13,
701].
�� �.������������, � ����� ������ ���������
������� ����� ���� ���� �������� � ������� �������. �� �������
������ �������� �������, � ���� ����� ������ ����� ����� ��
���� �����������, � � ��� ������ ������, ������� ����� ����� �����
��������� � 1710 ���� ����� ����������� ������.
����� � ������������ �.��������� ������� ��������
���������� [15, 249] ������������ ��������� �� ������� �� ��������
������, �� ������� ���������� � �����������. "������ ����"
�� ���������� ���� �������� ���������� ������� � �����������
����� ������, �� "������� �������� �������� ������������"
[16, 27] ���� ��������� ������� ��� �����������, ����������� ��
��������������, � ���� ���� � ������� ������, �� �������
������������� ���������� ��� ��������� ������. �������� ���������
������� ������� ������ ����������: �� ������������������ ������
����� �� ������� ������ ������������-�� � ���������� ����� ����� �
�������� ����� ��������� � ������ ���� �������: "��������� ��
�������, � �� ����� �� �������, �� �����, � ��� ���� ����� ��������
������ ������, �� �������� �� �������� ������ ��� �������"
[17, 185].
����� �����, ������ �������� ��� ������������������
��'���� �������� ������������ ��������� �� ������ ���������
����������. � ������ �� ����� ���� ����������� ���������� ������
�� ������������� ����� �������� ���������, "������ ����"
����� ���������� �� �������� ����������������� ������-����.
˳��������:
1. ������� �. ���� ����� � ������� ��������� �VIII �.
// ������� ������������� ���������� (�V�- ������ �������� �VIII �.).
˳���������� ������� �V�� ����. ������.-������, 1978. - �.144.
2. ������� ������������ ��������� ����� ���������
(1717- 1767). - �., 1893.
3. ��������� �. � �������� ��� ��������� � �����
�����.-������, 1847.
4. ��������� �. ����� ��������� // ������. ��������
���������� ��������������. - 1925. - No6.
5. ������� �������� ���������, �������� ��������
��� ������� �������� ������. - �., 1878.
6. ������������ �������� �� ������ ������ (1587-
1725) � ����-������ ���������� � ������������ ��.������������ //
�������� �������. - �., 1890.
7. ������� �������� � ��������� �������������� �����
� � ������� ��� � ���� ��������� ����� ����������� �������� �����
������������ 1765 ����. - ������, 1847.
8. ������ ������ ��� ����� �����. - �., 1846.
9. ������ ����. ���������� �������� ����� �����. -
�., 1991.
10. �������� �. ���� ������� ���.- �., 1994.
11. ������ �����, �� �������� ���������� ������� �
������ ��������� ������������ �� ������ ����� 1, ���������� �
������� �.�������� "��������� ������� ����������
������������� ������� ������ � 1710- 1730 �� (������� ���������
���������� ��������. -- �.��VIII), �.�������� "��������
������ �� �������� �����" (����.- �.�� ).
12. ����������� �. �������� ��� ���������������
�����������. - ������, 1997.
13. ������� �.�. ������ ����������. - ������, 1999.
14. ���������� �. �������� ���������. --
�����-���������, 1905. - ��.5.
15. ������� �. ������� ������������� ����������. -
������, 1979.
16. ������ ��������� ��������� �-�VIII ������.
��������� ��������.-�����, 1989.
17. ������������� �. � ������ ���� ���. - �., 1993.
������ �� ��˲ò� � ��������� ˲�������
��������� "��������� ������������" �����
[1] �������� �������� ��� ���'���� -- "��������� �� �����������"
������ ������ (1710), "ij����� �������� �����" �������
�������� (1710) �� ��������������� ˳����� ������ �������, ����
���������� � ��������� � ����� �� 1715-1728 ������ ���� ������:
"�������� ��� ����� �������� � ��������..." (1648-1657) ��
"������������ �������� ��� ����������� � ���� ��������
��䳿..." (1657-1700).
���� ��'����� ����� ������������ � �� ���� �������
�� ������� �� ��䳿, � � ���� �������, ��� � ������� ����� ������
������� �� ���� �������� ����. .ij����, ������������ �����������
������� �������� �� ������ �� �� ������� ������ ������, ��������
�.��������, ���� ������� �� � ������: "�����, ������� ����
�����, � ���������� �������� ����������� � ������, ����������
����������������� ����, �� �������� �������� ��������, ����� ��
������������� �������� ������, � ������� ����� ��������� �����,
���� �� ��� ������ �� ����" [2].
������������ ����������� ���� - �����, �������� ��
������� - �������� ������ �� ������ ���������, � ���� �������������
����� ������� ��������� � ������������� ��������� �� ����
�������: "�� �� ��� ������ ������� �� ����� ����, �� �����
� �����? �� ������������ ������� ������� ��������, �������� �
����� ���� 1708-1709 ����? �� ���� ������ �����������, ���� �
�������� ��� ���� � �� ���� � ����� ���������?" [3]. �� �����
���������, ��������, �� ������� ������ ��� �� �� ��������
����������� ������ �� �� �������. ��������, ������ ��������
���� ��������� ������� � ������ ���� ��� ������, ���� ��� �� ���
��� �������������� �� ����� �������, � ����������� ����������
������� ���������� ������� - ��� ������� ����������� ��� �
����������� ���, ���� ��� �������� ��������� ��� ��������� ���
��������� ������.
����������� ������ ������ �������� "��'�����
������ ������ �� ��������� �� ��������� ������ ����������, ���
������� � ��������� �������� �����", �� � �������� ��� �����
"�� ���������� ���� ��������� ������� - ����������� � ��������
�� ������������� ����������� �������� ��� �������", � ���,
�������� � ���, � �������� "����� ���������� ����������
�������� ������, ��������� �������� ���� ������������ �����,
���� �� �������� ��������, �������� ����������" [4]. ��
������� ���� ���� �������� � �������� �� ����������� ������� ���
������ � ���������� ���� � ��� ����������� ���������� ������, ������
������� "����������": "������ ����� � ������������
��� � ���� ��������, ����������� � �������� ����������, ������������
� ����������. ���������, �� �� ��������� ����� �������� ����, ��
���� ������� � ������ ������ �� ��������� ������� ����� ��������, �
���� �������� �� ���� � ����������, ���� ������� - ���� ��������,
���� ��������� - ���� �������. ���� � ���������� ���������
��������� �����, ������ ������ ����������, ������� ������ ����������
���������� ������, ���������� ���������� � ��������� ������...
����� ������������ � ������ ��������� ���-�����
����� ���������� ������� ������ � ���� ���������� �� ����
���������� ������, ��������� ���� ���������� �����, �������� �
��������� ���� ����� �� ������� �����" [5].
dz��������� ������ �������� ���� ����� ��������,
�� �� ������ ������������� ���� ��������� �� ���� ��������� �
������ - �� ���� ����������� �������� - ��������� ��������
"���������-���������� ������", ���������� ���������.
"��������� �� �����������" ������ �� ������ ���������, ���
� ��������� �������� �� ������������� ������ ���. �����
���������, ���� ���-����� "������ ����� ������� ����������
������� �������", ���� ��� ���������� ���� ������, ������
������� "����������, � ���� - ���������", ���� ���� ���
������ "�� ���������� � ������������ ����". �.�����
�������� �������� �������� ������� ������ ��� ��������� ��������
������� �����������: "��� ��, �� ��������� ���� � �������������
��������� ��������� �������, ������ �� �������� � �����������
���������� �����������...". ���� ��������� ������ ������ �����
����� ��������������� ������� ���� ���� ������������ �� ������������
�� ���������� ������� ����������� ���������, �� ������� ��������
������� �������������� ������� ��� �� ���� ����� ����������
������ �� ��������� ���� - "�� �����, �� ���� ������������
������� ������� ������� ��������� ���� ������. ϳ��� ���� �� ��
���������� ������ �� ������ �� �������� ������ �� ����������
(������������) ���� �� ����� � �� �����, ���� ���� �� ����
������������� �� �����, �� �����, �� �����, ������ �� ���� ������,
���� ���� � ��� �����, ��� �����-������ - �� ����� �������� � ����,
�� � ����� ����'������� �� ��������� ����� ��������" [6]. ���
�� ������ ������� ������������ ˳������ ����
������������-��������� ������������� ������ ����� �����,
������������ �� ����������� ���� ���������� ������� ����������
�������. ����� �����, ��������� �������� ���������� ������
������������� "�� ������, � ����� � ��� �������� ������������
����", ��� �� ������ �������� �.��������. ������� ��������
��������� ��� ������ ������� ������ - � ��������� ��� �����, ��
������� "� ���� ����������� � ������� ����������� ��-
������������, ������ �� �������� ��������� ��� �, ������������ �
����, ������� - ����������� ������ ������������" [7]. ���� ��
������ �������, �� �������� ��������, � ������������� �����,
"������ �����, ������ ������ �������� ����������" [8].
����, � �������� "�����-������", ������ -
�� ������� ������ ������, ���� �� �������� � ������ ����� �����.
�������� �������㳿 ������ �� ������� ���� ����� ��������
�������� ����������� ���� ��� �V� ������� ���. ����� ����� ��
������� ��������, �� ������ "������ ����", �����������
�� �������� ���������� ������, � ������ ������� - �� ����������
�������. ������, �� ������� � ˳����� ������� - ��������
��������, ����� ���� �� ������� ���� ���������, � ����� �.��������
��� ����� ����������� ����� �� ������������� ����������� ���.
��������� � ��� ������ � ����� �����������
������������ � ������ ����� ���������� ������ �� ����� ���������.
������� �����, �� ����������� ����� ������� �������������,
�������� ��������⳺, ����������� ������ �� ��������� ���� ������.
��� �������� �������, �������� � ����������� ������� � ����� �
������������ �������, �� �������� �.��������, �������� �� "�����
���-�������� ������", "������� � ������� �������������
������� ���� �� ������� ���� ���� � ������������� ���������
���� ������ 1658-1659 ��. � ���, ���� �������� � ������ ��������
��������� ��������� ����������� (���������������� �
���������������), ���� ����������� ������ � ���� ���� ������������. �
������ ������� ��������� �� ������ ���������� ������� ��������� �
������, ������ �������� ������� ������ (����� ������� �������-����,
���������� ����������, �.�������� - ���������� ������������� ��
��.)" [9].
��� ���� ������ ���������� ������ �� ��� �� ��
�������� ������� �������� ��������� �������� ��������� ���������:
"�� ��, �������, �� ������ ����������� ��� ����� �������
������, ���� �����, �� "�� ���� ������ �� ���� ������� ���� �
����� г� ���������" [10].
�������� ������ �� �������� �������������
�������������� �� ������ �� ������� � ���� ��������� - ����������
��������� ���������� � ������ ���������'�. ��� ������ ����� ����
�������� ��������� ����� ����������� �����. � ����� �����
������������ � ��, �� �������: �������� �������, �� ���� �����
������� ������������� - �� ��� ���� ������ ���� ����� 15 ������
1657 ���� [11], � � ���� 1672 ���� ����������� ����������� ���������
����� �� ����� �� ������ [12]. � ��, �� ������ �������, �� �� �����
�����: "����-�� �����, �� ������� ��������, �������������
����������� ������� ��� ��� ���������� ����, �� ������� �������
���� ����������� � ����������� ����������: ����� - �� ���
��������, ����� - �� ��������� � ����� - �� ������� ������� ��������
����������" [13].
������� ���� ���������� ������ �����, �������� ��
������� ��������� �����������, ����������, �� �������, ��� �
������� �������� ���� ������� ������������� ���� ������� �
���������. ���, � ���� ������ ������� ���������� ����� (�
��������), ��� "���������-���� �������� ���� ���������
����� �, ���������� ��� ���� �� �����, - ������ ������� ��������
�� ���� ���������� ���� ������, ������ ����, ��� ���������
������� ��� �������� ���������, ��������� �� ������� �������
����,- �������� � ������� �� ����� ���������� ������� � ����, �
���� ������ �� ������ �� ����, ����������� �� (������. - �.�.) �
��� ��������� ������, �������� ���� ����������� � ���
���������, ����� � �������� ���������, � ³����� ����������, ��
�������� � ������� �������� ������, �� ����� ��������� � ���� ��'�
���� ����� ������ � ���'��" [14], - ������� � ��� ���������
������ ������ � ������� ��������� �����������, �� "���� �����
��������� ���㳿, � �� � ����� ������, ������ �� ³������
����������� � ������� �������" [15] �� ���������� �����
������ ������������.
���, ������� �������� ���������� ��� ����������,
������������� ������� ���������� � ���������� ����, ����������
������ ����������� �� ����� �� ��������� ������ � �������� �糿: "�
������ ��� � ����� � ����� ������� � ��� ����������� ����� ��
�������, ��� ������, �� �� �� ����������, �� ���� ��� ������
����������� � ��������� ���������, � ���� �� ��������, �� ���
���������� ������� �������� ����� ��������� �, �� �������, ���
����� � ��� ������������� ���������� � ����� ����� ���� � �������
������� ���������, �� � ����� ������� ����� ��� ������ ���������,
�� ������ ����������, �������� ����������, ��� �� �� ��� ������
������� �� � �� � ������� ��� ������? �� � �� � ���������� �����
������ ������� ������? �� � �� �������� ���� �����?" [16]. �
������ �� �������� ���������� ����� ������� � ��������� �����
�������, ���� ������������ �� �������� �����������: "��������
��������� �������� � ����� �������" (�.��������), - ��
�������� ����� ������ �� ����� "������������� ���������",
� ���������� ���������� ������, �������� �� �����������, ���糿.
� ��������� � ������� �� �������� �������� �����
������ ���� "���������� ������ �������� �����, ���
�������������� ������� ��������� �������� �������� �� ������������
���" [17]. ������� ����������� ��� - �� �������� ���� �
������, ������, ���������, �������, �������� ����������� �� ������
�������� � ���������, � ������������ ������� ����. ���� ����
����� �� ����� �������� �������� "������������� � �������
���������� �����-������ ���" [18], �� ���������� ��������
��������� ���� �� �� ����� ��� ��������� �� ���, �� ��� ��
��������� ������� � ����� ˳������ "�������� ��� ��, ��
������������ ���� ����������� ���� ��������� ������� �� ����
��������� �����������, �� ��� ���� � �����". ����������
������ �� ���� ������ ���� � ������������ �����, ��������
����������� ������� �������� - �� ��������� ����������� ���������,
�� �������������, ������� ���� ����� �������� ��������. �������� �
���������� ����� ���������� ����������� �� ����� �������� �����,
�����������, �� ������ �� ������� ������ ������� ������ ������
����������� �� �������������, � ���� � ���������� �������:
"��������� ����������� ���������� ������� ���� � ����� ����
���������� ���������" [19]. ��� ������ �������� �������� � �
������ �� ����� �.��������, ��� ��������, �� �.���� �� ����� ��
���� ���������� �������������, �, �������, - ���������� �����
��'���� � ��������, � �� � ���� ����� ��������� ����������� �� � ���
��������� ������ ���������� ������ ������� [20]. ³���� �, �� ����
�.���� �� ������� ��������� ������ ��� ��������� �� ������� ����,
�� ������� ��������� �� ������� ���������� �����, �������
����������� � ����������� ����������.
�������� � ������������ ���� �� ���������
����������, ���� ������� ��������� �������� ������, ����
��������� �������� �������������� ����������� �������� �� ������
������, ������� ����������� � ������ ��� ��������� �� ��������
"����" - �������� ����� ������, �� �� �������� �������
������� ���. ��� ���� ������� � �������� �������� � ��������
������� �������������� �� ���������, �� � �������������� ��������
����������� ������ � ������ ����� ������ ������, �������,
���������� ��������, �� "������ �������� ��������� � �����
�������� ����������� ����������, �������� ���������� �� ��
�������-��������� ���������" [21].
������� �����, ������������, ������� "��� ���
�������, � �� ���� ������ �������" [22], �� ������� ��������,
������ ������� ������� �� ������ �������� �� ����������� ��� ��
������, ��������� ������, ��� "����������� ����� � ������������
���� ��� ����� ���� �� ���� �� ������, � � � ������ �������� � �
����, � ��� ����������� ������ � ���� � ���� ���� ������ �
��������" [23]. ��� �� �� ������ ��������������� ������� �����
������ �������������, � �� ��� ����������, ����� ���������� �� ���
����������� �.������. ϳ��� ����� ���� �������� ������� "�����
��������� �������� ����� �� ������ ����� �� ������ ��������������
�� ����� ����� �������� ��������� ������, ����������� ������ �
���������, � ������ � ����� ���������� ��������. � ������
�������� ������� �� ˳��- � ������������ �������� ���������� �
������" [24].
������� �������� �������: �� ��� �� ��������� -
��������, ���� ������ �������� �������, ���� ��� "��� ������
��� ������ ����� ������������� ��������" [25], ��� �� � �����
�������� ���� ������������� "�� ����� ������� � �������� ��
������� ����!" [26]. ��� ���������� �������� ��� �� ����
���������� � ��������� �������, � ��� ����� "�������������
����� ��������� ������" [27] �������� � ���'�� ������ ������
��� ������������ � ������ ����������� ����� ������� �����������,
������ ���� �������� �����������, ���� 230 �� ��������� �����
�������, ��������� ��������� ������ "���� ������ � ����
���������". ������� �������� ������� ������������� ��
���������, � ���������� ���������� ����������, ���� ��������� ��
����� ������ ������� �������� ���������� [28], � ��� ���� � ����� -
���� �� ��������������� � ������������ ����������� ��������� �����
����� �� "������ ��������", ���� - "���� ���� �
��������" [29]. �������, �������� �� �������� �����������
������ �� �������� �� ����������� ��� "���� � ��������"
��� �������� ����� ������� - ��������� ���� ����������� 12
�������������� � 20 ��������������� ������ ������ �����.
�������� ����� ��������� ������� ��� ������ �������
"������� ����������� ���������'�" �� ��������
������������ �������� ������ � ��� ����� ���� ������������� ���
������� �������� ���, � ��� ����� ��� �������� ������, �
��������� ��� ������ ������������ ��������� ��� "���� ��
������". ���, � �������� ������: "������, �� ����������
��� ���� �� ������ (� ����� - ������������, � ������� -
�����������, � ������ - ������� ����), ������������ �������� ��
���� � ���� �����, �� ������ ���" [30]. �� ���������,
������������ ����� ������� ������� ��������� ���� �� ������,
������� ����� ������� - �� ������ ����� � �� �������� ����, �
���� �� ���� �� ������ ����������, ������ "���, �������,
����������� ������ �������" ������, � �� ��� ���� "���������
������ ���� ���� ������ �����������" [31]. ������������ ����
����� ������ ��������� � ��� ������������ �������� ����, ����������
���� � ���� �������� ������, � ���������� ����� �������� �
���������� "������ ��������� � ��������� �����������, ��
���������� �� � ������������ ��������" [32] � � ����������� �
��������������� ����� ���������� � "����� ������� ��".
����� �� ���������� ������� ������������� � �����
����� ������ ������� ���� ������-���������� �� ���������������
������������ � "������ ��� ����� � ���������" �������
��������� ��������� �������������� ������ ������� ����
�����������-������������� � �����, ���� ����� ������� � ˳�����.
� ������� ����� ������������� ���� �������������, �� ������, �����
��� ��� �� ����� � ����� ��������� ��� ����� �� �����. ���� �
�������� ��� ��������� ����� �������� �����, ��� "������
������" [33], � ������ ��� - "������ �� ������" [34],
����� "������������ � ���� ��������" [35], �� � �������
��� - �� ������ ����������� �� ����������, � ��� (� �� ����� �������)
- "�����������" � "������������" [36]. �
�������� ��������� ����������� ����� ���� �������������� ������
���������� ��������. dz ������� ����� ������� �����, ������,
����� ����������� ���� [37] ������������ ���������-�������
��������� ������ ��������� � ���� ��� � ����, �� ������������
����������� ����� ���� �� �������� ������ � �� �����������
������������ ���������� ����������. �� ������, ����� ����
������������� � ������ 1648 ���� ��� �'��� �� ����. ���� �������
����� �������� ������ � ��������� ���� ��������� �'�����������
��� ��, �� ������������� ������� ���� ��� �.������������� �����
"����� ��� � �������� ���� �� ���������� ��������", �����
�� ��������� ���������� ���������� � �������� [38], ���� ���������
���㳺� ����� �������� ������������ [39].
����, ���������� ��������, ������� ������ ������
�������� ������������� �� ������ � ������������� �����������, �����
����������� �� �������� ��������, � ������� � ���������� �������
����������� ����� �������. �� ��������� ��� �������� �������
���� ����������� ��� �� "���������-�������� ����" ��
������ ���������, ������� ��������� ��������, ������������ �����,
������ "����� � ������������� �� � ������� ������, ��� � �
������" [40], - �� ������ ����. ��� ����� �������� ����
���������� ��� ������ ������� ������ �� �������������.
��������� ����� � ���������� ��������� ��������� �
������ ��������� �� �����, ��������� ������� (�������������
������� ������������� � ����������), �������� �� ���������������
������, ��-�� � ����� �������� ������� ������������, ���� �����-��
"���� ����������" �������� ��������� �� ��� �������
����������� ������, �� ������ ��� ���������� �'���, ���� "����
�������� � ��������� �� ������������ ��� ����" [41]. �� � �
���������� �� ������������� �������, ��'������� - ������� �������
�������������� � ������-�����������, �� ���������� ���������, ����
������� �������� ������ �������� ��� ������������� �� ��������
������������ ����� �� ��������� ��������� ��������� �� ���
�������������� �'���� 1439 ����, �������� �� �������, � ��� �����
�����������, �������� ��� ��������� ��������� �� "��������
����������" �� "������ ����������� �����", � �������
������ ���������� "������������ ���", ��� ��������������
�����������, "�� ���� ������" [42].
�������� �� ���������� �������� ����� �������
������������� (����, �� ������� ������ �������, ������ �����
���� ���������� ������� �� ������ [43]), ������ �������
�������� ���� �� [44], ��� ���� ����������� �������� ������� �
���� ��, �� ������ �� ���������� ������ ������ �������
���������, �� "�������� � ����� ������������� ��� ����
�������������� �������� ��������� ����� �����������..." [45].
� ������� ����� ���� ����� ������� �����
������������ ��� ���� ��� ����������� �����, ��� ����� ������
����� � ��� ������� ��������, ���� ��'������� �� �������� ��
�������� ���� � �� � ������ ������ �������������, ��� �����������
������� ��������� ���������. ����� ������� ������ ����
������������� ������� ������� (���� �������� ��������� ������������
����������� ������������ ���������� ���������) � ��� ������� ��
������� ����� ������, ���������, ������ ������� ����� - �������
��������� � ��������� ��������'� � ������� ����������� �����쳿,
����� ����������� ��� ����������� [46]. ˳�������� �������� ���
���� ����� ����� �� �������������� ���� �������� ����������, � ����
����� ��������� ��� ������� "���������� � ��������
����������� ������������� ���������� �� ������ �����-������
������", �� ���� ���� ���� "� ������ ������" [47].
�� ����������� ����� ������������������� ������� �
�����, ������ ������������ ������� ˳������ ������� �������������
���� ���'������ �� ���� � ������� ������, ����� �����, � � ��
������� ������ �� �� ���������, - ���������� ����� ����. ���������
�� ���������� � �����������, ���������� ���������, ���������
���������� ������� � ��������� � �������� ����������� ��������, �
������ ����������� �������� ��������, ������� �������� dz��⳺���,
���� ������ ������� �������� ������, �� � ��, "����� ������,
����� ��������":
��� �������, �������, �� ���� ������, �����
���, ��� ������ ������� �������.
�� �� ��������� ���� ����� ������� �������� ��
�������������:
�� ���������� ���� � ���, �� ��������
��������� ������� ��� � ���� ѳ�, ����� � ����� ����� ����, �
���� ������ �� �����...
ֳ ����� � ������������ ������� ��� ���������� �����,
��� ����������� � ��� ������� � ������� ��� ����� ������ � ���� �
����, ������ ������� �������� �� ������� ��������� ���-������ ���
���� � �������������� ���������� ������������� ��������. � ����
���� �� 16 �� 24 ����� 1662 ���� ������ ������� ����� ��������
ij�� ���������, � ���� ���� ������� ������� ������� (�� �����������
"�� ���� ����� ���� ���") � ������ (�� "������
���������� ������ �������������� ����"): "������� ���
�������� ij��, ������� ������������ �������� - ���������, �����
���� ���� ����� � ����, ������� ����� �������, ��������� �� �����
���� ��� ����� �� ����������� ����, �����, �����, �� �������
������� � �����, ����� ���� �������, � ������� �� ���� ��������
��� ������ � �������, �������� �������� ������������ ������������,
�� ���������� �� ����, ������� �����" [48].
��� ��������� ������������� �������� �����������
������� ���������� �� ����� "���� ��������" ������
�������, � ��� ������� ��� ������� �� "��������� ��������",
� ��� �� �������� ����, ��������� ����� ����������� ������
��������������. ³�� ������� ���� ���������, �������� ����� �
"�����������" ����� ��������� � �������� �����, ��� ��
���������� ����������� ����� �������������� ������ ����������
��������, �� ������ ������ �� ��������� �� ������ �������� ������
�� ����� ������������ - � "����� �� ���� ���������� ����� �
������ �������������".
�.�������� �������� ��� "������� �� �����������
������ ��� ������ �����" �� ����������� ������ �������, �
��������� ����� �� ��������� ��� ����� ѳ�� [49]. �������, ����,
���� ��� ���� �� �������� ����������� �������. �� � ������ ���
���������� �� �� ���������� (������� ������� ������������
������� ������ �� ����� ������� ��������, � ��, �������, ������
������������� ����, ��� ����� ��������� "�� ���� �������"
��� ���������� ������� ������� ������ ��������� ��䳿.
������� �������� ij�� ���������� ����� ��������
���� � ˳����� �������, ��� ���� �������� �� �������� � �����
���������� �������, � �������� ��� �������� ��������� ����������
�������, �� � ���������� ���, ���� ������ �� �������� ����� �����
���������� �����������, �� "���� ����������� �� ����� �������
���� ����" (��� �� � ������ ������� ������ ������� � ���
������� "���� ����������"). �������� ���� ������� -
������� ��������, �� ���� ������ �� ���� "��� ����� ����������"
���������� �� ��������������, � � ���� ��������� �� �� ������ ����
- � ������ 1675 ���� "� ��� ����� ����� ��������".
dz������ ������� � ����� ���������� ��� ������: "����� ��������
�������� ij�� ���������� ��������� ��� �������� ����������, �� ��
��������� � ������ ���� ������������ ������ � ��������������,
���������, � ��������� ���� ��� � ���� ���, �� ���� ����� �
������, �� �����, �� ����� ����, ��������� ��� � ���� ��� ����,
����� �� ���� ����, � ����������� ������� ������ �� ��������. ���
�� ������� �������� ����� ������������ � ���� �������� ���������, �
��� 26-��, �� ���� ����� 26-��. � �� ������� ����, �����, ����� ��
���� �������� ���� ����� ����, �� ������ �� �� ���������, ���
������ � ��-���� ��������� ���������� ���� ���� �������������, ����
� ���� ��������� � ������������� 26-�� ��� ���� ������ ���������
���� ����� ����" [50]. ����������� ���� ����� �������� �� ��,
�� ��������, �� � � ������������ �������, � ����������� �� ������,
������䳺�������� �� ����� (����� � ������������� �. ˳��������):
��������� �� ���� ����� � �����, ��� �� �������, � ����� ����
����� (��� ������), �������� �������� ����������� ����������, � ����
� ������� �������� ��� ������ � ���������� ��� ���������.
����������, ��������� ����� ����� �������
����������� �������, �� � ��� � �������� � ���������� �����, �
�������� ������������ ������� ��䳿 - �� ����������� �� ��������� �
�������������� ��� ���������, ������ ��������, �� �� �����������
��������������, ����� ����� ���������� ��� ���� ������ [51], - �
����� �� ���� 1689-�� ��� ���������� � ����� � ������
����-���������� �������� ���������� ����� �������� ij��
����������, ��� "������ �������� (�� ���� �������) ��� ��
���������� ����������� � ����� �� ����������". � ����� ���������
������ �������, �� ������� ������ �� ����������� ��������
���������� ����� ��� ��, ��� ���������� ����� ���� �������� �� ��� �
�����, � ������ �������, "��� �� ����� ����� ��������
���������� � ������� ����������� ��������" [52] .
� ������� ��'�������-������� �������, ����������� �
�����������-���������� ������ ���� (� ���� �����������!), ������ ��
���� ���������� ����� (�� �������� �������, ��� � �������, ��-��
����� ��������� ���������� � ��������� [53], �� ���� ������, � �
��� ����, �� "����������� � ��������� ���������,
������-������ ���� �����". ��� ����� ������ ������-����
�������� �������� �������������� � ��������, � ���������� ��
������������� ������� ���� ������� ������ �� �����������, ��� �
����������: �.�������, �.����������, �.�������������, �.����������,
�.��, �.����������, �.����������, �.����������, �.������������,
�.�����������, �.�����������, �.������������ �� �����. ����� ���
����� ��� � �� ������ - �� ������� ���������� ����������� ����
������, �������������� ������ ������� ��������� ���� �������������,
���������-��������� ��������, ������� ������ �������� ������
������, �� ��� � ����������� �� ���������� ����� �������
������-�������� (�� ��������), ����������-���������� ��� �
��������-�������� ��������������� ������.
��� ����� � �������� ����� �� ��� �� �������� ����,
���� �������� � ������������� ��� ������� ����� �� �����
������������ ��������� ������ ����������� ������ ��
�����������-������������� ������. ������� ���������� ���������
������, �������� ������������� ���� �� �����. ���� ������
���������� ���������� � �������� ���������� ���������, ��
����������� ��������� ��������� �����: �������� �� ������������
���������-��������� ���������� ��� �� ���������'�, ��� � - ��������
������ - ���� ��������, ��� � "����� ���������� ��� ����� �
����� ����������� ���������� ���, � ������ - ��� �����
�����������"[54].
������ ������� ����� - ���� �������������� ����� �
�������� �.������ �� ��������� ��������, � ������ ���������
��������. �����, ���������� ����� "��� �������� ����� �
���������� �����-�������", ������� ������� ������ �������:
"����� ���� � ���� �������� ���, �������� ������볺 � ��������
���� ������" [55]. ���������� ���������, ��� � �.������ ��
�.��������, � ���� ����� ������������ �����, � ˳����� �������
������������ ���������� ���������� ������. ͳ � ����� ������� ����
��� ���� �� �������� ����, �� � ������,- �������� � "������
����� ����������� ������" �.���������� �������� ����������.
���������� �������� ��������� ����� �, �� �������� �.������, "�
����������������� ������� �� ������� ������������ ��������"
[56]. ��������� � �����, �� ���� �����, � � ���������� �����
������.
����� ������ ������볺�, �� ������������� �.�������,
���������� ������ � �������� �� ����� ��� [57], ����� ������
������볺� ������ ������� ����������� ������� ���� ������ [58], ����
"����� ����� ������볺 ������ �����, ������ ���������"
[59] ��� ����� ����������� ����������� ����� ���� 1694-��. ���
������� �������� ����������� � ����� ���� 1681 �� ��� ���� ������
���� �� ������ ��������� ������� [60]. �� "����������
�������������� �����" ����������� ������, ������� � �����
������� �� ������ � ���� ������. ������������������� �����
��������� ������������ ������������� ��������, �����������
�������� � ��������� � ��� "����" (�� ������� ���������
������� ������� ���������� ������) ����� ��������� ��������,
��������� ��������� �� ���������� ����. �� ������������ ��������
����� � ������ ������ �������������� (������� �� ��������
"������������" ��������� ���� �������, ���� �����
������������ �� ������� ����) �������: �� ���������� �� ����� ����
"...�����, �� ������ ������� ������, ���� ����, ���� �
�������� ������-������ �������, ���������� ����-���� 1670 ���� ��
����������� ��� ������� � ��������� �� ��� ����������� � ���
�������, � ����� ����� ����� �� �������� ����������� �� �����
�����������, �������� � ������� ���� ���������, ����� ���� ����
�������� � ��� �� ������� �������������� �����: ���� �� ����������,
�� �� ���� � ������" [61].
� ���� ���������� (�������, ����������� ��� �
������������ ����� �������� [62] �� ����������� �� 26 ����� 1686
���� �� � ������������ ��������� ������ ����������, �����������
��������: "...������ ������ � ������,- ������ ������
�����������, - ��� ��������� �� ������� ���� ��, ���� ����� ���, ��
��� �� ��������� ���, �� ����������� �� ���������� ��� � �� �����
������ �� ��������, �� ��, �� ��������� � ���, �� ���������
������������� ������, ��������, � ��� ���� ��� �����, �� � �����
��������� � ����" [63].
� ��� ��������� ��������������� ������� ������
������, ������� ��������, ������ ������� ��������� �� ��������
������������ ���� ������ ����������������� �����, ���������
����������� �������� � ������ ������ ��, ���� � ղ�-��
��������.
������� ������� ���������� ���� ��� �������������
�����������, ��������� � ����������� �����. ���� ����� ���������
��������� �� �������� ���������� ����������� ������.
���������:
1. ���.: �������� �., ����� ����� ������ �
����������� ���� �� ���� �VIII �������, ��� 1997, �. 247 - 252.
2. ��� ��, �. 247.
3. ��� ��, �. 248.
4. �������� �., �������� �., ����� ���������
�����������. ϳ��������, [�] ����� ����������� ������ ��������
������ ������. 1710 ��, ��� 1994, �. 50.
5. ����� ��������� ����������� �������� ������
������. 1710 ��, ��� 1994, �. 17.
6. ˳����� ���������� ���������� ������� ��������,
��� 1992, �. 15.
7. ��� ��, �. 19-20.
8. ��� ��, �. 22.
9. �������� �., ����������� � ����� �������� 50-�
���� �VII �������. ������� � ������� ����, ��� 1998, �. 64.
10. ˳����� �. ��������, �. 118.
11. ��� ��, �. 111.
12. ��� ��, �. 142.
13. ����� ��������� �����������…, �. 31.
14. ��� ��, �. 19.
15. ��� ��, �. 23.
16. ��� ��, �. 36.
17. �������� �., ����� ����� ������..., �.249.
18. ˳����� �. ��������, �. 89
19. ��� ��, �. 71.
20. �������� �., ����������� � ����� �������� 50-�
���� ��� �������..., �.64.
21. ���.: ������������ �., ������� ���������
�������� �V- ���� �V� ��.: �������� ������ �������� ���, [�]
��������� ̳��������� ������� ���������. �����, 26-29 ������ 1999.
������ �� �����������. ������, ����� - ��� - ���� 1999, �.114.
22. ˳����� �. ��������, �. 65.
23. ��� ��, �. 68.
24. ���.: �������� �., ����� ����� ������...,
�.244.
25. ˳����� �. ��������, �. 49.
26. ��� ��, �. 35.
27. ��� ��, �. 23.
28. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, ��� 1992, �.2, �. 263.
29. ��� ��, �. 7-8.
30. ˳����� �. ��������, �. 68.
31. ��� ��, �. 109.
32. ������� �., ˳����� ������� �������� �� ���
�������� ������������� �����, "��������� �����������������",
1989, No 9, �. 51.
33. ˳����� �. ��������, �. 32.
34. ����� ��������� �����������…, �. 19.
35. ��� ��, �. 17.
36. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, �. 193, �.310.
37. ���., ���������, ��������� �������� ��� �������,
� ��� �� �������� ����� "���� �����" ��� ��� ���������,
��� �� ������ � ����� (��� ��, �.420) �� ��.
38. ��� ��, �. 306-337.
39. ���.: ����� �., �������� ��������� �������
�������������: ���� ������� ���������, [�] ���� �������
������������� (�� 400- ���� �� ��� ���������� �������� ��������),
��� 1995, �. 29.
40. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, �. 464.
41. ��� ��, �. 255.
42. ��� ��, �. 257.
43. ���. �������� ������ ������� � ����� ˳������
(��� ��, �. 31).
44. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, �. 31-39.
45. ��� ��, �. 39.
46. ��� ��, �. 408-412.
47. ��� ��, �. 408-409.
48. ��� ��, � 18.
49. �������� �., ����� ����� ������... - �. 250.
50. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, �. 187-188.
51. ��� ��, �. 381.
52. ��� ��, �. 381.
53. ��� ��, �. 130.
54 ������������ �., ������� ��������� �������� XV-
���� XVI ��.: �������� ������ �������� ���, �. 114.
"������������ ����� ������, - ����� � �����
������� �.�����-���������, - � ����� �������������� ����������, ��
���������� ��������, ���� ��� ����� �����, � �� ������, � � �����
�������������, � � ����������-������������ ��������⳿, � �
���������, ��� ��������� � �����, � � ������� �� ������, � �
���� �����������. ����� ������ ����������� ������ � ��� �����, �
���� ������ �� ���� ��� ��������-�������, � ���� �������� ����
��� ��� � ����…" (���.: �����-��������� �., ����������
���������� ����������, [�] ������ ��������� ���������� �������
�� �����������������. ����������, ��. 2, ��� 1998, �. 221).
55. ����� ��������� �����������…, �. 47.
56. ������ �., ��������, ���� ������…, [�]
"����� ���������", ��������� 1999, �. 8.
57. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, �. 325.
58. ��� ��, �. 349.
59. ��� ��, �. 460-461.
60. ��� ��, �. 537.
61. ��� ��, �. 122.
62. ��������� ��������, �� ������� �������� �����
"�������� ����������, �������� �� ��������� ������� ����",
� ��� ��� ���� ��������� ����� �� ��������� �������������. �� ����
����������������� ����������� ��������, ���� �� ��������� ��������
������� � ������������ (���.: �������� �., ����� �����
������..., �. 250). ���, �� �������� ������ ������������ ��������,
��� ���� ������ ��� ��������� � ����������� ����� ���������, �� ��
������� ������� � �������������� ������ ��� ����� �� �����
������������ ��� ������ (���.: ���� ������� �������������. ������
�������� �����, ��� 1995, �. 265- 272).
63. ������� ������, ˳�����. �������� � ������
��������� ���� ������ ������, �. 310.
�����������ò��� ������� �������� � ��������� ˲�������
�� �����, �������� ����������� ����������� ������
��� ��������� ������� - ������� �����������. �� ���� �������� ������
�������� ��������, ����� ���� ����������� ���, �� ��������
�����������, ������������ "������� �� ����� ���� ����
������������ ��������, ���� ����������� ��������, ��� ���������
��������. �������� ��������� ����� ��������� ����� ���� ����
�������������, ���������� �����, ���������� ������ ����������,
������ � �������, �� ����� �� ������ ���� �����, ���� �'��������
���-������ ��������� ��������� �� ��������" [1].
�������� ����������� ���������������� ����,
��������� �.�����������, ������� � ���� ����� "�����������"
������ ���������, ������ �������� ���������� �������� �������� ��
������������ ���� ��� ��, �� �������� - "�� �� ����'� ������ �
�����, � ����'� ������������ �������" [2].
�� ��������� ����� ��� �������, "���������"
�� ��� �� ������ ������ ������ �� ��� �.��������� ������� ��
����� �������� �� ���������� ������� ������, ����� ����������� -
�� "������ ��������� �� �������� ������. � � ����� ���� ���
����������� ���������� ����� �������� ������������� ����������, �
�������� ����������� � �������� ������ ��'����� � ������
������������ �������. �������� �������� � ���, ����������� ��,
������ ������� � �� ���" [3]. ���, �� ������ �������� ������
������, ���� ����������� ������� ���� �������� �� �����������
�'������, �� 򳺿 ��������, ����� �������� �������� �������� ���� ��
��. ������� "������� ����������� ����", "��������
��������� ��������� �� ��������-�������� �����",
"��������� ���������� ����������� ������", �� ����������
�������� ���������� ����������� �� ����� ���, �� ���������� � �������
�������� ������ ������ � ������ ���������� �������� ��������, �
����� �� ������� ����������� �������" [4].
����� �����, ��������� ������� �������� ������
����������� �� ������ ����, ��� �'�������� ����� �� � ���� ��������
���� ���������� �������, ���� � ��� �������� ���� �������-���������.
������������� ��� ���������� ����� �������� ����������� ��������
����������� � ��������� ������� - ��, ������, �������� ����
������� �� ���������, �����, ���������� � 1956 �. ����� ����������
"�����������", �������� �� �.��������: "�� ��������
����� ���� �������� � ��� �� ������, �� �� ������ "���������
�������"?
���������� �� ����������� �������. ����� ������
���������� ������ � ��������� ������ (�� ���������� �������) -
� ����� �� ����� 1182-�, �� ������������ ��� ������
��������������� ����� ���������� ��������: "� ������� �� ���
�� ����������.., �� ��� �� ��� ������ ���� ������". �����
�������� ������ ��� ���� ������ ������ � ��������� ������ �
����� ����� ������ ������, �� �������, �� ���� 1189-�� ������ ��
������ �������� ����� ���������. � ����� ��������-����������
������ ���������� � ����� �� ����� 1213-� ����� ������
����������� (򳺿, �� �� �����): "������ �� ���������� ������ �
��'���� � ������� …��� ������ �����������".
�.�����-���������� �����������, �� "��������
����� ������ ����������'�������, ���������� ��������, ���
��������� �� ��������� ����������. � ��'����. � ��� ��� �������,
�� ��������-��������� ������� �III -�IV ��. ����� ������� ���� �
����� ������. �������� ��䳺��� ������ ������������ ������� ��
„������ ���������� ��������" [5]. �.������������ ������
�� ���, ��������, �� ��, �� ��������- ������ ���� ������ ���������
������������ �� ���������� ������; �� ����� ��� �� ����, ��
��������-������ ���� ��������� ��������� � ����� �����������
������ ���� "��������� �� ����������� - ��������������
���������, � ����� ����������, � ����� ���, � ���� - ���� ���'
���� ����������� �������" [6].
˳������ �V��- �V��� ��. ����������� �� ������� -
������� � ���� ������������ - �������� ������, ������� ������ �
�������� ��� ������������ ������� ������, ��䳿, �������� - ��� ��
�������.
���� �� ������������� ���'���� � �������� ���� ��
��������������� ���������� ������ - ������ ��������� - �� "������
�������� ������������������ ��������" [7]. ����� �� ���,
����� �� ˳���������� ������ � ���� �������� ������ ����� ����,
��� ����� �� �����������. ��� ����, � ������� ���� ����������. ���
�������� �� ������������ ���������� �� ������� ������. ���,
���������, ���������� ������ ���� ������ � 1690 ����, ����������
����: "���, �� ���� �� ʳ��, �� ������ � ������ �� ������� �
���� ��������, � ���, �� ������, ���� ������ � ������� ����������; �
����� ���, � ������, ���� ͳ���� � ��������� � �� ѳ���� ����
��������� ����������" [8].
"������������ �-�� ������� �� ������,
������������ ���������� � ���..." [9] - ��� ��������� ���� ��
���� "��������" ������� ��������, � �������, �� ������,
����� �� �������� �������� �� ������� ��������� ����. ������
������� ������ �� �������� (�� � �� ��������� ���) ��������
������� ������ �� ������� "��������������" ������. � ��
�� ���� ���� ����� ������ (�� ����� �� ����� - �� ������'�
ϳ�������� ij��� �� ������'�� �����, ������ �� ����'��, � � �����
�� �����- �� ������� ���� �� ������'� ������), � � �������� ( �
������ �� "��������� ������") �� ������. ����������, ��
���� ������� � ������� �������� �� "������ ������������",
��� �� ��������� (�� � ��������� ������) ��� ����� "����
�������".
������ �����, ��� ������ ������������, ��� ���
������� ������ ������ ������� ���� � ����� ��'����� �� ���������
��������� ������ � �������, ������, ���, ��������, �����⳿,
�������, �����, ���������. � �� �� �����. �� ������ ������, �����,
����� �� ������� ��� ����������� � ���� ��� ����. ��� �����
����������, �� ������ ������ ��������� ������� ˳������: ������� ���
�� ���� ��������, �� � � �������� ��������, �� ������������ ����
(����������, ����� ����� ������ - ������ �������������, ������
���������� �� ���������������� �����) - ���� ���� ������
�����������, �������. ����, � ���� ������� ��� �� ������������� ��
��������� �������, �����������, � �� � ��������� �������, �� �� ��
������� ����� [10].
������� �������� �� ������ ������������ ���������
(����, ����������, ������, ������������� ���, ����, �������
������, ������������� ����� �� ��.) ���������� �������� � �������
(� ���������� � ������ ��������� ���� ������) ����� ��
���������������, ��� � ����������� �� ��������� ������ ��������.
����� ������� �� ������� �������� ��������� - �� � ��������� �����
[11, 326], � ���� ����� [11, 326, 331, 528], � �������� ���������
[11, 326,328], � �������� �������� [11, 316, 493], � �������� ��
���� [��, 126, ��, 497].
�������� � ��� ���� � ��� ������, � ������� ���,
������� � ���� ������ �������� �� ������ ������- ����� � ���� ����
� ���������� ����� [12]. �������� � �������� ���� ���������� �����
�������� � ��������� ������. � �� �� ����� ��������� -
�����������-�������, ������, � ����� � � �������� �������- ��
��������� �� �����, ���� ����������� ����������, � �� �
������������� ��� ���������� ��������. ��, ���������, � ������ �
�������� ������ ���� ����� �� �������� �� 1686 ����, �� ���������
���������� ��� ������� ��������� ��� � ������ ���� ��������, �
���� ���� � ��������. ��������� ���������� ���� � ������� ������
�������, ������ ������� ����� ��������, ������� ��������, ��
���������� ����� [13], ������ ��� ����� ����� ��������� [11, 316].
�������� �������� ������ﳿ �� ��������� ��� ���
������ ������������ � ����� ������� ����������� ����� �� ���, �
����� ����� �������� - ������� ��������� ���� ���������� ���
�������������, ��� ����� ���� (����� ��������� �������������� �����
������� �������) �� ������ ���� �������� ���� ��������� ������.
������� ��� "������� �������", "� ��������� ������
������" ������� �������������, ������, �������� ���� ����������
�� ������ ��������, ��������� � ���������� ���������� �����
��������� � ������ ������. �� �� ����� ���'�������� �� �������������
������ ���� �������������� ��� ����������, ��� (��� ������
���������) �� ������� ��������� ���� �� �������������� ��������
���������� �������� ������ ����������� ���������� ��� �� ����
������� ��������, � � ����� ���� �����, ������, ���� ����� [���.
11, 493-495].
������ �������������� ��������, ��������������
����� ������� ���������� � "����� ����", ��������� �
������ ��� ���������������� ����� (������������ ���������-��������
����� ��������� �� ���� ����� � - ���� �� ���). �������� ������
���������, ������������, �� �������� �.�����, "�������
��������� ������������ �������� �������� ���������� ����" [8,
28] �� ������ � ����� �������� �V�� �������, �������� ����������
����� ������ ������� ���������� ����� � �������� ����. ���,
�.��������� ����������� �������� �� ���������� ��������� ���������
�� ����� ������� ������������� [14]. ����� ������ �������� ��
������� ���������. � ��� ��� �� �������� �� ������� �������� �
������ ���� ����� ���������, ������� �� ����� ��������, �
��������� ���� ����������� ��������� �� ���� �����, � ������
��������� �������-��'������� �������������� ����� �������. ���� �
����� ����� ��������� ���������� ���������� �������, �� �������� ��
�������� ����� ������������ ����� ���������� �������� �� � ����
���� � ��� �� �������������. ���� ��������, �� ����������� ��
�.������, "��������� ����������� ������������, �����������
����� ����������, ���� ���������", ����� � � "��������
�������� ��������� �������". ������ ������ ��������, �� ������
� ��������� �������� � �� ���������� � ����������, ����� ��
������������, ����������, ������ � �.�., - " ���� � ���������
��������� ���� �� ������� ��� ������������, �� � ������� ��
��������� ����� ���� �������� ��������".
������, ������ �������� � �������� � �������
�������� � �� �������� ������, ����� ��������� ���������
���������, ������� ������������, ������������ ����������,
��������� �������������. ���� ���, �� � ����������� �������� ��
������ ����������, �� �������� ���������� ������ ��������,
"���������� ����" (�.��������) ��� � ��������
������������ ����������, �� ����� ���� ���������� ����� ������.
̳�� �� �������, �� ���������� ���, �� � ��������� ����� ��������.
������ ����� ������ ��������� ������� �������, ���������� ��
���������� ����� ������� � ���� ��������� ���������� �������, �� ��
������ �.������� �������� ������� �������� [15]. ��� �� �������� ��
������� ����, ��� �������� ��� �� �������, ����� - ��������
������� ��������� ������, � ������������ ����� ����������������
���� 򳺿 ����, �-���� ��� - ���������.
��������, �� � ��������� ���'������ ��������� �����
��������� ������� - ������� �������������. ���, �.�.����'������
����, �� ���������� ���� ������� ����������, ������ �����������,
�� ���� �� ���������� ���������� � ����� �� �� ����� ���������
��������, � ����� ���� ��������� �������� ��� �� [16]. ��� �����
������ ������ ���������� �� ���� �������, �� „Statystyczne,
topograficzne i historyczne opisanie gubernii podolskej"����������
������ ������� �I� ������� �.������������, ������ �������� ��
������� ������� �� �����, �������� ³������� ������, �
�������, �� �� � � ��� ��� ��� ���� ����������. ��� ������� �������
������ �������������, �.����'������ ������� � �.�����������: "���
��������������, �� ���������� ������ � ��������� � �������������
����, �� �������� ���� ������������ � ��������" [16,41].
������� �����-�������� ���������� - ����� ���������
� �����������-����������� - �������� ��������� ��� � �������������
�� ��������� ��������, ����� ����� �� ����������� ��������
��������� ������������ ����� ����������� ����������. ���, �.�����
��������, �� � ���������� �������� ������������� �� ������� ����
1648 �. "��������� ����������, ���������� �� ��������� ��
���������� ����� ������������ �� ��������������� � �������
���������� �� �������� ���� ��������� ��������� 20-30-� ��. �V��
��. �������� ��� �������� ������ � ��� ���������� �� ����������"
[17]. ����, ���� � ���� �������� - �� �������� - �� ��������
�������� ��������������� �� ����������� � ��������� �����, ���
����� ���� � ���� ������� �.����'������� ������������ ����������
�������� �������������. ˳������ � ����� �� ����������� ����
������ �������������� - �������� ���������� � ��� - ��������� ��
������� - ������ ������������� ���������, � ������ ����������
�������� ������� ���� �������� ���������� �������, ������������
����������� �������. ����������� ������ �� ���� ��������
���������, ����������� �������� ���������� ������, �������� �� ����
��������, ���� �� ���� ������ ������. ��� ����� �������� ����
���������� ��������� ���������� �� �����, �������� ��
�������-��������, ����� �� ��������, ������ �� �����������.
���������������, �� �������� � ����������
���������� �������� ���������� ���� "������". �� �����
���������� ���� ����� �.�����, �.�����, ��� ����� - �� �� ������
��� �������, � ������ � ���� ������� �� ����������� � ��������
��������� �������������, �� ������ �������������, � ��������� - ��
����� ����, ������ ��������� ��������� � �������� ������
����������, �� ���������, ������ ��������� ����� � ���������
��������, ����������� � ������� ��������" [18, 138-139].
������� �������� ������ �.���'� ���������� ���������� ����
�����������, �����, ����� ���� ���������, ���������� �� ����������
������� �����, ��� ����� ��-����� � ����� �����������; ����������
������ ��� - ������ ������; �������� ��� ����� 䳿, ��� �������
����� �������� ���.
��������� ������� ������� ������������ (�� ���������
���������) �� ��� ����� ���������������� �������, �� �����
��������� ���������. � ��� � ���� ����� ����� ���� �������� ��
������������ ������������� �� ���� ��������� ���������, �������� ��
������������, ��������, �������� ��� �� ��������� ������ (��,
���������, � ������� �� ���-���������� ������� �� ������ ����, �
����� ���� ����������� �����쳺 �������� �����). ��������� ��� �
������������ � ����������������� ����� ���� �������� ���� ������
������� ������������������� ����, ��������� ������� ����� � ��
������� �� �������� ������� �-���� ��� ������� ������� ���
�� "������ ����". ��������� � ������� �
��������-��������� ������ ������� �������� ������-�������� ������,
���� ���� � � " ���������, ������������ � ������������",
��� "���� ������� ��� �����, �������� � �������� ���� ��
��䳿" [11, 7].
� "����� ����" ����� �����
�������������� ���������� ������. �������� ��������� ��������� - ��
�� �����������, ��� ��������� ��������� ���������� ����������
����������. ���, � ����� �.����� "�������� ������������"
��� ������� �����, ���������� ���������� �����: ���������
����'���� ���� ������������, ������ �����������, �����'��������,
�����������, ������ ������ �� ��������� �� ���������, ���������
������� ��������, ��������, ������������, ���������������, ��������
�����������, ���������� [18, 47]. ���� ��������� ���������
����������� ������������� ����� ���� ������ ������� �� ����� �
�������, � ���� ��������� ����������� "�� ����� �����, ����,
�� ����� ����������..", �� ��������� ��������� ���������� �
������ ��� �������� ���� ����, �-���� ������ ��������������
�������� ��� ����� �, ���������. ����� "����� ����"
������ �������� ������� ���������, ����������� ������� � ���������
�� ����� ������, ������������ �.������������ � ������� "���
������� ����������": "…�� ����� ���� ���� ��������
�� �� ����������, �� ������������� �� ����������, ��������� ������;
�� ��� �� ��� ���� �������� �����" [19]. �������, ����������
�� �������, ������� �� �������� ��� �� ��������� ����ﳺ���. ���,
�������������� ����������, �� �������� ������ ����� ��� ��������
������ "����� ������ �� ����� ����". �������� �����
"����� ����" �� ����� ����� ���������� �������������,
���� � �� ������ ���� ������ ����, � �������, �������, ���������
����, � ����� ����� - ������� ��������� ����� ����� ������, �������,
��� ����������� ����������� ������� �� �������� ��������������
�������.
�� ������������ ���������� - ������������ � ������
- � ����� ����� ��� ��������� ���������. ��� ����������� ������ ��
������������ ����� �� ��������� ������ ����� �.�����������. ������
����, �������� ������� �����, �� ���� ������������� ��'���� ��
"�� ����������� ����� �������������, ���� ��������� �������� �
��������� ��������� ������ � �������� �������� 1700-�� ����"
[20, 113]. � ����� "��������-���������� ���� 1708 ����"
�.����������� ������ ������� ��� ��������� �����������
����������, � ��������, � ���������, �� "��� ��� ��������,
������������ ������ ��������, ��������� �� ��������� ���� ���
��������� ����� ������ � ����������� ������ �� �����" [21].
���, ����� "����� ����" ������ � ��� �������
�������� ������ ��� ��, �� �� ����������� ������� ����������� �
���������� ���� ���� ��������� ��������� �����, ��� � ��������
����� - �� ����� ��� ����������, ��� ������� "��� �������� �
�������� ������ ���������� ������������" [22] ���� ����������
����������. ���� ���� ������ ���������� � ��������� � ����������
�������� ������ ����� �������� ��� ������� ��������� ��� � ���
��������, ����� ����� ��������� ������. �������, ����������
����������� ������ � ���� �� ���� �� � � ���� � �������,
�����������, �������� ��� ����� ���� �� ���������-������������
������������ ���������� �� ���������� ����, ���� ���� �������
���� �������� ���� � �������, � �� � �����������.
������� �������� ���������� �������� ������
������糿, ��� ���� ���� ����������-��������� ������������� ��
������ ��������� ��������-����������� ������ ��� ��������, ��� �����
�� ��������� ���� �� ������������ ���������� �����, � �� ����� ��
�������. ������� �������� ��� ����� �������. ˳�������� ����
������ ����������� �������� ������� ������ (������ - "������
���", "���������", "�������"), ���
�������� ��'������� �������� ���������� ����� ������ � ��������
���������������, �����, ���������� ����������. � �������� 򳺿
�������������� �������� ������ ����������� ��������, ��� ���� � ��
�����, ��� ������� �������� ���� "�'����������" ���
�������� �� �������� ��������� ����� [23, 379]. ������ ������
�������� �� ������� ���������, �������, ����� ������ ��������
������, ����������� �����: ��� ������� � ������ ���������, ���
����� "�������, �� �� ������� ���� ����� ������� ��������
����������� �����, ��� ���� �������� ��������� ����� ���������,
�������" [18,15].
������ ���������������� ���� � ������� ������
��������, ������� �� ������������. �� ������� � ������ ���� ������,
��� ����� ��������� ������ ������������ � ��������� �������. �
����� ���� �� ����� ������ ����, �����������, �� �������� ��� ���
�� ���������� ��������, �� ���� ���������� ������ �����������
������� ������� ������ ���� �� ������ ���� "��䳺�"(�����,
����������� ����������� �����) � ������ ���� �� "������"
(����� ������ ��䳿) - � ������. "������, - ���� �.����, - �
������ ������������ ���������� ������������ ����, �� ��������
������ �� "��������", � ���� ������� "������".
������ � ���, ���� ��� ����, ��� ��� ����������� ������� ��������
������� ����������, ����� ����쳺�� �� ����, ����������, ������.
���� ���� ���, �������� ������, �� ���� ���� ��������� ��������
�� ����, �� �������� ��� � �� ������������ ����������� [24]. ��
���������� ����������� ��������� ����������� � ������ ������-����
���������� ����, � ������������� - �� ��� ������ ������
������������� - ���������, � ���� ����� ��������, ���������
���������� �������, � ��������� �������� ������� � �����
���������������� ������, � ������������� ���������� ���� ("�����,
����� ������ �������� ������ ��������") [11,78] �
��������-������� ���������� ��������, �������� ������� �����������
���� ������������, ��������� �� 䳿 � � ����� ���� �����
��������� �� ���� � ����. � ��������� �������� ����� � �����������
�����������, �������, ����������� ������������ �� ��������� ������
����� � �������� ��������������� �������, � ���� � ������� �������
������������ �������� �������� ����, ������, ��������.
���������:
1. ����������� �. ���� �������. - ����, 1911. -
�.64.
2. ��������� �. �����������. - ����, 1997. - �. 63.
3. ��� ��. - �. 64.
4. ������ �. �� �� ��������� � ����� ���� //
��������� �. �����������. - ����, 1997. - �. 10.
5. ������������ �. ��������� ������. - �.1. -
�������� � ������� ���.-����, 1919. - �. 85 - 110.
6. �����-���������� �. ��������� ���. ��� 1. - �.,
1994. - �. 86.
7. ����� �. ����� // ˳����� ���������. - �., 1971. -
�. 9.
8. ˳����� ���������. - �., 1971. - �. 151.
9. �������� �������. ˳�����. - �. 51.
10.������� � ���� ���������� ������� �� ���� ��
�������� �������� ���������, � � �� �������, �� �� �������.
������� �� ������ ������ ���� �������� 1848-1864 ���� ��������
����� ��� ������� ������ ����. ����� � ������� �������, �������
��������� ��� ��䳿 1648- 1864 ����, ��� ������� ��������� �������
��������� "³��� ������" ������ �������������,
���������� �������� ���������. ����� ����� ������ ������� ��
����� ������� �� ��������� ��� ��䳿 ������ ���� �������� �VIII
�������.
11. ������� ������. ˳�����. - �., 1991. - �. 1, �.
2.
12. �V�� ������� ���� ���������� ����� �� ���� �
�������� ���������� ����� �������, � � ��������� - ���.:�V�� ��� �
������� ������������ ��������. -������, 1969 -- 500 �.
13. ��� ����� �������: ������ �������� �������
���������� �������. -- �����-��������, 1830. - �.��. - �. 770 - 786.
14. �������� �. ���� ������������ � ��������
��������� // �������� ��������� �� ������������ �������. -�. , 1878.
- �. 71 - 74.
15. ������� �. ������� �������� � ���� ������ //
˳����� ���������� ���������� ������� ��������. - �., 1992. - �. 9.
16. ����'������ �.�. ������ ������������. - ����,
1990. - �.41.
17. ����� �. ������� ������ ������������ � ���� ����
// ���� ������� ������������� (�� 400-���� �� ��� ����������
�������� ��������). - �., 1995. - �. 10.
18.����� �� ���.: �������� �.�., ���������� �.�.
�������������� � ��������������. ��� ��������� �����. -
������-��-����, 2000. - �. 138 - 139.
19. ���������� �. ��� ������� ����������. - �., 1991.
- �. 47.
20. ����� �������. ������� ����.- ��������, 1992. -
�. 113. 2 Tamze
21. ����������� �. ��������- ���������� ���� 1708
���� // ����. - ����, 1909, ��� 92. - �. 104.
22. ������� �."������ ����":
������������, ������������, �������. - �., 1999. - �. 177.
23. ����. ������ ���������� �������: "�����
��������� ���������� 1905-1906 ��., �� ����� �� ����� �����
������� ����� �������� �� �������� ������� ϳ������� �������
�����… ������ �������� ��� tertium comparationis" (
���������� �. ���� �� ������ ��������� ������. - ����, 1994. - �.
379).
24. White Hauden. Poetyka pisarstwa historycznego. -
Krak�w, 2000. - S. 35.
�������� ��������� ���� ������ � ˲������
��� ����� � �����糿 �� ����� �.����������� "������
��������� ���������" ���������, �� ����� ������ �������
������� �� "���������� ������� ����� � �� ����������
���������" [1]. "����� �����, ���� ���������� � ��� �����,
- ����� �� ��������, �� ���� ���� ����������� ����� �����
�������� �� ���� ���������� ������ ��� ����������� ���������…
�������� ��������� ����������� � �������������� ������� ����,
������� ����� �������� ��������� ������ ���� ������ � �������
������������ ��������…� ����� ����� ���� � ���� �������,
������������ ����� �� ��������� ������� �� �������� �������"
[2].
���������-���������� ����, ��� ���� �� ��� ���
������� � �������� �������� ����������� ��������� [3], ��
��������� ������ �����, � ��� �������� ����� ������������� � �����
������ ���� - ��������. ���� �� ���� ����� �.�����������
"ѳ�������� ������� � �������� ����� ������", ���
������ �������� ����� �������� ���� ���� ������, ���� ����,
����� ���������� ���� ������ (���� �� ���� ����� "������"
� ���� "����� ��������� ���������", �����
"���������-��������� �����" �� "��������� ���������"
� ����������� � ³������ �������� �� ������� ���������
(������-����,1994). �� ����������� ���� ��� ���� ����� ��� ������
������ ���� ���������� ��� �������� ������ ������ ����������� �����
� ����, ��������, �� "����� ������ �������� ���, ��, �������,
������ ����� ����, ��������� � ������� �������" [4]. ��������
����� ����������� ���������� ������ �������. �� ���� �� ����
�������� ���������� ������� � �����, ��� ���� �� ��� ��� ��������
����, �� ������ ������ "�� ���� ������ ������, ����,
������������, ���� �� �� ������ ����� ����� (����������
����. - �.�.). ��� ����� �� ��� ������ ������ ������ ������� ������,
������ �� ���������, �� ��������, � ��� ������ ����� �� ����
����, �����������, ������, �� ������ ����� �� ���������� �������…"
[4, 205]. ���������� �� ��� �������� �������� ��������,
�.���������� ��������, �� ������ ���� �������� � ����������� ��
�������� ���������� "� ������ �������� ���������, �� �� ������
������� ������� ���� �� ���� ���������� ���������� ���� -
������������ �� ���������, ��� �� ���������� ��� ���������
���������� ����� ���������-���������� �����, �������� �� ����������,
��� � ���� �������, ��� ������, �� ���� ���� ���������." [4,
209].
�� � ���� ������� ������� �� �� ���� ������? ��,
�� ���� �����������, "��������� �������� �������� ���������
������������" [4,209], ��� � ��� - ����� �� "��������"
������� ����� ���������, ������ �����, ��������� ������� ����
�����: � � ���������� �������� (� �� ��������� "��������
�����"), � ����� � �������� ���������" [4,211].
����� ��� �������� ����� ��������� �����, �����������
������ �������, "���������" � ��� ����� - ����� ���������
�� ����� � ������ � "����������, ������������ ��
��������". ���, ���������, �������� ����������, "���������
������ �� ����������� ���������� �����, �� ����� ����������
��������� ������� ����, - � �����������, � ����������� ���� ��� ����
"������ ������", ����� ��� ����� ���������� ����� � � �����
�������. ��� �������� ������������ ���������, ���������
���������� ������������ ��� ����������� ��������� ��������� �����
� ������������� ������ �����" [4, 213].
�� � ����� ��������� �� ���������� �����, ������ ���
�� ��� ����� �������. ������ ���������� �������� �� ��
"��������� ��������, �������" [4, 212]. ���������� ������
� ���������� ����� �� ������� �����. � ��� ���� ��� - �� ���
��������� � ��������������� - ����� ���� �� ��������������
�������� ������� � ������ ���������� �����. ������� �����
���������� ��� ������������ ���������� ������ � ������� 򳺿 ����,
���� ���� ���������� � �����������, ��� ���������� ����� �������� ��
� ���� �� �� ������������ ���������, ���� �� � ������ �����������
������� �������������� ��������� �������� ������. ����� �����
������������� �� ���������� "�� ������������ ���������
���������� ����" [4, 213]. � ���� � ����, �� ����, ������?
³������ �� ������� ��������� � ������������ ������� - � ���� ��
���� ����������� �������� ���� ������ ����� �����. ������
�������, �������� ����������, "�� ������� ���������,
�������� �� ���'������� ������ ��������� �������, ����� ��������
������ ����� ���������� ���� ��������, ��������� ������� �������
�������, ����� ����� �������������� ����� � ����������������:
��� ������ ������ ������� � �� ��������� ��������� �����, ��
�������� ���������; �� ����������� ������ � ����� �������
("����������������") ��������� ������ ��������� ����� ��
����������� � ����� ������������ "��������������"
���������" [4, 213]. ��� ������, �� ���������� �������� �
�������� �������� �������, � ���� ������ ����� ��� �� ��������
������, � (�������� ������) - ��������������, ������ � ��������
�������� �� ������ ���� "�� ����� �� �������� ������� � ������
�������� ��������� ����" [4, 213].
����������, �� �� ��'���� ������ ������ ��
���������������� ���������� �������� �� ���� ������ �����, � �
�����. ��� � ��� ���� ������� "�����, ���������� � ����
��������������� �������� �������" [4,213]. � ���� �����������
������������ �����, �� �����, �������� � ����� ����������, ���
������ ������ �� "������������� �������������� ������������,
� ����� ����� ��� ���� �������� ������ ������������ ����� (�������
����'���, �������� ������ ����), ������� ����� ������. ��� ���������
������������ ��� �� ������� ���� ����������" [4, 213].
�������� ������ ������ �������� �� ���, ��� ��
�������� � �� �������� �� �������� � ��� �� ����� ��������� ��
������������� �������� ��������� ���� ������. ������, ���������� ���
�������� ���� ��������, �����������, �� ���� ��� ������, �����,
������� ������ �������� ����� ������ ����, �� ������� ����������
���������� ����� ������ �����������, � ��� ��� �� "� �����
�������� ����� (����� ���� ��������� ���������, ������� ��
"�������� ����", ���������� ��������� ��������� �����),
� ��������� �� ����� �� "���������" "����'������
���", � "������� �������" � ������������ �������
�������� ����������� ��������" [4, 214].
�� ��� ����� ���� ����� � 1948 ���� (���� ������ ����
����������� � ������� � ������ "����") ��� ������� ����
������ �������, ��� � ��������, ���� ������ ������ ���� ���� �
����� �������� �����������, �� �������� ���� ��������� ��
�������, � ���� ���� "�������� ������� �����������
����������� ����� � �� ����� �����������, � ���� ���������� ��
����������������, ��� �� ������ �� �������� �������� ����, - ��
����� ���������� �������� ���������� �������� �����������
��������" [4, 214].
�������, � ���� "��������������� ���������
��������� �������� ����� ����" [4, 216], ���������� �����
"������� ��������, �������, ���������, ������ "������
����". ������� ��������-������� ����� �����, ����������
����� ���������� �� ������� � ���� ������ ����������� ��������,
���������������� ������������� ��������: ��������� �������������.
�������� �������������� ����� ������������ ������, ����� �����
�������, �� �������� �.������ [5], � ���������� ������������ �
������� ������ ����� ���������: �������������� � ���, ���� ��� ��
������� �������. �������������� �� ���� � ����������� ����
��������� �������������, ����, ����� ���� ����. �� � �������� ���
�����, �� ������ ������ ��� ������ �������� �����������
�������������. ��������� ���������� ����� (���� �� ���� ���������
���������� ����� "�������������� �����������" �� ���������
�.��������) �������� � ������ ��� � �� �������������, ���������,
�������� ���������� ����� [6], ����� �� ��������.
���� ����� ��� ����� ����� ���� � ������������ ��
��� ���� [7], �� �� ���������� ���������� ��� �V�� �������, ����
����, ���� ������� �����. ��� � ������, �� ������� �����������,
�������� "����������" ���������� ����������� ��������
����� ����� �� ��������� �� ������� �� ��������, �� �� �����
�������� "��������" [4, 203]. �������� �������� ��������
- �� ���� ������������, �� ������ ������ ���������������.
���������������� �� ������ �� "� �������� ����������; �����
�������� ����� ������� ��������� �����, ��������, ��� ����
������������ �������� ���� ������, �������� ���� ������ ����
������ ����� � ��������� ��������� ������, � ���� ��� ���������, �
����� �������� �������������� ����� ��������, �� �� ��� ������
��������� ������ ������������ ��� ����������, ��� ���������� �����,
�������, �������� �����-����������� �����" [8]. ������, �����
�� ���� ����������� ������� ���, ��������, �� ��������� ���
����� ����� ������ � ��� ������ 򳺿 ����, ��������� �� ����
������, �������������� ����� � ��������� ��������� � �����
������������ ���������� ���'������.
�� ������, � ������, � ������ ���������� ��
����������� ������������ �� �������������� ����� �����. ���
���������� ��������������, ���������� ���������� �����: ������
�� �� ���� ��������� ��������� �������� ���� ������������,
���������� ������ - ���� ������. �������� ������ �� ������� ��������
� ������ ��� �������� ��������� �������� ���� �����������, ����
�������� ������������� ����� �������� ���� �� ������������ �������
���� ������������, ��������� ������ ����� ������������ � ������
�����. ����� �����, �� ����� ������� �������� ������������, -
����� ��� ���� �����������, �� � ����� �����. ����������,
�������������� ����� �������� ����, ���������� ���������
������������ ����� �����������, ����� ���� ����������� ���� �
������.
����� - ������������ ���������, � ������
�������-���������� �������, ���������� ������ �� ���� �����
����������� ������������ ���������. � ��'���� �� ������������
������� ������������� ������� �� ������� ������� ��������� �����
�������� ��� ����� �� ����� "������������ �������"
(�.�������) �� ������ ����� � � ������ ��� [9]. �����������-
������������� ���������� ��������� ����� ������
�������-����������, ���������, �������� �� ������� "�����
����" ������� ���� �� ��� ������� ���������
��������������. �����, ����� �������� �������� � ��� ���������
������� �������, ���� ������ �� ������ ���� � �������
���������� ������, "���� ����������, ���������������
�����������, ���������� ������������, ��������� �� ����������
�������� ����" [10].
������ �� ����� �� ���� "�������������" ���
���������� �������, ��� ������ � ������ ��� "�����������
������", � � ������� "���������������" (��, �����
���'����� � ������) �������. �� ������ ���� ������ � ����
����, � ����� ��������� ���� ����� � �� �������������� �����������
������, �������������� ���������� - �������� ��������, ������������,
��������� ���� � ����������� �������� [11]. �� ������ ����
�����������-������� ��������������: �����������, ��������� �
������ ������ ������ ��������� [12] �� "���������" �����
- �������������, ������������ ����� �������� ����-���� ���'��������
������. "������ ����" �� ������������� ��������� (����
���������� ������, ������� ���������, ��������� ��� �����
��������� ���������� �� ��.) ������ ����������� � ����� ���� ��
����� ������� "��������". ���� ��� ������� ������
������ �� ����������� ���������� � ���� ��������� �� ��������,
��� �������� � ������ �� ������� ��������������� - �������
������� �������� �� ������ �������. ��������� ��� ����� ���� ����
�������� ����: �����������, ��������� ���� ������������
���������� ����������� ������������� ����� (� ������ ������� - ��
"������ ����") ������������� ������ �������������
��������������� � ����� ���� ��������. �� ������� ������������
����������� ����� ������. �� ������������� ��� �� ����������� ��
����� ��������� �������� ����� �����. ��������� ����, �� ���� �
�������������� �������� ������������� ������ ������ �� �������� ��
��������� ������� ������ ����������� �����, �� � ��������� ��������
���� ����� (����� � ������� ���������� ���������) ������ �����������
��� �������. ���, ������� �������, ���������� ������ ���� ��������
� ���������, - ��� �� ������� ������ ����, �� ���� ��������
�������, ���� ������������� � ������� ��������������� �����, �
���� �������������� ������� ������ �� �������������� �����������
����������, � ���� ���� � ���� ���������� �� �����������������,
����������, ����������, ����������, ����������, ������������,
����������� �� ��. ���������� ��������������� ����� �� ���������
������� ��������������� ������ (�� ����� �� ������������ � �
���, ���������� ���� ����������, �������) ������ �� ������������
�����������, �������� ����� �������� �������, �����������
��������� �������������� ������.
��� ����������� �� ������������ �����������
���������� �� ������� ����������� ������. ������ ��� ���������
���������� �� ������� ���������� ������ �����, �� ������
����������, � ���� ���������� �����, ��� �� ������: "����������
����� ������". �� ��������� ����, ����� �����, �������
���������� ����� �� ����� � �������� �����������, � � �
��������-����������� ������: "��� ������� �������
"�����������" ����������� ����� ������� �����������
������������ ������ � ���������� �������� ������; ��� ����
���������������� � � ��������� �������� ������ ������� �������
"�����������������" ����� ��������-����������� �������"
[13]. ֳ ��������� ������ ���� ���������� �� ���� ������������ -
�������� �� � ���� �����, ��� � �������� ����� - �������� �������
� �������� ��� ����������. ��������, �� ��������� �� ������
�������� � ������ �������, �.���������� ����: "� �� ��
������� �������� ����� ��������� �� �������, ���, ������, ���������
�� ���� ������ � ����� ������ ���� ����� �� ������ ������.
����� �� ����� ��������, �� ���� ����������� ������ �������� ��
����� ������ ����, �� �� �������� ������" [13, 254]
(���������� ���� .- �.�.).
�� ���� �� �� ����� ������ ���� �������� �������
��������, ����� "����� ����"? ³������ �� �� ������� -
���� �� ������ �� �������� � ����� ����, � ����� �����, � (� ������
�������, ���� ������ �������� ��������� �� ������ �����) - �����
������.
�� � ����������� ��������, ������� ������������
���� ������ � ��������� ���� ����� ����, ����� ������� ��������
����� - ��������� ���� � �������� �� �������. ��� �� �����������
������� �������� ������ "����� �� ������ ������", �����
��������� ��� ��� ���������� �������� ������� ���� � ��� ����
������������ - �����������, ���������, ��������������,
�������������. �������� � ������� ������� ������������ ��� �����,
������� �� ���������� � ղ�-ղ�� �������� �������� ��������������
�������, �� ��� �� �����������, �, ��������� ���� "��������
�����", � ������ ���������� � �������������� ���� �� ��������
���� ���� ����. ���, ������� ���, �� ��������� ���� �������,
������� ������ ("����� �� �������� � �����" [14, �, 5],
������ ����� "���������� � ���������" [14, 1, 55],
"���������" [15, 2, 394], ����� ���� "����� �������"
[15, 2, 462-463], � , �����, ����� �� ���: ���� ������������ �����
������� �� ���������, �� "����� �� ���������� ����� ����� �����
�� ������ ������� � ���������" [14,1,99]. "�� ��������
���������"[ 14, 1, 17; 14, 55; 14, 63-64; 14, 91; 14, 99; 14,
138; 14, 216]; [15, 23; 15, 344 � �.�.) ����������� �������� ��
�������� ���, � �� ��������� �������� ����� ���� �� ����
"������������" �� "��������" [15, 430-431].
"��������� � ����������� ��������� �������" [15, 299]
������� ����� ���������, ���� ������� ��� ���� ����������� �����.
�������� "�������� �������" [15, 489] ����� ����
���������� ������� �������� ѳ� �� ���� �� ��������� ������. ��
����� ������ ���� �� ���� �������� �������� ����������� �����
������ ���볿, ��� ���� "����� �����, �������� ���������� ����
�������� � �������� �������� ���� ��������� ���� ����� ���"
[16]. ��� ��� ������� ��� ������� ��� ��������� ��� ���, ��������
�������� � ���� ������������� � ��������-���������� ��������.
"������ ����� ���� � ������ ������ ��� �� ������!" -
��� ����� ������ ���������� �� ������ ����������� ���. � �����
������� ��������� ���� � ������ �������, �� ������� ����� ��
��� ������.
������, ���������� � ���������� ���������
����������� ��� � � ����, � � �����. ���, ��'� ���������� �� ��
������ ���������� � ������������ ������� ��������. �
�������������� ��� ������� �������� ������� - ������� �� ���, �� �
��������-����������� ������ (�������, � ����� ��� ������
���������� [17] � ����� ��������-����������� �������) ��������
������������� ������� ���������� ������ ������� ���, � � ������
������ ������� - �������� ��������� ��������������, �����������
�������� ����� ������, ������� ��������� ��� ������. �� �� ����� �
��������-����������� ������, ���� ������ ���������, �� "���
������ �������, ������, �� ������ ���� ������� ������, �����, �
�����������, � �������, � ������ ������, ���� (�� ��� ����� ��
����. - �.�.) ������ �� ������ ������� ���� ������…" -
� ��������� ����� � "����� ����", ���� ��������
���������� ������ ������� ������ ������� ������� ������ �� ����,
������ �� ��������� ������.
���� � ��������������� ���������� � � ����������.
"�� �������� ����� ����������� � ���� (������ "�����
��������� ��". - �.�.) ��������������, � ���� ���������, ����
��������, ���� �������� �������", - ����� �.������� [18].
���������� ��������� � ��������� �������� ������������� � ���� �
�������� �������� �����������. ����������� ���'�������� ��������
������� �� ������ "���������" ����� ���, ���� ���������
- � ������ ��� �� ����������- ������ ������� ��� ��������� ��
����, �� ���, ������������ ��������� ��� ���� ������ �������. ��
������ ����� - ����� "����� ����" �� ���� ��������
������� �������, � ����� ������� ����� ����� ������, ���������.
���������� - ������� �������� � ���������. ��� �� ��������� �� �
��������� ������� �� ���'������� ���������� (���������, �
����������� ���������� ������ ������ � �������), ��� � �� ��������
������� ��������� �� ����� �������, �� ������������ ��� ���������
� "����� ����".
����, �� ����������, "�������� �������
����������� ����������� ����� � �� ����� �����������, � ����
���������� �� ����������������, ��� �� ������ �� ��������
�������� ����, - �� ����� ���������� �������� ���������� ��������
����������� ��������" [4, 214] - ����, �� ����������, ����
���� ���������������� �� �������������� ���� � ���� ��������
��������������. ���������� ��������� �������� ������� �������
����������� ������������, �� �������� "����� ����", �
��� ����� ��������� ��������. ������ ��������� ���� ���� �����
������. � �� ������������, � ���� ������� ������� ���������������
������� �������� ����� ("���������", "�������",
"������ ���"), � ����� � ������c�� ����������� ����� �
���������� ������� �������� ����� ��������� ����� ���� ���� ��
���� [19]. ��� ��� ���� ���� ��������� � ���������, ��� ���� ���
(���� �� ���� ����� �.��������, �.�������, �.��������) �������
�������������, � ����: ����� �� �������� �������������. � ������
���� �������� ������ ����� ���� ������ ��������� 򳺿 ����, ���
�������� �� ����������. ���� ��-������ ��������� �������� ���
��������� �� ������ ���������� ����� ����. ���, �.��������
����������, �� ������� ���������������-��������� (�.���������,
�.����������, �.�������) ������� ����������, ��������� ���� ��� ���
������ �������������� �������� �� ����� �����: ��������
�����������, �������� �.��������, ������ ������ � ������
����������� �� ����������� ������, � ����������� ������ [20].
���������� � ��� ��������, ���� ���� ���� - ��������-����������
������� - ������� ���������� ������� ������ ������� ���
���������. ��� ����� �� ���� ���������� ������: �� ������ ��������
������� ��� ����� ��������� ������� �V��-�V��� ��. �� ������������
����� - ������, ���������, �� ����, �� �������� ��������� ������
��� ����������� ����� ������� � ����������� ����������� ��������
���� ������� ���, �����������, �� �� � "������� �����������
������, �� ������ � ���������� ������������ ������� �������
���������� �������������� ��������� ����������� ��������, ���
������, ���� ���������� ����� � ��������� ����� ����������� �
�������� �������� � ������ ����������� ����������" [21].
�����, ����� ��������� ��䳿 ��������� � ��������
����������� ����� ��������, ���������, �������, ���� ������ � ����
��������. ��������, �������� ��'������� ���������� ����������,
����� ����� � ��� �� ���������� ����������, ������� �����������
�������� �� ��., ������������ ������ ������� �� ������ ����������
�������� �������, �� �������� ��� ����� ���������� ���������� �����
���� � ������� ���� ��������. ��������� ��������� ����� ��� ���
���������� ������� �������������, ����� ����������
������������� ��������� �������, �-���� ������, ���������,
������� ��� ���������� ������ ������� �� � ���������� ����������
���, ��� � ������������� � ������������ �����. ����������� �
�������� � ������ ��� ����� ��������� ��������� �.������ [22]
������� �� ����������������� ���������� ��������, � ��� �����
���������� ����� ������ �� ���������� ��������.
���������:
1. ����� ���. ����� �����. -- ��� - ����, 1978. - �.
30.
2. ���������� �. ������ ��������� ���������. -
��������, 1994. - �. 20.
3. �������� �.����������� � ��, �� �� ������
���������� ��������� ������������� ��������������� ��������, ����
����������� ������ ������������ ������ �������� �����,- ��
����������� ������������ ��������, ������������ ���� �� ��� �����
������� ��������. ���� ��������� ���������-���������� ���� ������
��� ���������� ������������ � ����� "���������-���������
�����", � ��������� ������������ ����� �������� � ����� "������
��������� ���������".
4. ���������� �. ѳ�������� ������� � ��������
����� ������ // ������� 2000. ������ 37 - 38. - �. 204 -- 205.
5. Culler Jonatan. Teoria literatury. - Warszawa,
2002. - S. 132.
6. ���� �� ���� ������ ��� �������� �����
�.��������: "������� ���������� ����� � ��� �� �����������
��������� ����� ���� �� ���������� ����������� ���� ������, �
����� - �� ����������� ��������� ����������� ��������� � ��
����������� ���� � ������ ����" (�������� ����������� �������.
- ̳���, 1998. - �. 680).
7. ��� ��䳿 �.���������� ������ ������������� ���
�V�� �������: �������� ��������, ������������ �� ��������� ���� �
����������� �������� . ��������� �����, ���� � ������� �������,
����� ��� ������ �� ������������ ����, ��� ����� ������ � ����
������������ � �������� ����� ������.
8. ������ �. dz������ �����: � 50 �. - �. 41. - �.
40.
9. ��� ��������� � �������� ������ ������
������������ ������� ������� ��������� ������ �� ��� ���� ��
��������� ��������� (���.: ��������� � ������� ��������
���������-���������� ������������� �����. - �����, 1999. - �. 46).
10. �������� ���������� �� ������������
�����������������.-��������, 2001. - �. 549.
11. ���������� �. ѳ�������� ������� � ��������
����� ������. - �. 202. � ������� �� ����� �������� �����- �����
"������" � "����� �������� ���������"
���������� �������� �� �������� "��������-��������� ������"
�� �������� ����������� �������, � �������� ���� �������:
"���������� ����������� �������� 1620 �. �� ����������
������� ����� 1615 � � �� �������, ��������� ������� (1644 �.) ��
������� (1694 �.) " (������ ��������� ���������. - ���-����,
1956. - �. 253.
12. �.������������ ����� ��� ���������� �����
������ ���������� ���������� �����, ����, ��� ���������� ���������
�������� �� ������������� (�������� �. ���� ������������ � ��������
��������� // �������� ��������� �� ������������ �������. - �., 1878.
- �. 71 -- 74). ��������, ���� �������� � �� ����� ������
����������� ������, � ����� �������, ���� ����������
��������������, � ���� � ������ ��������� �� ��������� ��
�������������, �����������, ������ - ������ ����, �� ��������
���������� ����� �������� �� �������.
13. ���������� �. ������ ��������� ���������. --
���-����, 1956. - �. 253.
14. ������� ������. ˳�����. - �., 1991. - �. 1.
15. ������� ������. ˳�����. �., 1991. - �.2.
16. �������� ���������� �� ������������
�����������������.-��������, 2001. - �. 458.
17. ���, �.������ � ����� "��������-����������
������" (�., 1993) ������ ˳�������� ������ ���������� ��
�'��� �������: "��������� �������� ������ ��� �������� �������
��������� �������", "������ ��� ���������� �������
���������� �����", "������ ��� "������ ������",
"������ ��� �������� ������ ����� ����������� ����".
18. ������� �.�. ����������� ����� � ��������
ղ�-ղ�� ��.// �����.-�.-�., 1954. -�.10.- �.40-41.
19. ���.: ��zepa Iwan Stiepanowicz (Mazepa-KoBodyDski
Jan) // Andrzej Z. Makowiecki. SBownik postaci literackich. -
Warszawa, 2000. - S. 481 - 482. � ��� ����� �������� ���������
����� ������ � ������������ ����������, � ��� ��� �� �����
������������� � ����� �������� (�. 143 - 144) ������������ ����� ��
������� �. ��������� "������ � �����", � ����� ��
��������� ����� � �������� �������, �� � ����������� ����������
����� ������� �������� ��������.
20. �������� �. ˳���� ������ �������� // ���������
�����. - �., 2001. - �. 1. - �. 358.
21. ������� �. ����� �������. ��������� ���������
������������: ���� ������� ��� (X - XIII �������). - �., 2002. -
�.153.
22. ������ �. ������������ � ��������� �� �������
��������� ���������� ���������� �V�-�V��� �����.-���������,
1929.-�.1, ������ 3.-�.72.
������ � ������: �� ��������
���������������, �������������, �����������������,
�������������, ��'������, ����������, �������������, ��������������,
������������, ������������ ��������������, ������������,
������������������, ���������������, �������������, �������������,
������������... ���� ����� ����������� ��������: ���� ������������
� ������������ ���� �����������.
��������, �� ���� � ����� �� 1886 �� 1924 ��.
�'������� ����� �'������� ����� ��������, ����� �'��� �������
����� "����", �� ����� � ���������� "Modernite
modernite" (1988) �.�������� [1]. ��������, ��������
����������� �������� ���� �������� ��������, ��������� �������,
�.����������� � ����� "�������� ��������������" (2000)
�������� �������� ���������, ������ ��� �������������
������������ "����� ����" ���������� �������� XX ��. -
���������, ������������� �� ���� ������������� [2].
����, ���������, �������������, �����������������. �
�� ���? � ���, �� ��� �� ������� ������ �������� ��������,
����������, ��� ����� �������� � ������������, ��� - �������
���������� �� ������, �� ��������. �� ���� ��������� � ���������
������� ����� �� ������������������� ������������� �����
�������������, �� �������� ���� ���������� �������� - � ��
������������� - ����� � ������������ ����������� ����������� ������
����������� ��������. ����� �� ����� ���������� ���������
���������, �� ������ �������� �.��������, ������������ �������
"�������� ����� �� �������� �������������� ������������
������� -- �������/�����䳿 �������� � �������" [3]. "��������
������� � ������ ��������" (2001) - �������� � ����� ���� � ���
� ���� ����� ����� ����������-��������� ����� �. �������. �
��'���� � �������������� ���������� �� ������ �� ���������� �����
���������, ����� � ���� (�� �. ��������� � �. ����������) �����
������ � ������� ������������ � ����� ��������� �����. � ����
����� ����� �� ���� ������������� ���������, ��� � �����������
����������� ������� ������ ���������� �������� � �������� �
������������ �������� �������, � ���糿 �������.
�� � 20 ����� XX ��. ������� ��������� �������� �
������� ����� ��������� - �.������, �.�����, �.�������, �.���������,
�.��������. ������� ����������� ����� ����� � ������ ���������
��������� � ������ ������ ����. ³��������� ��, ��� ��������� [4]
�������� �� ��� �������� ����������� �������, �� ������ ����,
�� �������� ����������� ����������� � ������ ����� - ��
�������� ���������������� �� ���������� ������. ��� � �����,
���������, ��������� ��������� ������ - �������� ��������������.
�� ���������� � �������� ����������� ���������� ���������� � ���
����� ��������� � ��������� �� �������� �������������� ��������
��������� ��������� - ������������, �������.
�������������, �� �.����������� �� �������� �������
�������� � ���� ͳ��������� ����������� � 1924 �. ���������
���������� ������� "���� ������������� - ���������� ��������
XVII �������", � �. �������� � �������� ����� � ���糿
�������������� ������ ��������� ���������. ���� ��������� ��������
���������� �� ����������������� ����� �������� �������������. "��
������ � ������ - � ��������, � ��������", - ��������� �
1916�. � ���� "��� ����" �.������� [5].
�������� � ������� �� ����� ������������
����������� �������� �� �����������-������������ ������ XIX ��. ��
��������������� �������� ����� ���� �������. ������� �� ����� �����
������ ���������� ������������� ������������ ���������, ���
�.���������� [6] �������� �� ���� � �������� ������ "�����������"
���������� ������� � ��������� ��������. �������� �� ����� ��
�������, "�������� �� ������ ������ ������������,
���������-������������� ������� � ����� �������������� �������",
��������� � �������� ���� ������������ ��� ���� �����������, ��� �
��������� � ����� ��������� "��������� ��������������
��������", ��� �, �� "������ ����", ���������� ����
������ ���� ������ ������� ������. ���� ������ ��������� �����
�� ��� ղ�-�� ��., ����������� � ����������� ��������, �����, �� �.
����������, �� ����������� ��������, ��� "������ ���������
�������� � ��������� � ��� ����� ���� ��������� �������,
������ � ������� ������������� ���� ��������". �� ����
��������������� ���� �������� � �� ���� ���� �������� �����? ������
���� ������� �� �� ������� ������� ����� ������������ �'�������
������ 򳺿 �������, �� � ���� ����� �������� �� ��������
����������� �� � �������� ����� � ����������� ��������, ��
��������� ������������� ����, �� ��� ����.
���� ������� ������������ �� ���� � ��������
��������. ���, ����������� �������� �. ������ [7], ���������
��������� �������� ���� XVIII, XIX � XX ������, ������� ��
��������, �� � ������, � ���� � ��������� ���� ������. � ���� ���
(������ ���� �� ����� �������� ����������������� ����������) �����
XX ��. ������� �����㳿 �� � ����� XIX-�� ��., � ������ � �����
XV���-��. ��������� � ������� ����������� ��������, �� �����
���������, ������ � ����, �� ����� �������� �� ��������� ������
��������� � ��䳿 �� ����� ���������� ���� �� ������� XXI ��.
������������ ��� �������� ��������� �������� ��������� �������
������� ��������, �� � �������� �������� � ������������ � �����.
��� �� �����. ���� ����� �������� ������� � ����������� ���������
�����, ��� �������� ��������� ���� ����������� ���. ֳ ����
������� �� �������� ���������� � �������������� � ��������, �� �
����� ���'�������� �� ��������� ����������, � ���������� �����
��������� �����, ��������������� ������ �� ���� �������� ���������.
� 20 ���� ���� ����� �������� ������ ��������� ���������� �����
�������� (�� ����� �.����� "�������� � �����", "����������
������ ��������. ����� �� ����� ���������� ��������").
��� ��������� ��������� �������� ������ [8] �� ���
���������� ����������� �������������������. ���������� ���������
������ ����� � ��� ����������� ����������� �� ������ ����
�������������������. ������� ������ ����������-��������������
�������� � ������ ����� � �� ���������-�����������,
��������-��������� ���������. ��� ����� ����������� ������ ��
���������, ������� �� ������� ������������� ������ ��� ����� ��
��������� ���������, �� ���� �� ��� ������ �������������,
��������� ����.
� ���, �� ������������ �.�����������, �����������
��������� ������� ��������� � ��������-��������� ��������.
�������� ���������� ���������� (���� �� ���� ���������� �����),
�������� ����������� ����������� ��� � ���� ���������� ��
����������� �������, �������� �������� "������ ����".
��� ����� � �����������, ����� �������� ������� ��������� �������
���������� ������������ ����� "�� ��������, ��� ����������"
[9]. ������ ������ �� � 1975 �., ��� ����� ������ �� ���������
��������� "���������� ����" � ������ (�� �������� �.�����
[10]) ������ ������ ���� � �������� �������� ������, �������
����ﳺ��� �� ��������������� �����.
��������� ����������� ��������� � ������ ������
���� ����-����������, ��� �������� (� ����� ���� ����� ��
������ ����������: "������" ��� � "�����"
�.��������������, ������-���� �.����). ���������� �� ��� ����� �
�������� ���������: ���������� ��� �������� �� �������� ̳����
������������� �� ���������� ������. ��������� �����, �������
������, ���������� � ������� � ����������� ��� ��������� ���� ��
����� ��������� ������ ������ �� ��������, ���� ������ ��
��������, � �� ���� 90-�. ������, ������, ������� ��� � ��������
��������� carmina curiosa - �� ��� �������� �������� �����������
������ �� �������� ������������� ��������� � ����������. �
��������� ��������� ������������ ������������� � ���������� �����
��� ��� ������ ���������� � �����. �������, �������� ����������
�������������� � ���������� �� ������, � ����� - � ��������������
����� �� �������. � ��������� ������ ������������� ��������� �
����� ������ � ����������� ����� ����, ���������� ����� ��������
����� ����������������� ����� ������糿, ������� ������ �� ������.
������ � ��������, �� ��������� �� ��� �����������
�� �������, ��������� ��������� "������������ ����": ��䳿
���'�������� � ��� ���, �� ���� � ���� ���� ������������ � �������.
� ��� ������, � ��� ��������� ���������� ��������� ����� � �����.
����� ����, ����� �������� ��'��� ����䳺 ���������� �������� �
������ ������ ���� � ������, �� ���� ���� ����������,
�������� ����������� ����������� � �������� ��������� ����������
��� ������. � ��'���� � ��� � ��� ����������� ������, � ���
��������� ��� �������� ������ ������ �������������. ��������� �
��������� � ����� ���� (�� �� ����� �������� ����� ����� [11]),
����������� ��������, ���������� ��� ����� �������� ���
������������� ���� ����� � ���������� ������� ������. ��� �
������������, - ������� �.�������, - ���� �� ����� �� ������� ��
����, ��� � � ���������� ��������, ��� ����� ���� �����������������
�������������. ��������� (�������� �� ������� ���������) ������
�������� �.������. �.������ ������� �� �����㳿 �� ������� ���
������� �.�.������������ � �������� �������� �� �������� ��������
���������, ��������� ��������������� � ������-����������������
���������. ���� ��������, �� �.��������, ������� ��������� ������
����� �������� � � ��������� ������ ��������� ��� ������������ �
������ ������� ������������� ������� �����. �������� ��
������������, � ���������������. �� ���� ������� �����
������������ ������� ����������� ������, ���������, �����
��������. ��� �������� ������� ����� ������������� �� "��������",
� ��� ���������� - �� ����������� ������ ��������. ��� � ���������
������������ ��������� � ������� ��������, � ������ ��������
�����, �� � ��������� ������ (����������) �� ������������
(���������) ��� [12]. �������� �������, �� ������� ��� � ����� �����
�. ������ [13], ����� ��������� ������� ������ �� ����������, �����
�������� - �� ��������.
� ������� �������� �� ��������� ���� �����,
���������, �� ������ ������ ������ ������� ����� ��� �������
�������� �������� ���糿. �� �������� XIX ��. �������� �����
���������� ��������� ��������. � ���� ����� �� 1819 �. "�
��������� ������ u ������������ �������� � �������� ������� �� ������
�� �� �������������� � 1819 ����" �.������ ������ 9 �����������
�� ���� ����� ����� �������� ���糿, ������� ������� ��� ��������
������-��������� ��������� �� ������� ������������ ���� �� ���
���'�������� �������� ���糿 � ��㳺�.
�� ������������� ���������� � ����������� ������
����� ����, ����� ���. ���� ������������� � ����� "�����"
���������� �������������� ������ ���糿 � ����� �������� ����� 20
�������� ��������. ��� �������� �.����� ������� ��������� � ���
����������� ����� "���� � ��� ����" �������� � 3333
�����. ������ �� � ����-��� ����� ��������, - �������� M.������,
- � ���� ������� ��'������� � ���� �����˲� ����� -
�����������, ���� ������� ��������� ����� � ����
�������������� ����������� ����, �� ������� �� ���������� �������
[14]. ���������� �.������ ��������� ������� � ��������� ���������
���������� �� ̳��������� ����������� �� ������ ���糿 �
������������� ����������� (1997), �� ��� ���� ���� ������������
��������� ��������� �� ���� (7 �� 50 ��������) ���������� �����:
�.���, �.������, �.�������, �.�����, �.̳����������, �.������,
�.������. ���� �� ����� ������, �� � ��������� ��������� ��
������������� ������������ �� 5 ������������ ����������� ����������
(�.�����, �.����������, �.�����'��, �.������, �.�������) �� �������
�������������� ���������� ��� ������ ����� - �.��������� ��
Գ��������������� ������������ (���), �� ��������, �� ���������
���� ���� �� ���� ��������, ���, ���������, ��������� [15].
��������� ������ ����� � ������ ������
����������� ��������. ���� �� ������� �.������ ��� � ����������:
"������ ����� �� ����������� ��������" [16]. �� ����������
��������������� �� ����������� ��������. ������ ̳���������� �������
������ ����������� ����� �� ������������� ������� ����������. ����
���������� ���� ����� ����������� �� ����� ��� ������� �
"˳���������������� �������� -- ��������" (��� 1997).
������� ������� � �������� ������� ������ � ������ ����������
-- "���������" [17]. ���������� ����� "���������"
������ �� �� "˳���������������� ��������-��������", ���
� �� "���� ��������� ���������䳿 ���������"
(�����-��������� 1998).

�.���, �.�����, ����� ������� ����������,
��������� �������� ���������� ������� - � ������������ ���������,
��-�� � �.�����: "���� ������ ��� ������ ������ ���� ������
���������� ������ ���� �������� ������� �������, � ���� ���
�������� ������ ��������". �������� �� ����� ������ ������
��������� �������� ����㳿 - � �.�������� �� �.������. ������
��������-�������� ���������� �.������, �� ����������� � ������
(����� �� ������ ��� ����) ���, ���������� �� ���������� ���������
���� ��������, � � �����, �� ���� �����, ������� �� �������.
�.������ - ������� � �������� �������� ��������
������ ���糿 - ������� ����� ���� ��������� �������, �� ������ �
��������, �������� ������� ����� �������� �� ��������
�������������� �� ����������� �����������. � ������ ���糿, �� ���
��������, ���� ���� ����� ������� �� ��������� �������, ���
"������ ��� ������������ � ������ ������������ ���������,
������������ ��� ����� ���� ���������", ������ �������:
"����� - �� ��� �����". �� ���� �������� ���������� ��
��������������� ��������� � ������ ���糿 �.������,
�.�����-������������� ������ ���������� ����� ���'��, �� �� ������,
���������, � ������� ������� (���������� ����� �� ���������)
�.������, ���, ��������������� � �������, ������ ��������
����������� �����:
988 + 666 1654
�.������� �� �.������ �������������� ���� �� ��������
�������� ������� ���������� - ����� ��� � ������, �� ������� �
��������� � ������������, � ������ �. �����������. ���� ���
�������� ���������� ���������� � �������������. "���糺�
�������� �����" (������� �� ����) ����� ���� � ������� ��� �.
����, ����������� �. ����-�������������. "��� �������� ��������
���", - �������� �. ��� � �������� ������, ������� � �����
����� ����� ��������-������������ ������� - ������, �� � ��
����� - "88 - �� ��������", "88 - �� ��������
����� ������", "�� ����� - ������ ��������", "�
���������� �����, �� ������", "�������", "���������
����"...
�� ����� - ������ ��������, ������� ������ -
���� �������. �������� �������� �����, ��� ����� �������� ��
������� �� ��������. � ��������� � ����� ���, ˳� ��� -
�����, ����� -- �����. � ������ ������� �����: �������
��������� �� ����. �� - ���� ��! - ���� ��������� ����, ��
ij� � ����, �� ������� � ����! � ������� ������ ��������
����, ��� ���� ������� ������� ���������!

���������� ��������������� ������� ����� ���� �� ��
������� ������� ���� �������� - ���� �.̳����������, ���������� �
������������� ����� � ������ ������-��������� ����������� �������
��� ������� - ��������� �������� ���������� ����� � ������ �����,
� ����� �������� -- � ����������, � �������� � ������������ �����
�������� ����� �� �����������, � �������� ����������� ���� ��
����� � ������� ������������ ����... ��� �� ����� �������� � �
�������� ��������� ������ ����� ���� ��������, ��� �-���� �����
���� ������ ������� �������� � ���� ���� ����� ��������� �����
[18]. �� � ��������� ������������ �.̳����������� ������� ����� ��
�����������, �� � ���� ����� ������ ������ ��������. �.�����������,
���������, ������� ������ ����� ���� (���� 1921), �� ��� ���
�.��������, "������������� ������ �����", � ��� �.�������
������� ������ ������ ����������� ���� ���: "��� ��
�����������, � ����� ������������� �������" [19]. �����
���������, �� ������ ������ ��������� ���糿 � ����� ���� ��
����������� ���.
T.C.���� ����� ���� �������, �� ����� - �� ������
������ � �����. �� ����������� ���� ����, ���������, �� ���� ���� (�
�������� � ���� ����������, ������, ��� �� ���� ��� ������ ��������)
������� ��������� � ������ �������������� ���糿, �������� ����
������ ���� � ����� �� ���������� �����������, � �������� ���������
�����, ������� "��������� ����". ������� � �����������
��������� ����� ������ ������ ��������� ����������� ����. ���
��������� � ���������, �������� �������� �����������, ����������
��������, �������� �� ������������. ��������� ����� � ���������
������� � ����������. ����� �������� ��������� ���� ����� ���� ��
�� �� ��������, �������� ���� � � �������� ������ ���� ����,
��������� �� ������� ����������� ��������� �� ������� �������������
����� � ����� ������� ���� � ����� ���������� ���� ������������.
�������� ��������� ���� ������ ���糿 �����
��������, ������� �, "��������" ����������, ������������
��������� �������� �������� ��� ���������� � �������������� �������
������������� ����.
���������, ����, �� ���� ����������� ���� ��������
(����������� � ������������ �������) ������ ���, ����� �������:
��������� ���� �������. ��� ����� ��������� �� ��, �� ������ ��
��������� (���� ��������� �� ���������� ������������ "������
��������", ������������� �������, ������, "���������"
�������), � ���������� ��, ����������, �� ����� ���� �������. ����
������, �������� ������� ��������� [20], - �� "������ ���
������", � ��������� - �� "������ ��� ������", ��
������������� - �� "������ ��� ������", ��� ������ �����
�������� ���������. � ��'���� � ������������� ��������� � ��
������� (��� �� ���������, �����), �� ������ �������, ���������
���������� �� ����, �� �������� ����������� � ����, � �����.
˳��������, �� �.��������, ����� �� ������ ����
��������������. �.����������� ������ ����������� �������, ��������,
�������, �������� ��������� ������������ �� ������ ����������, ����
�������� � �����, �� ������������� (�������� ����� ��������������,
��������� ���������������� � ������������) �������� ���������
��������� ��������, ����������� ������� ���������������. ��� ��
�������� ������ �� ������ ���� � �������� � ���������� � ���
��������� ��������, ���������, ��� ����, �� ��� ���������,
�������� � �������������� ��������� ����������� �������, � �
�����, �� ����� �.�������, �� ��� ������������
���������-���������� ����. �� � ��������� ��������� �������� ���
����, ����������� � ����������� � �������� ������� ��������
��������? ��� ������ ���������� ��� ���� �������� � ������������
������������ ��������. ���� ���� ������������ ����� �����������
������, ���� ���������� �� � �������� �������� ������� ���������
������������� ����������� �� "����������-�������������� ������
��������", "�����������, ������� ������� �� ����
����������� ������� � ���� ������ �� ������ ���������
"���������������", ������ ������� � �������� �����������
���� ���������" [21].
����� ������� �����������, ��������� ������ �������
��������� ���� ����������������� ���������� ��������� ����� ��
�������� �������'���� �������� ����������� �� ���������, ��
������ ������ �� ������� ��� ������� ��������������
���������� �� ����������� ��������. �������� ����������
�������������� ���������� �� ��������������� ��������� ���� �
������ ������������ ���� �����, ��� ���� ������ �� ���� ����
����'����� ��� ������ ����� �� ������, �� ������������� ��
�������� �������㳿.
������� ������ ����� ���������� ����� � ���糿
�����������, �� �����, � �� ��� ���������� �������� ���������
���� ������. ��� ����� ������� ������������� ����� ���� -
����������� - �����, ������� � ������� �������� ������,
���������� ���������� � ������:
"���� ���, �� ��� ����� ��������: „������
- �� ����!" �� ���� ��� ���� �� ���, �� ���� ����� ����".
���������:
1. �������� ������ ����������-�������� ����� XX
��., �� ���. �.���������, ���� 1996, �. 11.
2. �.�����������, �������� ��������������,
�����-��������� 2000, �. 347.
3. �.��������, ��������� �����, ��� 1998, �. 434.
4. �.���������, ���������� ³���������. ��������
1917-1933, ����� 1959, �. 655.
5. ��� �������� �.������� ���.: �. Ilnytzkyi,
Ukrainian Futurism. 1914-1930. A Historical and Critical Study,
Harward 1997, p. 3-178.
6. M.����������, ����� �������� ����������, �����
2001, �. 12-13.
7. F.Torres, Deia Vu. Post et neo-modernisme: Le
retor du passe, Paris 1986.
8. �.�����������, ��������..., �. 295.
9. ��� ����� ������ ��������� � ���� "Symbolizm
i symbolika w poezji MBodej Polski" (Krakow 1975, s. 252-260)
��������� �.�������-�����������.
10. E.Papla, Wprowadzenie do analizy dziela
literackiego, Krak�w 2001, S. 111.
11. ���.: �.�������, �������������� ������� �
�������� ����������� ������, ������ 1976, C. 20-125; 3.�����������,
��������� ���������� ��� ����� �������� ����, "��������������
�����" 1999, No 5, C. 55-64.
12. ���.: �.������, � ���������� // �.������,
��������� ������, ������ 1992, �. 1, C. 22-23.
13. �. ������, ������ �������� �����, ������ 1996, C.
111.
14. �. ������, �� ������ ������ ���� ����,
"����������" 1997, No 11, C. 104.
15. �� ����������� ���� ������������: ������ -- 21 ,
��� - 15, ������ - 7, ͳ������� - �, �������������� - 2, ͳ��������
- 2, ���� - 2, ������ - 1, ������� - 1, ������ - 1, ������ - 1,
�������� -1.
16. "�������" 1997, No III (28), C.
93-101.
17. �.�������, ��������� // "����� � ���",
1999, No 2, C. 94-96.
18. ���������� ��� ����� �.���� �������� ���.:
�.������, ���� "�������� �� �������� � ����� ������..."
"����� � ���" 2001, No 6; �.�������� (�.������), ������
�������� �� ����, "˳��������� ��������", 14 ������ 2001
�.
819. �. �������, � ���������� �������� ���������
�������� ����������, ��������� 1928, �. 1, C. 25-26.
20. �. �����������, ��������..., C. 61.
21. �. �������, �������������� �����������" ��
������������ ���������� // �������������� �����������, ��� 1999, C.
7.
������� �������
��������� ������
12 ��������� � ����� ��������
�����������
�������� ���������
³����������� �� ������: ��������� �.�. ����'������
������� ����� �.�. ���������: ������ �.�., ������
�.�., ���������� �.�. ����������: �������� �.�.
ϳ��. �� ����� 28.01.2003. ������ 60�84 1/16. ����
��������. ���� �����������. ��������� Times. ��. ����. ���.
9,07. ���. ���. ���. 7,04. ���. 28. ������ 400 ����.
�������� ���������� "������� ����������
��" �������� ��� �������� �� ������ ��������, ����������
�� ���������������� ��������� ��������� No �� 697 ��
30.11.2001.
83086, �. �������, ���. ������, 45 ���./���� (062)
338-06-97, 337-04-80 e-mail: [email protected]
����������� ��� "��� "�������" 83086,
�. �������, ���. ������, 45
� 54 ������ �.�. 12 ��������� � �����
�������� �����������. -- �������: ������� ���������� ��, 2003. --
156 �.
ISBN 966-7804-49-6
�� ����� ����� ��������� ��������� ������ ����
������ � ����� �������� ����������� ����������� ��-�V��� ������.
������ ����� ��'����� ����� ��� ��������� ����� �������: "�������"
- ���������� ��� ����'������, �������� ������ �������, ����� ���
������ �� �������� ������. ������ ����� ����������� ���������
��������� ����������� ������������ ������ - ��������� ��������,
"����� ����", �������� �������� ������ �� ����������.
����� ���������� ��� ��������, ���������, ���, ��� ����������
���������� ������������� ������� �� ����������� ����������� �����.
��� 83.3 (4���) 3
|